Volgens lokale bronnen waarmee Kerk in Nood (ACN) contact opnam, zijn christenen vastbesloten om een volwaardige rol te spelen in de toekomst van Syrië. Ze weigeren na de omverwerping van het regime van Bashar al-Assad louter te worden bestempeld als een religieuze minderheid die een speciale behandeling nodig heeft. Of, erger nog, te worden behandeld als tweederangsburgers.

Gelijke rechten
“De leiders van de gemeenschappen willen zichzelf niet als minderheid definiëren, omdat ze anders hun vertegenwoordiging in de nieuwe grondwet en staatsinstellingen zouden kunnen verliezen. Ze willen de nadruk leggen op gelijke rechten,” aldus een bron van Kerk in Nood (ACN), die om veiligheidsredenen liever anoniem blijft.

Er zijn al verschillende ontmoetingen op hoog niveau geweest tussen christelijke leiders en het nieuwe politieke establishment, waarbij functionarissen de christenen verzekerden dat hun rechten volledig zullen worden gerespecteerd.

De val van het regime van Bashar Assad in een paar weken tijd, verbaasde de wereld na bijna 14 jaar burgeroorlog die een patstelling leek te hebben bereikt. In eerste instantie waren christenen gealarmeerd, omdat een deel van de nieuwe heersers van Syrië lid is van een groep die openlijk jihadistisch was en aanvankelijk gelieerd aan Al-Qaeda.

Incidenten
De overgangsregering heeft beloofd de vrijheid van godsdienst te respecteren, maar enkele incidenten in verschillende delen van het land hebben de christelijke gemeenschap ertoe gebracht deze garanties met de nodige voorzichtigheid te aanvaarden. Lokale bronnen vertelden Kerk in Nood echter dat de situatie niet gegeneraliseerd kan worden, noch ten goede noch ten kwade, en afhankelijk is van in welk deel van het land men zich bevindt.

“Damascus staat in de schijnwerpers, wat de voormalige rebellen onder druk zet om vreedzamer te zijn en hun positieve imago te behouden. Er zijn echter nog steeds individuele incidenten, zoals vrouwen die gevraagd worden om een sluier te dragen, of mannen en vrouwen die te horen krijgen dat ze niet samen mogen lopen als ze geen familie van elkaar zijn. Hetzelfde gebeurt in Aleppo.”

Radicalere maatregelen
Door het ontbreken van een sterke centrale autoriteit hebben sommige kleine groepen of individuen radicalere maatregelen kunnen opleggen, zoals gescheiden zitplaatsen in het openbaar vervoer of het dwingen van vrouwen om een sluier te dragen. Soms leidt de angst om problemen te veroorzaken of ongewenste aandacht te trekken ertoe dat mensen uit voorzichtigheid deze praktijken toepassen.

Jihadisten op straat
In andere steden is het echter erger. “In Homs en Hama is de situatie moeilijker. Het is een gemengd gebied, met gelovigen van tien religies die op dezelfde plek wonen. De buurten zijn er gemengd, wat het moeilijk maakt. Het was ook een moeilijke situatie tijdens de oorlog. Mensen vermijden om na 17:00 uur op straat te zijn. Er zijn jihadisten op straat die met megafoons mensen oproepen zich tot de slam te bekeren en vrouwen vertellen dat ze zich moeten sluieren. De angst is echt heel uitgesproken, christenen kunnen niet werken, velen blijven thuis,” legde een bron van Kerk in Nood (ACN) uit.

Wegversperringen
De Vallei der Christenen, zo genoemd omdat het een exclusief christelijke regio is, is vreedzaam. De wegen erheen kunnen echter gevaarlijk zijn omdat gewapende groepen vrij zijn om wegversperringen op te zetten die vervolgens worden gebruikt om burgers lastig te vallen. “We hebben gevallen gehad van christenen die werden gevraagd zich te bekeren tot de islam. Als ze weigeren, worden ze bij de wegversperring weggestuurd, maar raken ze wel al hun bezittingen kwijt.”

