De moorden vonden plaats tussen 12 en 15 februari in het dorp Maiba, in de buurt van Lubero, Noord-Kivu. Op 12 februari drongen rebellen van een islamistische terreurgroep, oorspronkelijk afkomstig uit Oeganda, het dorp binnen en gijzelden ongeveer 100 mensen, aldus bronnen van ACN.

Vrouwen, kinderen en ouderen
“Op 15 februari werden 70 lichamen ontdekt in een protestantse kerk. Velen van hen waren vastgebonden en sommigen onthoofd. Onder de slachtoffers waren vrouwen, kinderen en ouderen,” zei de bron, die niet genoemd wil worden uit angst voor represailles van de vele gewapende groepen die in de regio actief zijn.

“Waarschijnlijk waren deze slachtoffers niet in staat om de gedwongen mars te doorstaan. Wanneer de rebellen gijzelaars nemen, laten ze hen meereizen, ofwel als versterkingen voor hun groep ofwel als dwangarbeiders voor de oorlogsinspanningen. Als er buit is, hebben ze mensen nodig om die te dragen. Als je onderweg moe wordt, ben je er geweest. Ik geloof dat dat is wat er met deze 70 mensen is gebeurd.”

Islamitische groepering
Volgens dezelfde bronnen werd het bloedbad in Maiba uitgevoerd door de gewapende islamitische groepering Allied Democratic Forces (ADF), die actief is in Oeganda en de Democratische Republiek Congo en die de lokale bevolking al meer dan tien jaar terroriseert.

“De islamitische groepen hebben hun aanvallen en invallen in afgelegen dorpen opgevoerd en duizenden Congolese burgers gedood. Voorheen waren ze in andere gebieden. Nu is het Lubero dat wordt aangevallen,” aldus de lokale bron tegenover Kerk in Nood. “Er wordt gedacht dat de terroristen lokale collaborateurs hebben die hun operaties vergemakkelijken. Dat is wat echt beangstigend is.”

Ook strijd in buurtprovincies
Dit bloedbad komt op een zeer delicaat moment voor de regio, gezien de verslechtering van de humanitaire situatie in de provincies Noord- en Zuid-Kivu, waar hevig is gevochten tussen een andere gewapende groep, M23, die wordt gesteund door buurland Rwanda, en de Congolese strijdkrachten. M23 heeft belangrijke steden en buitenposten in de regio ingenomen, zoals Goma en Bukavu. Sinds december 2024 wordt er hevig gevochten, waardoor volgens cijfers van UNHCR een half miljoen Congolese burgers uit Noord-Kivu hun huizen hebben moeten ontvluchten.

Naast de bezorgdheid over de activiteiten van de ADF, uitte de lokale bron van Kerk in Nood daarom ook de angst dat M23 in de komende dagen Butembo, de tweede grootste stad van Noord-Kivu, zal innemen.

“We leven in zeer, zeer moeilijke tijden. We verwachten dat de rebellen elk moment de stad kunnen binnenvallen, want ze zijn slechts 70 km van hier verwijderd. Er is veel psychologisch lijden in Butembo, omdat de oorlog letterlijk voor onze deur staat. We hebben gezien hoe andere regio's werden overspoeld door chaos, en nu lijkt het onze beurt te zijn. Laten we bidden. Gebed is wat onze hoop levend houdt te midden van deze situatie waarin we leven.”

© MONUSCO/Sylvain Liechti

Volgens de leiders van de katholieke Kerk, die het voortouw hebben genomen in deze poging om de dialoog te bevorderen, heeft de unieke geest van dialoog en samenwerking tussen christelijke en islamitische leiders de basis gelegd voor vrede in de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR) na een wrede burgeroorlog.

Profetische rol
Het land staat in dit opzicht in schril contrast met nabijgelegen Afrikaanse landen zoals Tsjaad, Nigeria en het Sahelgebied. Daar wordt religie juist vaak misbruikt om conflicten en vervolging te verergeren. De aartsbisschop van Bangui, kardinaal Dieudonné Nzapalainga, bisschop Nestor-Désiré Nongo-Aziagbia van Bossangoa en bisschop Bertrand Guy Richard Appora-Ngalanibé van Bambari, spraken dan ook over de “profetische” rol van religieuze leiders bij het bevorderen van vrede en harmonie.

