Equatoriaal-Guinea ligt aan de westkust van Afrika en werd in 1968 onafhankelijk van Spanje. Het ging toen door een 11 jaar durende periode van communistische dictatuur. Daarin werd de katholieke kerk vervolgd, waren openbare erediensten verboden en werden kerken omgebouwd tot cacao- en koffiepakhuizen. Het waren lekencatechisten die in deze periode de evangelisatie op zich namen.
Het bos in om het Woord te vieren
Tijdens een bezoek aan het internationale hoofdkwartier van Kerk in Nood (ACN), vertelt de bisschop van Ebibeyin, Miguel Angel Nguema Bee, over deze tijden van vervolging. “Ik herinner me dat toen ik klein was, in de jaren ’70, mijn grootmoeder en mijn moeder ons op zondag meenamen om zogenaamd op een boerderij te werken. Ze lieten ons ons gereedschap pakken en dan gingen we het bos in. Daar werden we opgewacht door een catechist en vierden we het Woord van God. We ontvingen geestelijk de communie en discussieerden twee uur lang, voordat we terugkeerden naar de gemeenschap, alsof we aan het werk waren geweest. Als er geen catechisten waren geweest, hadden veel christenen het vuur van hun geloof niet levend kunnen houden in die jaren van wrede dictatuur.”
José Si Esono
Het belang van catechisten in Equatoriaal-Guinea gaat terug tot de eerste evangelisatie, en omvat mensen zoals José Si Esono, een jonge catechist die in het dorp Ebansok werd geboren en in de jaren dertig de marteldood stierf.
José Si Esono had nog nooit van Christus gehoord. Maar op een dag ging hij naar de kuststad Bata, zoals hij vaak deed, om zijn koffie te verkopen. “Te midden van de drukte op de markt kwam een Claretiaanse missionaris naar hem toe. Deze sprak met hem en leerde hem de rozenkrans bidden. José merkte dat na het bidden van dit gebed met de priester de dingen die hij in de stad kwam doen gemakkelijker bleken dan normaal”, legt bisschop Miguel Angel uit.
Toen hij naar zijn gemeenschap terugkeerde, besloot José dat hij iedereen de rozenkrans zou leren bidden. De mensen vroegen hem: “Wat betekent het om te bidden?” Ze wilden meer weten over de rozenkrans, die nieuw voor hen was. Hij antwoordde dat er een blanke man in Bata was die hem had onderwezen en dat hij hem zou uitnodigen om naar hen toe te komen. Toen hij vervolgens terugkeerde naar Bata om zijn koffie te verkopen, zocht hij de missionaris op en toen hij hem gevonden had, zei hij: “Mijn mensen bidden al de rozenkrans, maar nu wil ik dat u ons komt uitleggen wie deze Maria is, tot wie we bidden.”
100 jaar evangelisatie
Zo kwamen de Claretianen aan in Ebansok. “Er waren niet eens wegen!”, roept de bisschop uit. “Het was een gevaarlijke tocht van 125 km door de bush.” Het reizen van en naar Bata werd onder andere gevaarlijk gemaakt door het feit dat er veel spanningen waren tussen verschillende etnische groepen en dat de tocht over het grondgebied van vijandige volkeren voerde.
“Deze catechist slaagde erin om zijn hele gemeenschap het evangelie te laten omarmen”, vervolgt bisschop Miguel Angel. “Bovendien kreeg hij hen ook zover dat ze blanken accepteerden. Blanken werden als vijandig beschouwd, als kolonisten die mishandelden en onderdrukten. Maar hij kreeg het voor elkaar dat de mensen de Claretianen niet aanvielen, door voorbede voor hen te doen. En zo begon de eerste missie in het bisdom Ebibeyin. In 2024 vieren we de 100e verjaardag van de komst van het Evangelie in mijn bisdom.”
José Si Esono wordt herinnerd als iemand die een houten kruis om zijn nek droeg, wat zijn toekomstig martelaarschap lijkt te voorspellen. Jaren nadat hij met de missie was begonnen, begon Esono uit te leggen dat de mensen niet tegelijkertijd tot hun amuletten en tot Jezus moesten blijven bidden. Hij vroeg degenen die nog steeds hun amuletten droegen om ze naar hem toe te brengen, om ze te verbranden. Het dorpshoofd werd boos en weigerde. Op dat moment zag hij hem niet meer als een catechist die hen had leren bidden, maar eerder als iemand die “het geloof dat hun voorouders aan hen hadden doorgegeven, wilde uitwissen”, legt de bisschop uit. Ze beschuldigden hem van hekserij en verbrandden hem levend.
Zijn martelaarschap liet een getuige van onwankelbaar geloof achter. “We willen een proces voor de zaligverklaring van José Si Esono starten, omdat hij een opmerkelijk voorbeeld van groot geloof was, dankzij wie de evangelisatie tot deze gebieden kon doordringen.”
Opleiden van catechisten
Catechisten blijven erg belangrijk in het land. “Catechisten zijn niet alleen mensen die het geloof verspreiden en de gelovigen voorbereiden op de sacramenten. Ze spelen ook een leidende rol in de gemeenschappen. Zonder hen zou er geen geloof zijn”, aldus bisschop Miguel Angel uit.
“In mijn bisdom hebben we maar 46 priesters, en het is moeilijk om de meer dan 347 kapellen die we hebben te dienen. Daarom gaan de catechisten door met het vieren van de Liturgie van het Woord en het leiden van de gebedsdiensten door de week. “Het werk van de catechisten wordt in Guinee enorm gewaardeerd. Zij doen dit werk fulltime, als vrijwilligers. Ze vinden het belangrijk om een groot deel van hun leven aan God te wijden.” Ongeveer 380 catechisten in het bisdom Ebibeyin krijgen negen maanden speciale training en constante begeleiding om hun werk uit te voeren.
Kerk in Nood (ACN) ondersteunt het pastorale werk in Equatoriaal-Guinea met Misintenties, de bouw en renovatie van kerken en parochiehuizen, voertuigen voor pastorale diensten en vorming van seminaristen en catechisten.
© Foto: Fondo Claretiano