Over het algemeen kan het gevoel onder christenen worden omschreven als voorzichtig optimistisch. “We zijn blij dat het regime van Assad gevallen is en we hopen op een beter Syrië. Maar we kunnen er niet van uitgaan dat alles nu goed is, vooral voor de christenen, of dat de verandering in Syrië het beste is, hoewel we hopen en bidden dat het zo is,” aldus een van de bronnen van Kerk in Nood (ACN) in Syrië.

Uitbreiding noodhulp
Ondanks de onzekerheid over de toekomst van het land, blijft de katholieke hulporganisatie met dank aan haar weldoeners veel projecten in Syrië steunen. Er is zelfs sprake van mogelijke uitbreiding van de hulp. Reden is dat de nood onder de christelijke gemeenschap groot is doordat velen hun baan zijn kwijtgeraakt en nog steeds krap bij kas zitten.

Foto credit: Jacob/ACN

Totdat de situatie in Libanon verbetert, is er echter geduld nodig. Voor velen heeft de oorlog de basis van hun levensonderhoud gestolen vertelt de projectcoördinator van de internationale katholieke hulporganisatie: “Veel mensen zijn hun baan kwijtgeraakt en in het zuiden zijn de akkers - ook die van veel christenen - blijvend verwoest door fosforbommen. De noodhulpprojecten van Kerk in Nood zullen daarom nog maanden na het staakt-het-vuren van cruciaal belang blijven. En de steun voor katholieke scholen is essentieel, bijvoorbeeld omdat veel gezinnen het schoolgeld voor hun kinderen niet langer kunnen betalen en er geld ontbreekt voor de salarissen van leraren.”

Ook zijn er veel huizen verwoest - onder andere in de Bekaa Vallei. Talloze huizen werden gebombardeerd, waardoor het voor veel ontheemden onmogelijk is om naar huis terug te keren. Daarnaast zijn velen nog steeds bang voor de sporadische luchtaanvallen in Zuid-Libanon en de voortdurende onzekerheid over de situatie. Contactpersonen van het Maronitisch-katholieke bisdom Sidon benadrukken dat het in de grensdorpen in het zuiden nog steeds onrustig is.

Belangrijke dag
Ondertussen zijn de ogen gericht op 26 januari, de deadline die president Joseph Aoun heeft gegeven aan Israël om zijn leger terug te trekken uit het zuiden van Libanon. “Veel hangt af van deze datum”, legt Boutros uit. “Tot die tijd zal niemand beginnen met het herbouwen of repareren van zijn huis. Niemand zal iets bouwen dat weer vernietigd kan worden. Laten we blijven hopen en bidden dat de vrede terugkeert in ons land.”

De dienst vierde de moed en volharding van christelijke gemeenschappen en stond stil bij de 10e verjaardag van de invasie van Mosul en de Nineveh Plains in Noord-Irak door Daesh (ISIS). De Britse vorst werd voorgesteld aan vertegenwoordigers van de in Londen gevestigde Iraakse christelijke diaspora, waaronder mensen die het slachtoffer waren van vervolging en gedwongen verplaatsing toen Daesh de Nineveh-vlakte innam.

Hij had ook een ontmoeting met leden van de Jezuïetenparochie en vertegenwoordigers van Kerk in Nood (ACN). Onder hen directeur Caroline Hull: “Gedurende hun lange geschiedenis die teruggaat tot de eerste eeuw, zijn de christenen van Irak niet vreemd geweest aan lijden. Maar weinig kon hen voorbereiden op de verschrikkingen die hen en zoveel andere gemeenschappen de afgelopen jaren zouden worden aangedaan.”

“Sinds zijn tijd als Prins van Wales heeft de Koning een diep en onophoudelijk medeleven getoond, door zijn uiterste best te doen om de persoonlijke verhalen van de getroffen gelovigen aan te horen”, aldus Hull. “De voortdurende bezorgdheid van de koning is een enorme bron van aanmoediging geweest voor ons bij Kerk in Nood.”

