Volgens de sprekers, pater Godefroid Mombula Alekiabo, professor en academisch secretaris is van de Saint Augustine University in Kinshasa en pater Samuel Abe, secretaris-generaal van het aartsbisdom Juba en coördinator van het pauselijk bezoek aan Zuid-Sudan, zal het bezoek een broodnodige impuls geven aan de lokale Kerk in beide landen. Beiden legden uit dat de Kerk een belangrijke rol speelt bij het ter verantwoording roepen van hun politieke instellingen en het smeden van vrede in landen die door oorlog en conflict worden verscheurd.
Eerste stop: Democratische republiek Congo (DRC)
In tegenstelling tot de eerste planning van zijn reis in 2022, die moest worden geannuleerd vanwege een knieprobleem, zal de paus het oosten van de DRC, waar de ergste conflicten plaatsvinden, niet bezoeken. Hoewel de Congolese autoriteiten zeggen dat de reden voor het schrappen van de reis naar Goma te maken heeft met de gezondheid van de paus, is het vooral de veiligheidssituatie de afgelopen maanden aanzienlijk is verslechterd. Wel spant de Congolese Kerk zich in om binnenlandse ontheemden en anderen die hebben geleden onder de gevolgen van de oorlog tussen rebellengroepen naar Kinshasa te brengen, om de paus daar te ontmoeten. Dat verklaarde pater Godefroid Mombula Alekiabo tijdens de online conferentie.
Met ongeveer 35 miljoen gelovigen, 50% van de bevolking, is de katholieke Kerk de grootste religieuze confessie in de DRC. “De impact van de katholieke Kerk is moeilijk te overschatten. Haar scholen hebben meer dan 60% van de basisschoolleerlingen van het land onderwezen en meer dan 40% van de middelbare scholieren. De Kerk bezit en beheert een uitgebreid netwerk van ziekenhuizen, scholen en klinieken, evenals vele andere projecten”, aldus pater Godefroid.
Van bondgenoot tot criticus
Veel van de invloed van de Kerk stamt uit de koloniale tijd, maar “de omkering van de rol van de Kerk ten opzichte van de staat sinds de onafhankelijkheid is opvallend. Vroeger was zij een betrouwbare bondgenoot, maar nu is zij steeds meer de belangrijkste institutionele criticus van de staat geworden”, aldus de Congolese priester. “In 1971 brak voor het eerst een openlijk conflict uit toen de staat, in het kader van zijn streven naar centralisatie en uitbreiding van zijn gezag, de katholieke scholen nationaliseerde. Het conflict verhevigde in 1972 toen alle burgers werden bevolen hun christelijke doopnamen te laten vallen en Afrikaanse namen aan te nemen. Kardinaal Malula protesteerde tegen dit besluit. Het regime nam wraak door de kardinaal drie maanden in ballingschap te sturen en zijn woning in beslag te nemen”, aldus de spreker.
“Het latere verbod op Kerstmis als feestdag, de nationalisatie van scholen en de gedwongen vervanging daarin van afbeeldingen van de paus en kruisbeelden door portretten van Mobutu, waren allemaal van korte duur. Het gebrek aan managementvaardigheden en -middelen van de staat maakte de overname van het onderwijssysteem tot een ramp. Geconfronteerd met deze realiteit vroeg de president aan religieuze instellingen om de verantwoordelijkheid voor kerkelijke scholen weer op zich te nemen. Cursussen over religie werden opnieuw in het curriculum opgenomen”, legt pater Godefroid uit. Hij stelt dat de Kerk momenteel wordt beschouwd als “de stem van de oppositie tegen autoritaire regimes.”
Boodschap van verzoening
De Congolese priester verwacht van paus Franciscus een boodschap van verzoening voor de bevolking van de DRC die hard nodig is, volgens de leer van Fratelli Tutti en Laudato Si’. Ook hoopt hij dat de paus Franciscus de multinationals veroordeelt die de Congolese minerale rijkdommen exploiteren en het oorlogsvuur aanwakkeren. “Verschillende rebellengroepen wedijveren om maximale commerciële en materiële voordelen te behalen tegen een exorbitante kostprijs van miljoenen Congolese levens. De particuliere sector speelt een cruciale rol in de voortzetting van de oorlog door de exploitatie, het vervoer en de afzet van de natuurlijke rijkdommen van Congo te vergemakkelijken.”
Tijdens dezelfde conferentie sprak pater Samuel Abe, secretaris-generaal van het aartsbisdom Juba en coördinator van het pauselijk bezoek aan Zuid-Sudan, over het jongste land ter wereld, dat in 2011 onafhankelijk werd van Sudan zelf na tientallen jaren van conflicten tussen Christenen en Moslims. In een land dat is verscheurd door interne stammenconflicten over de macht, is het motto van het bezoek: “Ik bid dat allen één mogen zijn.”
Paus kuste voeten leiders
De paus heeft vaak gesproken over de noodzaak van vrede in verschillende delen van de wereld, maar de aandacht voor Zuid-Soedan is bijzonder. In april 2019 nodigde hij politieke leiders, die verschillende facties en stamgroepen vertegenwoordigen, uit in het Vaticaan voor een spirituele retraite. Omdat Zuid-Soedan niet uitsluitend een katholiek land is, maar ook een aanzienlijk aantal protestanten telt, waren ook de aartsbisschop van Canterbury en de moderator van de Kerk van Schotland erbij betrokken. Paus Franciscus noemde aartsbisschop Justin Welby zelfs het idee voor de retraite. De grote verrassing kwam echter aan het einde van de retraite, toen de paus knielde en de voeten van de Zuid-Sudanese leiders kuste. “Dat is een uitdrukking dat hij van het volk van Zuid-Soedan houdt en wil dat het in vrede leeft”, zei pater Samuel tijdens de online conferentie.
Tribalisme ontstond bij onafhankelijkheid
Sinds Zuid-Soedan in 2011 onafhankelijk werd, is er echter geen vrede gekomen, geeft pater Samuel toe. “We hebben een probleem met tribalisme. Wijlen aartsbisschop Paulino Lukudu Loro zei altijd dat het hebben van een stam geen probleem is, maar dat het een uitdrukking moet zijn die ons verenigt met andere stammen. Toen we één Soedan waren, was er een verenigende factor, we zagen onszelf als één volk. We lieten ons niet verdelen door problemen. Het tribalisme ontstond pas toen we onafhankelijk werden.”
Politici zijn volgens hem grotendeels schuldig. “Als Kerk kunnen we zeggen dat de stammen zelf niet slecht zijn, maar we zien dat de politici degenen zijn die mensen aanzetten tot haat tegen tegengestelde etnische groepen. Als de politici zouden afzien van het veroorzaken van strijd tussen de stammen in de dorpen, dan kan er vrede komen”, zei hij tegen de deelnemers aan de Kerk in Nood-conferentie.
De priester eindigde met een hoopvolle noot. “Als de paus de grond van Zuid-Soedan raakt, kunnen er veel wonderen gebeuren. Wij geloven dat de boodschap die hij zal brengen een vervolg zal zijn op de boodschap die hij onze leiders in het Vaticaan heeft gegeven, en wij hopen dat die onze mensen zal aanmoedigen om als broeders en zusters te leven. Zelfs op dit moment, nu ons land het vredesakkoord uitvoert, zijn er tekenen dat de dingen ten goede veranderen.”