“De burgeroorlog, waarin de Seleka militie tegen de Anti-Balaka beweging vocht, had kunnen uitgroeien tot een grootschalige oorlog tussen moslims en christenen”, aldus bisschop Nestor-Désiré. “Maar leiders van alle religieuze denominaties kwamen samen om te werken aan vrede in de Centraal-Afrikaanse Republiek. De leiders van de katholieken, de protestanten en de moslims gingen de wereld rond om hun stem te laten horen. Helaas werd hun stem niet echt begrepen en gerespecteerd met betrekking tot de geopolitieke situatie, omdat wat daaronder zat groter was dan religie.”

Religie verbindt
Kardinaal Nzapalainga is het met hem eens: “Religie verdeelt ons niet; religie verbindt ons met elkaar. Moslims, protestanten, katholieken, we moeten van elkaar houden, want we zijn broeders. Het is de duivel die ons tot scheiding heeft gedreven, maar wij geloven dat we, door dit leiderschap op ons te nemen, onze profetische rol vervullen. Door nee te zeggen tegen geweld, ja tegen liefde, ja tegen vrede, ja tegen verzoening.”

De kardinaal sprak over vrede als de basis voor ontwikkeling, zodat mensen zich een toekomst zonder oorlog kunnen voorstellen. “Daarom is het onze rol om vredesstichters te zijn, om tot harten te spreken, om zo te spreken dat mensen elkaar in de ogen kunnen kijken, kunnen discussiëren, samen oplossingen kunnen vinden. De oplossing ligt in de dialoog.”

Kinderen weer naar school
“De hoop wordt vandaag beetje bij beetje herboren. En deze hoop zorgt ervoor dat kinderen naar school kunnen gaan, ouders naar het veld kunnen gaan, handelaren hun werk kunnen voortzetten en zieken medicijnen kunnen krijgen,” aldus de kardinaal.

Russische invloed
De aanwezigheid van een VN-missie en de interventie van buitenlandse mogendheden hebben geholpen om het geweld te beteugelen, maar in sommige delen van de Centraal-Afrikaanse Republiek blijft het onveilig en nemen strijdersgroepen hun toevlucht tot criminaliteit. “Het land heeft nog steeds veel hulp nodig, maar bredere geopolitieke kwesties blijken een onwelkome hindernis te zijn, legt bisschop Nestor-Désiré uit.

“De opening van onze regering naar de Russische regering heeft de Centraal-Afrikaanse Republiek op internationaal niveau buitenspel gezet. Humanitaire hulp komt nu niet echt vrij. Maar de bevolking mag niet gestraft worden voor de beslissingen van de regering. Mijn oproep aan de internationale gemeenschap is om de Centraal-Afrikaanse bevolking te blijven steunen in haar streven naar vrede en ontwikkeling,” pleitte hij.

Opkomen voor de waarheid
De katholieke Kerk zal haar profetische rol blijven vervullen, zo verzekerde hij. “We komen op voor de waarheid, spreken voor het volk, ongeacht de situatie of het standpunt van de regering, en werken samen met het volk en andere instellingen, waaronder de regering, om vrede en integrale menselijke ontwikkeling te bevorderen door middel van scholen, gezondheidscentra en menselijke promotie. Dat is het werk waar de katholieke Kerk de afgelopen decennia bij betrokken is geweest.”

Dit werk profiteert enorm van de steun van de weldoeners van Kerk in Nood (ACN), aldus bisschop Guy Richard. “Degenen die ons helpen, stellen de priesters, bisschoppen, religieuze broeders en zusters in het hele land in staat om hun werk voort te zetten. De steun van de weldoeners gaat verder dan geld en richt zich op het pastorale werk ter plaatse. Namens Gods volk in de Centraal Afrikaanse Republiek willen we hen graag bedanken voor hun zorg en steun.”