Kerk in Nood (ACN) heeft de wederopbouw van kerken en huizen in de christelijke stad Qaraqosh en andere nederzettingen in de vlakte van Nineveh ondersteund, waardoor duizenden families naar hun thuisland konden terugkeren. “De reis naar herstel en vernieuwing is lang en soms pijnlijk geweest - en er is nog een lange weg te gaan naar volledig herstel.”

De katholieke hulporganisatie heeft ook geholpen bij de oprichting van de katholieke universiteit in Erbil in de semi-autonome regio Koerdistan in Noord-Irak, waar de meeste christelijke families hun toevlucht zochten na de invasie van Daesh. De vele weldoeners van Kerk in Nood (ACN) wereldwijd is een grote steun geweest voor hen die in Irak wilden blijven. “Dat ze zoveel hebben bereikt en het werk zo snel hebben voltooid, is een eerbetoon aan het medeleven, de zorg en de bezorgdheid die hun vrienden en weldoeners hen hebben getoond. Deze hulp kwam op een moment dat ze het hard nodig hadden.”

Foto: Koning Charles III tijdens de adventsdienst in de kerk van de Onbevlekte Ontvangenis in Londen, © Marcin Mazur / ACN

Het Latijnse Patriarchaat van Jeruzalem blijft zoveel mogelijk steun geven aan de kleine christelijke gemeenschap in Gaza, maar ook aan moslimgezinnen die dicht bij de katholieke en orthodoxe nederzettingen in het gebied wonen.

Tijdens een persconferentie die begin december werd gehouden door de pauselijke hulporganisatie Kerk in Nood (ACN), zei de Latijnse patriarch kardinaal Pierbattista Pizzaballa dat de christenen in Gaza, en vooral de kinderen, Kerstmis zullen vieren ondanks de voortdurende oorlog. “Ze zullen proberen Kerstmis zo goed mogelijk te beleven, ondanks de slechte omstandigheden,” zei de patriarch.

Nog 650 christenen in Gaza
Er wonen momenteel iets meer dan 450 mensen op het terrein van de katholieke Heilige Familie-parochie en nog eens 200 op het terrein van de Orthodoxe Kerk. “De omstandigheden zijn erg slecht”, legde de patriarch uit, “maar in ieder geval zijn ze allemaal samen en dus zullen ze Kerstmis vieren als een gemeenschap.”

In 2023 vroegen de christelijke kerken van het Heilige Land hun gelovigen om zich te onthouden van uitbundige festiviteiten, vanwege het algemene klimaat van lijden en pijn. Kardinaal Pizzaballa: “Kerstmis zal dit jaar zo normaal mogelijk zijn, gezien de buitengewone omstandigheden. Beter eten, bidden natuurlijk, en iets voor de kinderen.”

Hulp aan 4000 gezinnen
“Kinderen in Gaza zitten nu in hun tweede jaar zonder school, met weinig vooruitzichten op een terugkeer naar normaal. Kerstmis is het feest van de kinderen. Als we kunnen, sturen we hen niet alleen eten, maar ook speelgoed of iets dat een verschil kan maken voor hun dagelijks leven. Dat zal ook een vreugde zijn voor de families,” verklaart hij.

“Het Latijns Patriarchaat is nauw betrokken bij de humanitaire hulp in Gaza en de Westelijke Jordaanoever, ook dankzij de steun van Kerk in Nood. We zijn in staat om voedsel te geven, niet alleen voor onze gemeenschap, maar voor 4.000 gezinnen. Deze humanitaire hulp is niet alleen vanwege Kerstmis, maar vanwege onze identiteit als kerk. We kunnen geen Kerk zijn, niet over Jezus praten en niet van onze naaste houden als we dit niet omzetten in daden.”

