José Filiberto Velázquez Florencio is directeur van het Minerva Bello Centrum voor de Rechten van Slachtoffers van Geweld in het bisdom Chilpancingo-Chilapa. De priester begon lokale mensenrechtenschendingen te documenteren in 2022, in een gemeenschap genaamd El Nuevo Caracol. De plaatselijke pastoor had hem wanhopig opgebeld omdat 500 ontheemde gelovigen toevlucht zochten in zijn kerk. Hij had hulp nodig. Na het telefoontje volgde de eerste van vele bezoeken aan de regio van het Guerrero-gebergte, alsook het vervoer van humanitaire hulp en het documenteren van gevallen van geweld, waarbij hij de namen van de daders noemde.
Mexico heeft momenteel te maken met het hoogste geweldsniveau in zes jaar. In regio’s die bijzonder hard getroffen worden door de conflicten tussen gewapende bendes, zoals Guerrero en Michoacán, doet de intensiteit van het geweld denken aan oorlog.
Net als andere instellingen in Mexico is ook de Kerk niet vrijgesteld van bedreigingen, fraude, afpersing om ‘bescherming’ rond de opening van nieuwe kerken of aanvallen op kerkelijke eigendommen. Pr. Filiberto: “Veel mensen kiezen ervoor om zich aan de georganiseerde misdaad te wijden, kerkgebouwen te vernielen en om terreur en paniek te zaaien.”
Verborgen vervolging en vijandigheid aan alle kanten
Pater Fili – zoals hij liefkozend door vrienden wordt genoemd – vertelt aan Kerk in Nood (ACN) over een geval in november 2022. Criminele bendes gebruikten toen drones beladen met explosieven om gemeenschappen van de Guerrero-berg te bestormen. “Dit is geen Afghanistan of de Gazastrook waar ik het over heb. Dit is Mexico! Het leidde ertoe dat de gemeenschappen vluchtten en zich verstopten voor het geweld. Kapellen, scholen en openbare pleinen werden beschadigd. Mensen gaven hun economische activiteiten op om hun leven te redden. Er is veel armoede, maar er is nog meer angst”, zegt hij.
Mexico heeft een lange geschiedenis van geweld en misdaad, maar een van de meest gecompliceerde momenten die de priester zich kan herinneren, vond plaats in januari en februari van 2024 tijdens aanhoudende gevechten tussen criminele organisaties in de regio Guerrero.
Kerk al bemiddelaar voor vrede
De Kerk speelde een belangrijke rol als tussenpersoon om te proberen een wapenstilstand tussen de groepen te smeden. Pr. Filiberto Velázquez: “Het standpunt van de Kerk was niet om de zonden van de criminelen goed te praten. We traden op als bemiddelaar in een situatie waarin er geen dialoog was, om te proberen een oplossing te vinden die er in ieder geval toe zou leiden dat de verschillende partijen de wapens neer zouden leggen, in het belang van de mensenrechten.”
“Dit waren erg moeilijke maanden”, herinnert pater Fili zich. “We zaten wekenlang zonder openbaar vervoer, de school werd opgeschort, zieken konden niet naar het ziekenhuis. De Kerk sprak dus met degenen die de terreur veroorzaakten en zo konden we de crisis oplossen.” Ondanks de positieve rol van de Kerk werd ze echter het doelwit van heimelijke vervolging door politieke agenten. “We hadden te lijden onder vijandigheid van de autoriteiten, die ons stigmatiseerden en in verband brachten met de georganiseerde misdaad, met uitdrukkingen als ‘misdaadbisschoppen’ of ‘narcopriesters’ (drugspriesters).”
Deze incidenten van laster en vervolging vormen een extra obstakel in de voortdurende inspanningen om vrede te bereiken en het evangelie naar deze conflictgebieden te brengen. Daarbij voelt hij zich regelmatig als “een oorlogskapelaan”.