Eind januari werden verschillende dorpen in de Burkinabé parochie Tansila, vlakbij de grens met Mali, opnieuw het doelwit van terroristische aanvallen. Dit bericht komt van priester Jean-Pierre Keita, een projectpartner van de katholieke hulporganisatie Kerk in Nood (ACN) uit het bisdom Nouna, die zes maanden geleden tijdens een videoconferentie uitgebreid uitleg gaf over de impact van terrorisme op de christelijke gemeenschappen in het land.

Op 25 januari vielen meer dan 200 terroristen de dorpen Toma, Kellé en Lanfiéra aan. Minstens 26 mensen werden gedood, waaronder zes christenen. De aanvallers staken huizen in brand en dwongen de dorpelingen te vluchten. Zes dagen later, op 31 januari, vond er opnieuw een aanval plaats waarbij nog meer doden vielen, waaronder opnieuw christenen. Onder hen de vader van pater Jean-Pierre en meerdere andere familieleden.

Derde van inwoners christen
De parochie Tansila omvat 37 dorpen, waarvan ongeveer een derde van de inwoners christen is. De afgelopen jaren is de parochie herhaaldelijk het slachtoffer geweest van wrede terroristische aanvallen. In het licht van deze situatie, die hopeloos lijkt, roept pr. Jean-Pierre op tot gebed: “Bid alstublieft voor de bekering van de harten, zodat iedereen een vredestichter wordt. Bid ook voor de regering in Burkina Faso, de defensie- en veiligheidstroepen en de vrijwilligers voor de verdediging van het vaderland. Dat hun dagelijkse inspanningen vruchten mogen afwerpen voor vrede, verzoening en sociale cohesie. Onze gebeden gaan ook uit naar de wereldwijde slachtoffers van terrorisme. Mogen zij rusten in vrede.”

Kerk in Nood (ACN) is diep bedroefd over deze nieuwe tragedie en sluit zich aan bij de oproep tot gebed van priester Jean-Pierre. De liefdadigheidsinstelling vraagt alle weldoeners om speciaal voor de jonge priester te bidden in deze momenten van verdriet, evenals voor zijn overleden familieleden en andere slachtoffers.

De slachtoffers behoorden tot de parochie van Ouakara en werden in de buurt van Bondokuy aangevallen door twee gewapende mannen toen ze terugkeerden van een vormingssessie over het leven en de bediening van catechisten.

Volgens lokale bronnen van de katholieke hulporganisatie Kerk in Nood (ACN) waren vier catechisten onderweg op twee motoren. De twee catechisten op het eerste voertuig wisten het bos in te vluchten, terwijl de andere twee later op brute wijze vermoord werden teruggevonden.

Volgens lokale bronnen van ACN verklaarde de politiecommissaris in Bondokuy na het incident dat dit de vierde moord was op deze locatie en dat er bandieten in het gebied zijn die de bevolking willen laten geloven dat ze terroristen zijn, om zo gewapende overvallen uit te voeren.

Kerk in Nood (ACN) heeft diepe bezorgdheid geuit over het aanhoudende geweld in de regio en roept op tot gebed voor de Ouakara parochiegemeenschap, de families van de slachtoffers en voor vrede in Burkina Faso, een land dat blijft lijden onder onveiligheid en vervolging van christelijke gemeenschappen.

De provincie Noord-Kivu, in de Democratische Republiek Congo, wordt geconfronteerd met een verschrikkelijke humanitaire crisis, twee weken nadat de rebellengroep M23, die gesteund wordt door Rwanda, de provinciehoofdstad Goma bezette.

“In de stad Goma wordt nog steeds gevochten tussen het Congolese leger en de M23. Meer dan 2.000 mensen zijn gedood en er zijn duizenden gewonden. De ziekenhuizen zijn overvol en ook de vluchtelingenkampen zijn aangevallen”, zegt pater Marcelo Oliveira, een Portugese Comboni missionaris in de regio, aan Kerk in Nood (ACN). “Het doel van de M23 is om de stad Goma in te nemen.”

Vrouwen verkracht door gevangenen

Tijdens de gevechten konden veel gevangenen ontsnappen uit de centrale gevangenis. Tragisch genoeg vielen zij de vrouwenvleugel aan en verkrachtten meer dan honderd gevangenen. “Veel vrouwen en kinderen zijn gedood. Te midden van de verwarring hebben sommige gevangenen ook de faciliteiten in brand gestoken. Velen zijn er niet in geslaagd om aan de vlammen te ontsnappen,” zegt de priester. “Zelfs de vluchtelingenkampen zijn niet veilig.”

