Terwijl de militaire campagne van Israël in Libanon voortduurt, vertonen de mensen die door de bombardementen ontheemd zijn geraakt en degenen die hen opvangen tekenen van fysieke en psychologische uitputting.

Huizen snel verlaten
Marielle Boutros, projectcoördinator van de pauselijke stichting Kerk in Nood (ACN) in Libanon: “Op dit moment hebben we 1,5 miljoen ontheemden, dat is één op de vier inwoners van het land. Zij zijn vooral geconcentreerd in de regio Mount Lebanon. Ze worden opgevangen in scholen, kerken, retraitecentra of privéhuizen. Omdat ze hun huizen heel snel hebben verlaten en niets hebben meegenomen, hebben ze van alles nodig: voedsel, medicijnen, water, kleding en sanitaire producten.”

Toen veel vluchtelingen naar christelijke gebieden vluchtten, hebben lokale bisdommen in de frontlinie meteen hulp geboden. Omdat er echter nog steeds geen planning op staatsniveau in zicht is, dreigt deze vrijgevigheid de financiële en materiële voorraden uit te putten. Deze staan al onder druk door jarenlange financiële crises, verergerd door de politieke impasse en de explosie in de haven van Beiroet in 2020.

Kerk reageerde snel
Boutros: “De Kerk heeft heel snel gereageerd en verwelkomt de mensen nog steeds met een grote glimlach en veel liefdadigheid, maar hoewel ze geweldig werk doen, kun je voelen dat ze moe zijn, want dit begon niet op 22 september, het begon al veel eerder.”

“Ze hadden het al moeilijk met hun missies, maar we mogen niet vergeten dat ze hun spaargeld zijn kwijtgeraakt in de financiële crisis van 2019. Desondanks zijn ze doorgegaan met de meeste van hun pastorale diensten, waarvoor ze salarissen te betalen hebben. Het is echt overweldigend, vooral als je kijkt naar de hoeveelheid werk en het feit dat ze geen vast inkomen hebben.”

“De mensen die de ontheemden opvangen, zijn moe door het werk en het gebrek aan middelen. Maar ook de ontheemden zijn erg moe, ver van huis, met grotere noden, boos en bang. De vermoeidheid is nu dus al erg merkbaar, maar zal nog verder toenemen.”

Interreligieuze spanningen
Een ernstig punt van bezorgdheid is dat de oplopende spanningen tussen mensen, en vooral tussen verschillende religieuze groepen, de basis kunnen vormen voor toekomstige conflicten in Libanon. “Hoewel Israël beweert dat het zich alleen heeft gericht op Hezbollah-operaties, is het risico op bijkomende schade altijd aanwezig, legt Marielle Boutros uit.

“We kunnen ons vrij bewegen, maar het kan gevaarlijk zijn op de weg, want soms richten de Israëli’s zich op Hezbollah-agenten in auto’s, dus je kunt aan het rijden zijn en de auto naast je kan geraakt worden. Vorige week nog werd een auto geraakt op een weg die ik dagelijks neem. Het is frustrerend, want je weet niet of de auto naast je, of je buurman in je straat, misschien van Hezbollah is. Sommige Libanezen zijn nu al huiverig om vluchtelingen uit het zuiden van het land op te nemen, uit angst dat ze aanvallen in hun eigen wijken zouden kunnen uitlokken”, voegt ze eraan toe.

Terugkeer onduidelijk
“Terwijl ontheemden, vooral in de regio van de berg Libanon en het noorden van Libanon, zich schrap zetten voor een moeilijke winter, valt niet te zeggen wanneer de oorlog zal eindigen en wanneer mensen naar hun huizen in het zuiden kunnen terugkeren”, zegt Boutros.

Christenen zullen waarschijnlijk sneller terugkeren, omdat hun dorpen en huizen minder schade hebben geleden, maar veel sjiitische gebieden zijn volledig met de grond gelijk gemaakt. Boutros schat dat als er internationale hulp komt, het een jaar kan duren om de huizen van de mensen weer op te bouwen. “Maar zonder hulp zal de crisis ernstig zijn, omdat de meeste mensen hun spaargeld tijdens de financiële crisis van 2019 zijn kwijtgeraakt en hun huizen, die nu verwoest zijn, hun enige echte bezit waren.”

De wijdverspreide vernietiging van de infrastructuur en de massale verplaatsing van gemeenschappen dreigen ook de demografie van Libanon te destabiliseren, wat in een land dat zo verdeeld is in verschillende religieuze groepen altijd een zeer gevoelig onderwerp is.

Kerk in Nood (ACN) steunt momenteel 15 projecten in de zwaarst getroffen bisdommen en met religieuze ordes die voor ontheemden zorgen. Katholieke scholen, die allemaal open zijn gebleven – hetzij fysiek of online – blijven een belangrijke prioriteit voor Kerk in Nood, omdat veel gezinnen geen schoolgeld kunnen betalen, maar leraren nog steeds hun salaris nodig hebben.

