Dit jaar herdacht de Kerk de 1700ste verjaardag van het Concilie van Nicea, een belangrijke verjaardag voor de hele christelijke wereld. In november van dit jaar zal paus Leo XIV een bezoek brengen aan Turkije, waar het concilie werd gehouden. Daarmee komt hij de belofte na die paus Franciscus voor zijn dood had gedaan.
De internationale katholieke liefdadigheidsinstelling Kerk in Nood (ACN) sprak met bisschop Massimiliano Palinuro, de apostolisch vicaris van Istanbul. Aan bod kwamen het belang van de verjaardag van Nicea en het pauselijke bezoek, de oecumenische betrekkingen en wat dit alles betekent voor de kleine katholieke bevolking van het land.
Een pauselijk bezoek aan Turkije was al een droom van paus Franciscus. Hoe heeft de lokale gemeenschap op dit nieuws gereageerd?
De reis van paus Franciscus stond op het punt te worden gerealiseerd. Zelfs gedurende zijn ziekte werd deze bevestigd, omdat het de vaste bedoeling van de paus was om na zijn herstel naar Turkije te komen.
Turkije had zich er echt toe verbonden paus Franciscus op een buitengewone en genereuze manier te verwelkomen. Na het overlijden van paus Franciscus hebben de Turkse regering, de lokale katholieke Kerk en de oecumenische patriarch Bartholomeus hun uitnodiging aan paus Leo hernieuwd om Turkije en in het bijzonder Nicea te bezoeken, vooral ter gelegenheid van de 1700ste verjaardag van het concilie.
Nu staat het gepland als het eerste internationale bezoek van paus Leo. Wij verwachten hem met een kinderlijk hart en met grote vreugde. Wij zijn ervan overtuigd dat het bezoek van paus Leo zal uitmonden in een oecumenische viering in Nicea zelf. Op die symbolische plaats getuigt dit van de eenheid van het geloof onder alle gelovigen in Christus. Door de eeuwen heen en zelfs tot op de dag van vandaag zijn theologische en confessionele verdeeldheid maar al te vaak gebruikt als voorwendsel om oorlogen en vervolgingen te rechtvaardigen. Nu heeft de wereld behoefte aan christenen die een teken van eenheid voor de menselijke familie zijn.
Onze gemeenschap wacht met open armen en harten, met diepe vreugde en verwachting op de komst van paus Leo XIV. We staan klaar om hem te verwelkomen als een teken van hoop en eenheid. Wij verwachten hem hier, opdat hij onze christelijke gemeenschap in het geloof mag sterken en bevestigen.
Hoe belangrijk is deze verjaardag van het Concilie van Nicea, in het bijzonder voor christenen die in Turkije wonen?
Het Concilie van Nicea is het concilie bij uitstek, een soort paradigma waardoor de Kerk kan begrijpen hoe zij leerstellige problemen en diverse soorten interne verdeeldheid kan oplossen. In onze context krijgt de verjaardag een buitengewoon belang, vooral omdat het een gedeeld erfgoed is van alle christelijke denominaties. Geen enkele christen ontkent de concilies van Nicea en Constantinopel, omdat het christelijk geloof daarin zijn duidelijkste formulering heeft gekregen.
Deze verjaardag wordt door onze christenen gezien als een teken van hoop op een terugkeer naar de bronnen van het geloof. Het is een zoektocht naar wat essentieel is – naar wat ons verenigt in plaats van wat ons verdeelt. In de praktijk dwingt de verjaardag van het Concilie van Nicea ons om de schat van het geloof die we allemaal delen, te herontdekken. Het geloof in Jezus, de Zoon van God en Verlosser, is wat ons christenen maakt.
Tijdens een recente conferentie die hier in Istanbul werd georganiseerd door de Bijbelgenootschap van Turkije, merkten katholieken, orthodoxen en protestanten van verschillende denominaties dat we hetzelfde geloof met dezelfde woorden beschreven en ontdekten we dat we ons allemaal erfgenamen voelen van dezelfde Traditio fidei (traditie van het geloof).
De katholieke gemeenschap in Turkije, met name in Istanbul, die wordt geïnspireerd door de rijke geschiedenis van deze landen, bezit een enorm potentieel om bruggen van broederschap te helpen bouwen in een land dat al lang een kruispunt is tussen Oost en West. Hier, vooral in het dagelijks leven en de dagelijkse omgang, worden wij geroepen om de muren af te breken die zijn opgebouwd door eeuwenoude vooroordelen en ideologische vijandigheden. Dit is een ware preparatio evangelica – een voorbereiding op het evangelie – die zich ontvouwt door zowel de schoonheid als de uitdagingen van menselijke relaties.
Paus Leo heeft de oecumenische patriarch al meerdere keren ontmoet. Hoe zou u de relatie tussen de twee kerken in uw apostolisch vicariaat omschrijven?