De situatie is zeer ernstig en er bestaat zelfs een risico dat de M23-troepen oprukken naar Zuid-Kivu. Diplomatieke inspanningen zijn ondernomen om een staakt-het-vuren te bereiken, om de burgerbevolking te beschermen. Op donderdag 6 februari riep de secretaris-generaal van de Verenigde Naties op om een einde te maken aan het conflict, omdat hij zei dat “er te veel op het spel staat” om het te laten voortduren.

Een lijdende Kerk

Pater Marcelo wijst erop dat het momenteel bijna onmogelijk is om noodhulp naar de bevolking te brengen: “Het vliegveld is gesloten, de verkeerstoren is vernield en er is materiaal gestolen. We veronderstellen dat er nog steeds niet-geëxplodeerde munitie ligt, dus er zal zorgvuldig onderzocht moeten worden of het vliegveld weer open kan, want het is de enige manier om humanitaire hulp de stad in te krijgen.”

De Portugese priester benadrukt dat in dit alles de mensen lijden. De Kerk lijdt volgens hem mee met mensen die geconfronteerd worden met grote moeilijkheden en constant hun huizen moeten ontvluchten. “De Kerk blijft bij de mensen, zoals de Goede Herder die zijn kudde begeleidt en niet aan de wolven overlaat. Zo blijft onze aanwezigheid bij de mensen, in een poging een teken van hoop te zijn te midden van de angst en de pijn. We houden onze ogen gericht op Jezus, die zijn volk leidt. We bevinden ons in een jubeljaar, we zijn pelgrims van hoop, en de Kerk blijft dat teken van hoop.”

Foto: © MONUSCO/Sylvain Liechti

De kathedraal van Onze Lieve Vrouw, Koningin van Afrika in de Soedanese stad El-Obeid staat tussen een militaire kazerne, een politiebureau en een gebouw van de veiligheidstroepen. Dus toen op 15 april 2023 de burgeroorlog uitbrak en twee legereenheden (die loyaal zijn aan verschillende politici) slaags raakten, stond de kathedraal plots middenin de gevarenzone.

Strijdkrachten op bezoek
In gesprek met de pauselijke stichting Kerk in Nood (ACN) vertelde bisschop Yunan Tombe van El-Obeid dat hij, toen de eerste granaten insloegen, de kathedraal binnenging en bad voor het Allerheiligste. Al snel kreeg hij onverwacht bezoek. “Ik herinner me dat het de eerste zaterdag van Pasen was. De kathedraal werd getroffen door kogels en granaatscherven en de ramen waren kapot. Ik was aan het bidden toen leden van de Soedanese strijdkrachten (SAF) aankwamen. Ze waren over de muur geklommen op zoek naar beschutting. Ik bleef zitten voor het Heilig Sacrament en de paaskaars, maar ik merkte dat een van hen beefde van angst. Dus riep ik hem bij me. Na een tijdje kalmeerde hij.”

Sterke en krachtige kaars
Toen ze zagen dat hun collega gekalmeerd was, gingen de andere leden van het team, allemaal moslims, ook bij de bisschop zitten, herinnert hij zich. “Na drie uur nam het vechten af en vertrokken ze allemaal, terug over de muur. Maar na een paar uur ging de poort open en een van hen kwam terug en zei tegen me, terwijl hij naar het tabernakel wees: 'Bisschop, deze kaars is sterk en krachtig. Het heeft ons beschermd.'

Hij begreep niet dat de kaars er was vanwege het Allerheiligste. Vanaf die dag heb ik de kaars en het Allerheiligste als mijn kracht aangenomen, en het is me gelukt om vier keer per dag aanbidding te hebben. Ik verdeel mijn tijd tussen de mensen en God. Ik haal mijn kracht uit het Heilig Sacrament en geloof dat dit mijn kracht en mijn vreugde is.”

