Zaterdag zijn er gevechten uitgebroken tussen het Soedanese leger en de Rapid Support Forces (RSF), een gelegaliseerde paramilitaire groepering. Het leger handelt op bevel van de huidige president, generaal Abdel Fattah al-Burhan, terwijl de RSF wordt geleid door de vice-president, Mohammed Hamdan Daglo, alias Hemedti.
Op de eerste dag van de gevechten beweerde de RSF al het presidentiële paleis en drie luchthavens, waaronder die van Khartoem, onder controle te hebben. Het is echter nog te vroeg om te zeggen of ze aan de winnende hand zijn. Ondertussen breiden de gevechten zich uit. Volgens de media zijn er al bijna 300 doden en meer dan 3.000 gewonden gevallen.
Wat melden uw contacten over de situatie in de hoofdstad?
Ik heb net een telefoongesprek gehad met een projectpartner, die zich in het noorden van Khartoem bevindt, dicht bij een plaats waar de snelle hulptroepen zich schuilhouden. Tijdens het gesprek kon ik het schieten op de achtergrond horen. Hij zegt dat de straten leeg zijn, als in een spookstad: er rijden geen auto’s rond, je ziet niemand en hoort geen stemmen in de buurt.
Ze konden ook het huis niet uit, of durfden in ieder geval niet meer naar buiten. Maar omdat niemand voorbereid was, hadden ze geen grote voorraad voedsel gekocht; en zelfs als ze dat hadden gedaan, zou dat niet lang hebben geholpen, want het elektriciteitsnet is kapot en dus werkt de koelkast alleen als ze de generator even aanzetten, met hun kleine voorraad diesel. Erger dan het voedselprobleem is echter het gebrek aan water. Omdat er geen stromend water meer is, hebben ze water moeten pompen uit een put die er alleen is om de tuin te bevloeien en waarvan het water gekookt moet worden. Overdag kan het in de schaduw meer dan 40°C worden.
Militaire vliegtuigen bleven over hen heen vliegen om de RSF aan te vallen en daarom waren ze bang dat de bommen per ongeluk op hen zouden kunnen landen.
Wat is het doel van de couppoging?
Dit is een poging van Hemedti om al-Burhan ten val te brengen en is het hoogtepunt van de spanning die in het land heerst sinds de staatsgreep van oktober 2021. Bij die staatsgreep brachten de twee de overgangsregering ten val die was ingesteld na de verwijdering van dictator Umar al-Bashir in april 2019.
Eigenlijk gaat het niet om ideologieën, maar om wie zal regeren en hoe: het gaat om belangen, macht, rijkdom en de integratie van de RSF. Hemedti ziet zijn RSF als bepalend voor de veiligheid van het land en eist meer macht. De onderhandelingen over de integratie van deze paramilitaire groep in het leger vormden een struikelblok tussen de twee. Het besluit van Al-Burhan om de RSF-troepen over te plaatsen naar diverse delen van het land – omdat hij Hemedti zag als mogelijke ondermijnaar van zijn macht, was de vonk die leidde tot de poging tot omverwerping.
Maar er is nog een ander belangrijk motief. Soedan is de op twee na grootste goudproducent van Afrika en Hemedti bezit goudmijnen in het noorden van het land. Jaarlijks gaat er tot 16 miljard dollar van daar naar de Verenigde Arabische Emiraten. Hemedti heeft van goud zijn business gemaakt. Goud is zijn macht en een van zijn belangen. Daarbij beschikt het leger over een groot aantal gebouwen en bedrijven van allerlei aard, die het niet graag zou overdragen aan een burgerregering.
Blijven de gevechten beperkt tot de hoofdstad of dreigen ze zich uit te breiden tot een burgeroorlog in het hele land?
Behalve in de hoofdstad, waar de gevechten momenteel het hevigst zijn, zijn er ook confrontaties in Merowe, El Obeid en in de regio Darfur. In El Obeid wordt zwaar gevochten. Het plein voor de kathedraal is een slagveld geworden omdat er een RSF-kamp vlak naast ligt. Op donderdag vielen er twee grote explosieven op het terrein van de kerk; de ene blies de ramen van de kathedraal eruit en de andere vernielde het naastgelegen priesterhuis. Godzijdank overkwam de priester niets, want hij was niet langer in het huis.
Er bestaat altijd een gevaar dat de gevechten zich uitbreiden, omdat dit een machtsstrijd is en de standpunten zeer verhard zijn. Ik sprak met een projectpartner in Kosti, in het zuiden van het land aan de grens met Zuid-Soedan. Daar is de situatie momenteel rustig.
Wat is dan de situatie voor de katholieke Kerk? Is zij ook getroffen of op de een of andere manier beperkt in haar werk?
De katholieke Kerk in Soedan is erg klein, aangezien meer dan 95% van de bevolking moslim is. Aangezien dit geen ideologisch of religieus conflict is, worden alle burgers gelijkelijk getroffen. Gelovigen, priesters en religieuzen kunnen hun huizen niet verlaten. Er is geen Mis op zondag en priesters vieren niet langer de dagelijkse Mis in de kerk. In de crisisgebieden gaat het geloofsleven alleen door in de huizen van de mensen.
Wat zijn de te verwachten gevolgen?
Een van onze projectpartners verwoordde het als volgt: “Ik heb het gevoel dat het steeds donkerder wordt in Soedan”. Het land verkeerde al in een wanhopige economische situatie: enorme inflatie en geen liquide middelen. Door het conflict stijgen de prijzen nog meer, terwijl de mensen geen geld hebben.
Burgeroorlogen leiden vaak tot vluchtelingengolven. Zijn daar tekenen van?
Veel mensen verlaten de binnensteden waar wordt geschoten. Daarnaast hebben sommigen van hen geen elektriciteit en water om te overleven, dus vluchten ze naar vrienden en familie buiten de stad. Er zijn nog geen berichten over grote vluchtelingengolven of vluchtelingenkampen, maar er is zeker een vlucht uit de steden.
Is er nog een kans om dit conflict in te dammen, en wie kan daar invloed op uitoefenen?
Op dit moment zijn de posities ongelooflijk verhard. Onze contactpersonen zeggen dat als geen van beide groepen toegeeft of wint, ze niet kunnen geloven dat er snel een einde komt aan het conflict. We bidden allemaal dat er in Soedan een regering aan de macht komt die streeft naar gerechtigheid en vrede. Dat is waar al onze contacten om vragen. Ze vertellen ons dat we hen op dit moment niet kunnen steunen met materiële hulp. Ze zeggen me: “Het enige wat ons nu kracht kan geven is de wetenschap dat we gedragen worden in gebed.”