De relaties tussen het apostolisch vicariaat – en meer in het algemeen de katholieke gemeenschap – en patriarch Bartholomeus en het oecumenisch patriarchaat van Constantinopel zijn uitstekend. Ik kan zelfs zeggen dat de oecumenische relaties hier in Istanbul beslist veel sterker zijn dan waar ook ter wereld. Hetzelfde kan worden gezegd met betrekking tot de andere christelijke denominaties. Misschien is het een voorzienigheid dat de oecumenische reis op deze plaatsen zo sterk is. Juist hier, waar de grote scheiding begon, moet ook de grote verzoening tussen het orthodoxe Oosten en het katholieke Westen beginnen. Wij zetten ons daarom voortdurend in om deze broederschap, deze gemeenschap, in ons dagelijks leven na te leven.
Hier in Istanbul begon deze weg van verzoening met de aanwezigheid van mijn voorganger Angelo Giuseppe Roncalli, de toekomstige paus Johannes XXIII, gedurende de tien jaar dat hij het Apostolisch Vicariaat (als Apostolische Delegatie in Turkije) leidde. Aan orthodoxe zijde opende kort daarna de stralende aanwezigheid van patriarch Athenagoras ook de deuren van die Kerk voor de oecumenische reis. Hij was in de orthodoxe wereld de grote profeet van de eenheid. Na hem werd deze weg intensiever bewandeld door zijn opvolger Demetrios en vervolgens door Bartholomeus, die al bijna 35 jaar als primaat de orthodoxe Kerk leidt op de weg van de oecumenische dialoog. Patriarchen Athenagoras, Demetrios en Bartholomeus hebben hier in Istanbul moedig de weg naar broederschap en verzoening geopend. Dit alles werpt zijn vruchten af in oprechte broederlijke relaties. Dit is werkelijk een werk van genade!
Kunt u ons iets vertellen over de voorbereidingen voor het pauselijk bezoek?
De Turkse regering legt de laatste hand aan infrastructuurprojecten om de archeologische overblijfselen van het paleis van Constantijn – dat gedeeltelijk onder water staat in het meer van Nicaea – toegankelijk te maken. Het belangrijkste doel van deze inspanningen is om de paus een waardig welkom te heten en de oecumenische viering te organiseren die volgens de traditie precies op deze plaats van het concilie zal plaatsvinden, dus in het Senaatspaleis van Nicaea, de zomerresidentie van keizer Constantijn.
Wat zijn uw verwachtingen en die van de christenen in Turkije voor deze reis?
Wij hopen vurig dat deze belangrijke verjaardag opnieuw vruchten zal afwerpen in de vorm van eenheid onder christenen – een eenheid die verankerd is in de naastenliefde van onze Christus.
Vaak worden wij ertoe gebracht om verschillen te benadrukken, om onze eigen identiteit te bevestigen. Maar dit vormt een belemmering voor het opbouwen van broederlijke relaties. In plaats daarvan is het vruchtbaar om te zoeken naar wat ons verenigt. Dit geldt voor de interreligieuze dialoog, voor de oecumenische dialoog, maar ook binnen onze kerkelijke gemeenschappen, waar vele verschillen tot gemeenschap worden geroepen.
Vandaag de dag leven we in een gepolariseerde wereld. Deze polarisatie dreigt de menselijke broederschap en de eenheid van de Kerk te vernietigen. Het is belangrijk om de rijkdom van diversiteit te benadrukken. Daarbij moeten we in gedachten houden dat eenheid niet hetzelfde is als homogenisering of uniformiteit. Daarom is deze reis zelfs binnen dezelfde katholieke christelijke gemeenschap noodzakelijk.
Ik wil nogmaals benadrukken wat paus Leo XIV zei vóór zijn eerste Urbi et Orbi-zegen. Daarin benadrukt hij waar we naartoe willen en welke Kerk we willen zijn: “Samen moeten we manieren zoeken om een missionaire Kerk te zijn, een Kerk die bruggen bouwt en dialoog aanmoedigt, een Kerk die altijd openstaat om, net als dit plein met zijn open armen, allen te verwelkomen die onze naastenliefde, onze aanwezigheid, onze bereidheid tot dialoog en onze liefde nodig hebben...
Wij willen een synodale Kerk zijn, een Kerk die vooruitgaat, een Kerk die altijd vrede zoekt, die altijd naastenliefde zoekt, die altijd vooral dicht bij degenen wil zijn die lijden.” Moge Onze-Lieve-Vrouw, Moeder van God, ons allen de kracht en de wijsheid schenken om deze weg te bewandelen.
Kerk in Nood heeft het Apostolisch Vicariaat van Istanbul de afgelopen jaren met verschillende projecten ondersteund. Deze projecten omvatten het verstrekken van misintenties, taaltraining, renovatie van kerken en andere faciliteiten, vervoer en steun aan universiteitskapelaans.