Bisschop Tombe is erin geslaagd om deze devotie door te geven aan veel van de 300 katholieke families die nog steeds in El-Obeid wonen. De plaats is nog steeds in handen van de SAF, maar wordt volledig belegerd door de Rapid Support Forces.

Gevlucht
Toen de oorlog begon, slaagden veel christenen erin om te vluchten naar vreedzamere regio's of buurlanden. Degenen die in de stad achterbleven, waren voornamelijk de ouderen, vrouwen en kinderen. Ook zijn er mensen die Khartoum, de hoofdstad, waren ontvlucht en door El-Obeid trokken toen de omsingeling van de stad compleet was en die er zijn gebleven. “De meesten zijn in hun huizen, maar een groot aantal uit Khartoem verblijft bij familie. Sommigen verblijven onder bomen en velen verblijven in scholen.”

De situatie in El-Obeid is slecht, er zijn af en toe beschietingen. “We hebben al 19 maanden geen water meer in de pastorie, geen elektriciteit, geen internet en slechts zelden telefoon. Degenen die zijn gebleven, zijn bleek van de honger. Maar er is kracht uit de wetenschap dat God aanwezig is. In deze moeilijke situatie is het geloof sterker geworden en worden er zelfs meer sacramenten toegediend. Er komen meer mensen naar de kerk, er is meer behoefte aan priesters en bisschoppen,” vertelt de prelaat aan Kerk in Nood (ACN).

Scholen open
Christenen vormen slechts een kleine minderheid in Soedan en dat geldt ook voor El-Obeid, de op één na belangrijkste stad van het land. Desondanks heeft de katholieke kerk zes kleuterscholen, zes basisscholen en één middelbare school in El-Obeid, en volgens bisschop Tombe zijn dit de enige onderwijsinstellingen die open blijven. “We kregen in augustus bezoek van de gouverneur en hij bedankte ons voor het openhouden van onze scholen, omdat alle moslimscholen dichtgingen na een incident waarbij een granaat 35 jonge meisjes doodde in een school in de stad,” legt hij uit.

Geboren en getogen in oorlog
Door etnische verdeeldheid of om sociale en economische redenen is Soedan al zo lang als iemand zich kan herinneren in oorlog. Wel is de huidige burgeroorlog waarschijnlijk de ergste is die het land de afgelopen decennia heeft meegemaakt. Bisschop Tombe, die oorspronkelijk uit het Nubagebergte komt, waar de grootste christelijke gemeenschap van het land woont, zegt dat hij aan deze realiteit gewend is geraakt.

“Ik ben geboren in 1964 en de oorlog in het gebied van de Nuba-bergen begon in 1955, dus ik ben geboren in een decennium van oorlog. Die oorlog duurt, samen met andere, nog steeds voort. Ik ben geboren in oorlog, ben opgegroeid in oorlog en heb gestudeerd in oorlog. Het is een deel van mij. Misschien heeft dat me geholpen om hier doorheen te komen en om te begrijpen dat het mogelijk is om meer te doen en dat God met ons is.”

Hoop op vrede
Hoewel er geen onmiddellijk vooruitzicht is op een wapenstilstand, hoopt bisschop Tombe dat Westerse mogendheden hun invloed kunnen aanwenden om een vorm van vrede in zijn land te bereiken. “Als ze de twee leiders niet bij elkaar kunnen brengen, sta dan op zijn minst toe dat internationale hulpverleners veilig voedsel brengen. Maar ik heb goede hoop dat de Europese mogendheden hun invloed bij de buurlanden kunnen aanwenden en hun kunnen vragen hun mogelijke relaties met machtige figuren in Soedan aan te wenden om aan te dringen op vrede, te luisteren en hun volk te redden.”

Ondertussen blijft de katholieke kerk, ondanks alle moeilijkheden, Jezus Christus aanwezig houden te midden van het lijden en de wreedheid van de oorlog. Er worden zelfs meer arbeiders voorbereid om in de wijngaard te dienen. “We hebben momenteel meer dan 70 jongeren in onze vormingshuizen en dit jaar zal ik zes nieuwe jonge priesters wijden. Het aantal roepingen groeit! God is aan het werk,” besluit de bisschop.