Maar de situatie brengen de woorden in herinnering van de heilige Óscar Arnulfo Romero van San Salvador, die in 1980 werd gemarteld voor zijn profetische werk: “Velen zijn verontwaardigd en zeggen dat we overdrijven, dat de Kerk niet vervolgd wordt. Maar dit is het historische kenmerk van de Kerk; zij zal altijd vervolgd worden. Een leer die immoraliteit aan de kaak stelt, die tegen misbruik predikt, die het goede predikt en het kwade aanvalt, is een leer die door Jezus Christus is ingevoerd om harten te heiligen en samenlevingen te vernieuwen. En natuurlijk, als je in die samenleving, of in dat hart, zonde, egoïsme, verdorvenheid, afgunst en hebzucht aantreft, springt de zonde als een slang als je er op probeert te stampen, en vervolgt het diegene die het kwade en de zonde probeert te verjagen. Wanneer de Kerk vervolgd wordt, is dit daarom een teken dat zij haar missie vervult.”
Bijna geëxecuteerd
Tijdens zijn strijd voor vrede heeft pater Fili gewapende aanvallen overleefd en is hij momenteel nog steeds het doelwit van doodsbedreigingen. Ondanks dit alles beweert hij dat hij niet “verliefd is op het martelaarschap”, maar eerder “verliefd is op het Evangelie”.
In 2021 werd hij door 50 gewapende mannen ontvoerd toen hij op weg was om de Mis op te dragen in een gemeenschap in Guerrero en hij was bijna geëxecuteerd. Hij zat urenlang op zijn knieën in de hoop dat iemand hem zou komen redden. De lokale bevolking begon met de gewapende mannen te onderhandelen om hem niet te doden, en de tussenkomst van de priester van de gemeenschap was cruciaal om zijn leven te redden.
Gemaand te stoppen
Een andere keer, op 19 oktober 2023, reed pater Fili over een bergweg toen mannen op een motor hem inhaalden en op zijn auto schoten. Een van de kogels raakte een band en de andere de passagiersstoel. Gelukkig was de priester alleen onderweg. “Deze aanval was een duidelijke waarschuwing voor mij om te zwijgen, om te stoppen met veroordelen, met prediken, met helpen en met het beoefenen van liefdadigheid.”
Na de aanval bood de bisschop van Chilpancingo-Chilapa, mgr. José de Jesús González, aan om hem een nieuwe post toe te wijzen. Hij wilde zo zijn veiligheid garanderen, aangezien het niet langer verstandig leek om in de deelstaat Guerrero te blijven. De bisschop vertelde hoe pijnlijk het voor hem en voor de gemeenschap was om een priester te verliezen, en hoe moeilijk het was geweest toen hij bisschop van het Prelatuur van Nayar was en drie van zijn priesters werden vermoord. “Ik wil niet nog een priester verliezen”, smeekte bisschop González.
Een paar dagen later, terwijl pater Fili de mogelijkheid van een verhuizing overwoog, trof de verschrikkelijke orkaan Otis die regio van Mexico en liet een spoor van vernieling achter in zijn gemeenschappen. De priester ging aan de slag met de reddingsoperaties en distribueerde de humanitaire hulp die Caritas naar de gebieden bracht die het zwaarst getroffen waren door de natuurramp.
Die situatie overtuigde hem om te blijven en vandaag werkt pater Fili nog steeds in het bisdom Chilpancingo-Chilapa: “Ik leef niet in angst, maar er zijn momenten dat ik overmand word door angst, als het gevaar toeneemt. Ik heb vaak gehuild, maar ik word getroost door de wetenschap dat ik niet alleen ben en dat God me troost in moeilijke tijden.”
Mexico wordt beschouwd als het gevaarlijkste land in Latijns-Amerika om priester te zijn. In de afgelopen 18 jaar werden er 40 priesters vermoord, waaronder twee Jezuïeten die in juni 2022 in een kerk in Chihuahua werden neergeschoten.
Praten zoals met elke andere zondaar
Op de vraag wat hem overtuigde om te gaan zitten en te onderhandelen met gewapende bendes, vertelt de priester aan Kerk in Nood: “De Kerk is geen club van heiligen. Ons contact met leden van de wereld van de georganiseerde misdaad laat zien waar het in de Kerk om draait: barmhartigheid. We sluiten de deuren van de Hemel voor niemand, en we kunnen met deze mensen zitten praten zoals we dat met elke andere zondaar doen.”
Voor pater Fili is het onmogelijk om geen contact te hebben met de criminelen, aangezien ze in dezelfde gemeenschappen wonen waar hij parochies heeft en religieuze festiviteiten bijwoont. “Als ze deze deur naar dialoog openen, geeft me dat de kans om tot hun geweten en tot hun hart te spreken.”
