De sintels zijn nog steeds aan het smeulen en je kunt de rook van het branden ruiken in de centraal gelegen kerk van de Tenhemelopneming in de Chileense hoofdstad Santiago. Wie vanaf de vloer van het middenschip omhoog kijkt, kan de bewolkte hemel erboven zien, want het dak is volledig verwoest. Zo ook de centrale torenspits van de kerk, ooit een gezicht dat dit deel van de stad kenmerkte. Toen de toren zondag instortte, vielen de beide klokken van grote hoogte in de klokkentoren. Een ervan werd verbrijzeld. De ander werd uit de ruïnes gehaald. De banken en altaren waren tijdens de protesten van het voorgaande jaar al verbrand en verbrijzeld. Na die aanslagen in 2019 waren de deuren en ramen dichtgetimmerd, naar nu bleek niet afdoende.
Irrationaliteit en haat
De sfeer was gespannen. De kerk had in 2020 nog steeds te lijden van voortdurende bedreigingen en graffiti. “Door de locatie, op slechts enkele meters van de Plaza Baquedano, een centraal plein dat het verzamelpunt is van de recente protesten, verkeerde de parochie in een staat van constante onveiligheid, zelfs tijdens de lockdown door het coronavirus. Sinds 2019 zijn de muren beklad met graffiti, zowel binnen als buiten, met slogans die de kerk en de priesters aanvallen. Zinnen als ‘Laten we het zien afbranden’,” legt María de los Ángeles Covarrubias uit, voorzitter van de Chileense nationale afdeling van Kerk in Nood (ACN), uit. “Het bewust afbranden van een kerk raakt je ziel diep”, vervolgt ze. “Het onthult de mate van gebrokenheid van onze samenleving, waarin kleine groepen mensen zichzelf beschouwen als de enigen die in hun recht staan en daarmee het recht verkrijgen om gebouwen te vernietigen die het geloof van een gemeenschap vertegenwoordigen. De irrationaliteit en de haat waarvan we getuige zijn, is een aanval op een fundamenteel mensenrecht op godsdienstvrijheid. Dergelijk geweld hoort niet thuis in een samenleving die beweert democratisch te zijn.”
Euforische viering
Priester Pedro Narbona, de pastoor van de kerk van de Tenhemelopneming: “Ik huiver nog steeds bij de herinnering aan de euforische viering van de val van de kerktoren afgelopen zondag. Het doet me denken aan november 2019, toen ze het standbeeld van Onze-Lieve-Vrouw, dat op de westelijke gevel van de kerk had gestaan, onthoofden. Het doet me pijn dat de gemeenschap nu geen plaats meer heeft om zich te verzamelen, nu de kleine zaal die we gebruikten volledig is vernield. Hier in deze kerk ligt een levende geschiedenis die veel verder gaat dan de eigen muren: het betreft de relaties tussen God en zoveel mensen die hier kwamen om te bidden, om hun kinderen te dopen, om te trouwen en om afscheid te nemen van hun overleden dierbaren.”
Kerk in Nood betrokken bij restauratie
Magdalena Lira, de directeur van Kerk in Nood Chili, vertelt dat een week voor de aanval er nog een bijeenkomst was in de historische kerk over de restauratiewerkzaamheden. Met behulp van de oorspronkelijke plannen van de kerk, verkregen via de gemeente Santiago en historische en bouwkundige studies, werd een plan voor de restauratie opgesteld. “Sinds de eerste aanval en het vandalisme op 8 november 2019 hebben we samen met pastoor Pedro Narbona geld ingezameld voor het herstel van de kerk. We waren net in het stadium van de verfijning van het project, samen met een team van professionals. Het altaar, de banken en religieuze iconografie, waren verbrand, vernield of gebruikt om barricades mee te bouwen in november 2019 en zouden vervangen worden. Op 8 november, de verjaardag van de eerste aanval op de kerk, zou pater Pedro de start van de restauratiewerkzaamheden aankondigen. Nu zijn onze plannen aan flarden gescheurd.”
Nieuwe moed
Ondanks hun ontsteltenis, verzamelen de betrokkenen nieuwe moed en hopen ze nog steeds de kerk te kunnen redden. “De zijmuren staan tenminste nog overeind, hoewel er geen structurele studies zijn gedaan naar de staat waarin ze zich bevinden. De katholieke gelovigen hebben een waardige plaats nodig om God te ontmoeten, de sacramenten te vieren en samen te komen. Het gaat niet alleen om een fysieke structuur die waarde heeft als onderdeel van het nationale patrimonium, maar ook om een gebouw dat de geschiedenis van een gemeenschap bewaart”, aldus Maria Covarrubias. Na de aardbeving van 2010 slaagde Kerk in Nood in Chili erin 45 noodkapellen te bouwen. Ook heeft het kantoor geholpen negen kerken die door de aardbevingen van 2005 en 2010 zijn beschadigd, te restaureren. “Maar tot een paar jaar geleden hadden we nooit gedacht dat we kerken in Chili zouden zien branden als gevolg van onverdraagzaamheid”, besluit ze.