Hulp gevolg van “koppigheid”
“De introductie van humanitaire hulp in Gaza is het resultaat van heel hard werken, onderhandelen en koppigheid”, zegt de patriarch. “Het invoeren van voedsel en humanitaire goederen in het noorden van Gaza is niet gemakkelijk, je moet met veel mensen aan beide kanten van de grens coördineren. We zijn koppig, het heeft lang geduurd, maar nu hebben we een aantal kanalen. We hebben ook een voordeel. We hebben daar een gemeenschap en zij zijn betrokken bij de distributie. Dit creëert een goede sfeer, want het geeft ze een gevoel van doelgerichtheid. Ze zijn er om de anderen te helpen en om een netwerk te creëren tussen alle families, niet alleen de christenen.”

“Opa Paus”
Paus Franciscus heeft zich zeer de oorlog in het Heilige Land erg aangetrokken en heeft herhaaldelijk opgeroepen tot vrede. Wat weinigen weten, is dat hij dagelijks contact heeft met de katholieke parochie in Gaza. Patriarch Pizzaballa legt uit dat de kinderen op het terrein van de Heilige Familie zo gewend zijn geraakt aan zijn dagelijkse telefoontjes, dat ze hem als familie beschouwen.

“De paus blijft elke dag om 19.00 uur bellen. Het is de norm geworden. Hij spreekt misschien maar een halve minuut, op sommige dagen meer, op andere minder. Maar hij is de opa van de kinderen geworden, ze weten dat hij belt. Voor de gemeenschap in Gaza is het een grote psychologische, emotionele en geestelijke steun.”

In Homs blijft de stemming voorzichtig nu mensen de straat op gaan na de demonstraties van afgelopen vrijdag. Er zijn voedsel- en brandstofvoorraden, maar die blijven beperkt en de prijzen stijgen gestaag. Gisteren gingen de scholen weer open. Kerk in Nood sprak met een contactpersoon die de groeiende bezorgdheid onder christenen over de toekomst van het land benadrukte.

Angst voor sharia en inperken vrijheid
“Mijn boodschap aan de wereld is het belang van internationale steun voor christenen om een burgerlijke grondwet op te stellen, in plaats van een islamitische grondwet gebaseerd op de sharia. Als de grondwet gebaseerd is op de sharia, zullen christenen ongetwijfeld het land moeten verlaten omdat persoonlijke vrijheden beperkt zullen worden,” vertelde de bron.

Zijn breed gedeelde zorg is dat het land overgaat van een regime dat alle afwijkende meningen onderdrukte naar een regime dat persoonlijke vrijheden kan beperken in naam van religie. “Christenen hebben geen macht die in staat is om hun rechten te waarborgen op het gebied van de grondwet, het institutionele leven en burgerlijk bestuur. De angst bestaat dat we zijn overgegaan van een regime dat iedereen het zwijgen oplegde naar een regime dat anderen niet toestaat om te leven zoals zij dat willen, met persoonlijke vrijheden,” vervolgde de bron.

Voorzichtige tekenen van Kerstmis
Ondertussen is de sfeer in Aleppo gematigder, maar nog steeds voorzichtig optimistisch. Mensen proberen hun normale leven weer op te pakken. Er zijn voorzichtige tekenen van Kerstmis in de stad. Kerken zijn begonnen met het ophangen van versieringen en de nieuwe autoriteiten dringen er bij de burgers op aan om feest te vieren en de sfeer in de stad te verbeteren.

De zondagsmissen verliepen zonder incidenten in zowel Homs als Aleppo. In een moment van hoop in de aanloop naar Kerstmis, kwamen de gelovigen samen om te bidden in de onvoorspelbare toekomst die ze tegemoet gaan.

Scholen en ziekenhuizen open
De nieuwe autoriteiten in Aleppo hebben de bevolking verzekerd dat christelijke scholen operationeel blijven. Velen openden ook hier gisteren hun deuren. Ziekenhuizen zijn ook heropend en lokale medicijnfabrieken beginnen weer te produceren. Hoewel het land nog steeds herstellende is van de ontberingen en strenge embargo's van het afgelopen decennium, gaat het langzaam beter.