De mensen die de hulp van de vele weldoeners wereldwijd hebben gekregen, zijn erg dankbaar vertelt Boutros: “Ze zijn heel erg moe. We moeten bidden voor deze helden, ze moeten sterk in het geloof zijn om dit vol te kunnen houden, want hoewel het niet hun strijd is, leven ze hun geloof tot het einde toe.”

Tijdens de viering, die plaatsvond in Wiesbaden, Duitsland, op zondag 20 oktober en die werd bijgewoond door patriarch Youssef Absi, werd Kerk in Nood (ACN) hartelijk bedankt voor alle hulp die haar weldoeners aan Syrië hebben gegeven. Uitvoerend president Regina Lynch van Kerk in Nood (ACN) International was speciaal daarvoor uitgenodigd.

“Namens onze patriarch wil ik mijn oprechte dank uitspreken voor uw aanwezigheid en uw gulle steun. Deze steun heeft ons warmte, vreugde en hernieuwde moed gegeven om onze missie, onze dienst en ons getuigenis van Jezus Christus voort te zetten”, verklaarde pater Mayas Abboud, hoofd van de Grieks-katholieke Melkitische Kerk in Duitsland, na afloop van het evenement.

De Melkitische Grieks-katholieke Kerk viert momenteel een jubileumjaar ter ere van 300 jaar gemeenschap met Rome, die in 1724 werd vastgeleged. Leden van de Melkitische gemeenschappen in het Midden-Oosten, maar ook de velen die in diaspora leven, nemen actief deel aan deze vieringen.

Het aartsbisdom Baalbek-Deir El-Ahmar in de Beqaa-vallei, in het oosten van Libanon, lijdt onder een grote humanitaire en veiligheidscrisis als gevolg van de dagelijkse Israëlische bombardementen. “Elk van de christelijke families in de dorpen rond Deir El-Ahmar heeft drie of vier ontheemde gezinnen opgenomen, dat wil zeggen tussen de 30 en 60 mensen!” legt Mgr. Hanna Rahmé, de maronitische aartsbisschop uit.

Omgeven door Hezbollah
De Israëlische bombardementen zijn gericht op strategische gebieden in het zuiden van zijn aartsbisdom, met name het gebied rond Baalbek, waarvan wordt aangenomen dat het Hezbollah-bases bevat. Tegelijkertijd treffen de aanvallen dorpen waar christenen en moslims naast elkaar leven.

Mgr. Rahmé, wiens aartsbisdom ongeveer 27% van de oppervlakte van het land beslaat en in een gebied ligt waar ongeveer 450.000 sjiitische moslims wonen, legt uit dat zelfs in het gebied rond de stad Deir El-Ahmar de bombardementen dagelijks plaatsvinden en gericht zijn op de economische en militaire centra van Hezbollah die zich tussen de vijf en twintig kilometer van de stad bevinden.

Moslims geraakt door solidariteit
“We zijn verstikt door het aantal ontheemden, maar we kunnen hen niet aan hun lot overlaten; we zijn niet alleen christenen voor onszelf, maar voor iedereen,” verklaart Mgr. Rahmé. “Ik heb op de lokale televisie tegen de mensen in de gebombardeerde zones – zowel christenen als moslims – gezegd dat onze huizen voor hen openstaan. Want Christus zei: ‘Ik had honger en jullie gaven me te eten; ik had dorst en jullie gaven me te drinken; ik was vreemdeling en jullie namen me op.’ De moslims zijn enorm geraakt door deze christelijke solidariteit.”

Volgens Mgr. Rahmé zijn ongeveer 13.000 mensen gevlucht naar de gebieden van het aartsbisdom waar de bevolking overwegend katholiek is. In Deir El-Ahmar, waar de bisschopszetel is gevestigd, en in de omliggende dorpen zijn ongeveer 2.300 mensen opgevangen door onderwijsinstellingen, terwijl 5.000 anderen zijn ondergebracht in particuliere huizen en 1.500 in kerkelijke instellingen zoals kerken en kloosters.

Velen op straat
Volgens het verslag van de aartsbisschop moeten veel ontheemden echter op straat slapen in Deir El-Ahmar. Een veel groter aantal is zelfs vertrokken naar Noord-Libanon of Syrië. Volgens cijfers van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) bereikten tussen 21 september en 3 oktober zo’n 235.000 mensen Syrië over land, waaronder 82.000 Libanezen en 152.000 Syriërs.

Gastgezinnen helpen
De grootste zorg van Mgr. Rahmé op dit moment is om hulp te bieden aan de intern ontheemden en de gastgezinnen. Deze laatsten, die al verarmd zijn door de economische crisis, zijn ten einde raad. “De NGO’s ter plaatse helpen de ontheemden in de scholen, maar niet de mensen die door de gezinnen worden opgevangen of de gezinnen zelf,” betreurt de aartsbisschop.

“Daarom ontfermt het aartsbisdom zich over hen. De situatie is echter zeer kritiek. We hebben dringend voedselhulp, matrassen en dekens nodig en we zijn heel dankbaar dat Kerk in Nood onmiddellijk vitale hulp heeft aangeboden. Blijf alstublieft aan onze zijde. Als we dit samen dragen, kunnen we grootse dingen doen. Moge de Heer u zegenen.”