Ondanks de aanvankelijke prijsstijgingen beginnen de prijzen zich te stabiliseren, met buitenlandse merken, vooral uit Turkije, nu beschikbaar tegen lagere prijzen dan lokale producten. “We zijn gekomen om alles beter achter te laten dan het was,” vertelden de autoriteiten de mensen volgens de bronnen.

Geïsoleerde incidenten
Onderzoek van Kerk in Nood meldt dat er weliswaar af en toe incidenten en meldingen van religieuze discriminatie of agressie zijn geweest, maar dat er op dit moment geen tekenen zijn van systematische vervolging en dat dit geïsoleerde incidenten blijven.

Het is een feit dat de christelijke gemeenschap voorzichtig blijft over de toekomst. Het vertrouwen in autoriteiten is diep geschokt na 13 jaar conflict. “Na al het lijden en ontberingen is het erg moeilijk voor ons om iemand of de nieuwe autoriteiten gemakkelijk te vertrouwen,” legde een van de Aleppo christenen uit aan.

Kerk in Nood (ACN) blijft direct contact onderhouden met haar projectpartners en met kerkelijke leiders in Syrië. Zij hebben de nieuwe autoriteiten in zowel Aleppo als Damascus de afgelopen week meerdere malen ontmoet. De katholieke hulporganisatie, die christenen sinds het begin van de oorlog in 2011 ondersteunt, roept de internationale gemeenschap op om de overgang te overzien om zo godsdienstvrijheid in Syrië te garanderen.

“De situatie in Damascus is vandaag net zo rustig als gisteren,” vertelt Mgr. Georges Assadourian aan de katholieke hulporganisatie. “Geconfronteerd met de dreigende gebeurtenissen en de onzekerheid van de situatie, werden vanaf vrijdag preventieve maatregelen genomen in de hoofdstad. We vroegen alle mannelijke en vrouwelijke religieuzen in de buitenwijken van de stad om terug te keren naar hun kloosters of scholen. We zijn ook naar onze parochies gegaan.”

Vragen over toekomst christenen
Zaterdagavond werd een historische en chaotische dag. “Het was de meest dramatische dag in de geschiedenis van Syrië. De president verliet het land en alles veranderde in een woestijn - een land bevrijd van het regime dat 50 jaar lang had geheerst,” legt hij uit. De onzekere situatie maakte dat velen vragen hadden over de toekomst van de christelijke gemeenschap in Damascus.

In reactie hierop kwamen religieuze leiders bijeen in het Armeens-katholieke episcopaat om een gezamenlijke strategie te coördineren. Mgr. Assadourian legde uit dat er meteen ook contact was met vertegenwoordigers van de nieuwe machthebbers in Syrië. Hoewel de verwachte ontmoeting met een belangrijke leider niet kon plaatsvinden, bracht een door hem gestuurde journalist een geruststellende boodschap over. Daarin verzekerde hij dat de situatie in orde en rustig zal zijn.

Ontmoeting met sleutelfiguren
Op maandagochtend 9 december bracht mgr. Assadourian, samen met een Franciscaan en een parochiepriester, een bezoek aan het Four Seasons Hotel, nu het hoofdkwartier van de nieuwe politieke en militaire leiders van de revolutie. In het hotel, waar ook buitenlandse ambassadeurs verbleven, had hij een ontmoeting met enkele sleutelfiguren om de rol van christenen in het nieuwe Syrië te bespreken.

“We bespraken de christelijke aanwezigheid in Damascus en Syrië, en ook de rol van christenen. Blijven we leven en getuigen van ons christendom of niet? Ze verzekerden ons dat alles goed zou komen en dat we ons geen zorgen hoefden te maken,” vertelde de aartsbisschop aan Kerk in Nood (ACN).

Kerk in Nood (ACN) blijft noodhulp en geestelijke hulp bieden aan kwetsbare christelijke gemeenschappen in Syrië. In deze overgangsperiode zal de stichting hen blijven steunen en ervoor zorgen dat hun stem wordt gehoord en hun rechten worden gerespecteerd.