Foto: © ACN/Saglietti

“Van de ongeveer 10.000 christenen die voor de oorlog in het gouvernement Idlib woonden, zijn er nu nog maar ongeveer 650, voornamelijk oudere mensen op het platteland,” vertelt bisschop Hanna Jallouf aan een bezoekende delegatie van Kerk in Nood (ACN) in Damascus. “Nadat de jihadisten in de eerste jaren van de oorlog de controle over het gebied overnamen, zijn de meeste christenen gevlucht vanwege de moeilijke leefomstandigheden.”

Ontvoerd en gevangen gehouden
Eeuwenlang werd het gouvernement Idlib, aan de grens met Turkije, voornamelijk bevolkt door christenen. Maar tijdens de oorlog werd de regio het bolwerk van de rebellen tegen de regering – en dat is tot op de dag van vandaag zo gebleven. Tijdens de oorlog, die in 2011 begon, bleef pater Jallouf bij zijn mensen. Op 5 oktober 2014 werd de Franciscaan, die op dat moment pastoor was in de Syrische stad Knayeh, samen met ongeveer 20 leden van de parochie ontvoerd door strijders van het al-Nusra Front en vijf dagen gevangen gehouden.

Bruggenbouwer
Tien jaar later is hij Apostolisch Vicaris van Aleppo voor de katholieken van de Latijnse ritus in heel Syrië. “Paus Franciscus heeft me waarschijnlijk tot bisschop benoemd omdat ik de situatie hier heel goed ken,” zegt bisschop Jallouf. Hij is de eerste Syriër die in deze functie is benoemd. “Als priester in een parochie stond ik in contact met de rebellengroepen en had ik altijd met hen te maken, dwars door de oorlog heen. En dat doe ik nog steeds.”

Het respect van rebellen, in een land waar het noordwesten nog steeds wordt gecontroleerd door islamistische milities, is erg noodzakelijk. Het christelijke leven is er zeer beperkt. Volgens de bisschop is het christenen verboden om religieuze praktijken uit te voeren buiten de kerk of om religieuze symbolen zoals beelden en kruizen te tonen.

Christelijke leraren ontslagen
Met de escalatie van de oorlog werden alle christelijke leraren ontslagen, wat ertoe leidde dat veel christelijke gezinnen hun kinderen van school haalden. “Nu onderwijzen ze hun kinderen thuis, om de schijn van een christelijke schoolbijeenkomst te vermijden,” vertelt de bisschop aan Kerk in Nood. De bisschop legde verder uit dat de kinderen voor hun eindexamen naar andere gouvernementen zoals Aleppo en Hama moeten reizen, tegen extravagante kosten van ongeveer 3.000 dollar per persoon voor transport en accommodatie.

Land verlaten
Ook in andere delen van Syrië wordt de christelijke aanwezigheid ernstig bedreigd. Veel christelijke families hebben het land verlaten om een beter leven te zoeken in Europa, Canada en Australië. Dertien jaar oorlog, extreem hoge inflatie en bittere armoede hebben het land uitgeput achtergelaten. Volgens schattingen leeft 90% van de Syrische bevolking onder de armoedegrens. In Aleppo en Hassakeh is de emigratie zo hoog dat er volgens een lokale bron in 2050 geen functionele christelijke gemeenschap meer zal zijn.

Bisschop Jallouf zegt dat hij als priester een “eenvoudige pastoor” was en legt uit dat hij als bisschop dicht bij de mensen wil blijven. Een van zijn prioriteiten sinds zijn benoeming is om alle parochies, congregaties en katholieke instellingen van de Latijnse ritus in het land te bezoeken om de lokale behoeften direct te leren kennen.

Dankbaar voor steun
De bisschop zegt blij te zijn met de samenwerking met Kerk in Nood. Deze zomer maakte de internationale hulporganisatie het mogelijk dat meer dan 1500 kinderen en jongeren van de Latijnse ritus zomerkampen konden bijwonen. En na de verwoestende aardbeving van 2023 in het noorden van Syrië hielpen de donateurs van Kerk in Nood bij de wederopbouw van een kerk en 50 huizen voor christelijke families van de Latijnse ritus in Idlib. Het steunde ook noodhulpprojecten zoals “Maaltijd op Wielen” voor ouderen die niemand hadden om voor hen te zorgen.

Land van liefde en respect
“Tien jaar zijn verstreken sinds mijn ontvoering en we hopen dat de afgelopen tien jaar zich niet zullen herhalen. We vergeven, maar we vergeten niet, dat is wat Christus ons heeft geleerd,” zei de bisschop. “Deze dagen bid ik tot God voor mededogen, vergeving en bevrijding van oorlog en voor het herstel van vrede, harmonie, stabiliteit en rijkdom in dit gewonde land. We hopen dat het, op voorspraak van de Heilige Maagd Maria, onze trouwe martelaren en alle heiligen, weer een land van liefde, respect, vergeving en co-existentie tussen de verschillende gemeenschappen en religies zal worden.”