Een paar weken geleden publiceerden de bisschoppen van Kaduna een zeer harde verklaring over de afschuwelijke en enorme dimensie die deze tragedie de laatste drie jaar heeft aangenomen. Is er iets gebeurd dat deze golf van geweld en moorden heeft uitgelokt?
Ik denk dat de escalatie van het conflict in de afgelopen jaren kan worden toegeschreven aan de activiteiten van terroristische organisaties zoals Boko Haram en ISWAP [IS in West-Afrika], de verspreiding van wapens als gevolg van conflicten in landen zoals Libië, Mali en de Centraal Afrikaanse Republiek. Deze conflicten zijn niet eigen aan Nigeria, maar aan de meeste Afrikaanse landen; vooral landen in de westelijke regio worstelen met eenzelfde situatie.
De westerse wereld is op de hoogte van de bedreigingen van Boko Haram en ISWAP, maar de situatie die de bisschoppen aanvoeren in verband met de wreedheden in het noorden van de Midden-Gordel is niet met deze groepen verbonden. Waar gaat het conflict over?
Er zijn zoveel factoren die verantwoordelijk zijn voor het conflict in de Midden-Gordel. Zo is er bijvoorbeeld het effect van klimaatverandering, erosie, concurrentie over land en water door boeren en herders, veediefstal, ontvoering, banditisme en misdadigheid. Door het conflict tussen Boko Haram en ISWAP in het noordoosten en de inkrimping van het Tsjaadmeer, dat tot nu toe voor meer dan 40 miljoen mensen de middelen van bestaan opleverde, is er een massale verplaatsing van zowel mensen, dieren als zelfs vogels en reptielen naar de middengordel vanwege de gevolgen van woestijnvorming.
Dit alles heeft geresulteerd in serieuze concurrentie om natuurlijke bronnen zoals water en land, voor landbouw en graasgronden, bouw en economische activiteiten. Dit heeft op zijn beurt weer gezorgd voor spanning onder de bevolking. Bovendien blijven Boko Haram en ISWAP een belangrijke factor in het conflict, omdat ze nog steeds in dat gebied actief zijn. Ze zijn betrokken bij ontvoeringen, banditisme en zelfs diefstal van vee.
De strijd tussen boeren en herders bestaat al generaties in Afrika. Daarom spreken sommige mensen van een stammenoorlog. Is het waar dat de meeste misdaden worden gepleegd door herders van de Fulani ethiek?
Het is waar dat de Fulani herders diep betrokken zijn bij het plegen van misdaden in het noorden en vooral in de regio van de Midden-Gordel, maar niet alle Fulani zijn erbij betrokken. Bovendien zijn niet alleen de Fulani verantwoordelijk. Er zijn zoveel groepen van lokale etnische stammen die ook betrokken zijn bij criminaliteit, banditisme, ontvoering en veediefstal, dat sommige van hen zelfs militiegroepen hebben gevormd. In feite zijn er enkele Fulani die criminele bendes hebben gevormd samen met lokale christelijke groepen die zowel de Fulani als lokale etnische groepen terroriseren. Het merendeel van wat gebeurt, betreft dus criminaliteit en een conflict over middelen.
Er zijn zo’n 20-25 miljoen Fulani die op grote schaal verspreid leven in de Sahel en in West-Afrika. Sommige bronnen spreken zelfs over 40 miljoen. Is het niet gevaarlijk om een heel volk, de hele gemeenschap, te stigmatiseren?
Het is waar dat we meer dan 40 miljoen Fulani hebben, die verspreid zijn over de Sahel. Historisch gezien hebben ze altijd al misverstanden gekend met hun buren, de boeren. Echter, voorheen werden dergelijke ruzies altijd beslecht met behulp van lokale mechanismen voor het oplossen van conflicten. Deze zijn de laatste jaren echter in aantal en ernst toegenomen, niet alleen in Nigeria, maar ook in Mali, Niger, Burkina Faso, Ghana, Kameroen, Tsjaad, enz. Sommige van die landen zijn overwegend islamitisch, zoals Niger en Mali. Toch hebben ook zijn in hun gemeenschappen een grote toename van het conflict tussen herders en lokale groepen meegemaakt.
Sommige mensen denken dat het conflict is veranderd in een genocide door gesponsorde jihadisten tegen de christenen in het noorden, waar deze in de minderheid zijn. Wat vindt u van deze hypothese? Zijn de Fulani-groepen geradicaliseerd en geïnfiltreerd door islamitische jihadisten?
Het conflict in de Midden-Gordel kan zich voordoen als een religieus conflict omdat het gaat om een conflict tussen de herders die overwegend moslim zijn en de boeren die overwegend christenen zijn. Het is echter meer een grondstoffenconflict dan een religieus conflict. Het is alleen de religieuze breuklijn die het doet voorkomen als een religieus conflict, terwijl het gaat over grondstoffen, over land en water voor landbouw en begrazing. Hierdoor bestaat het gevaar van stigmatisering tegen de Fulani. Daarbij worden zij allemaal jihadisten genoemd vanwege de slechte daden van enkelen, zelfs als de meerderheid van hen zeer goede, vreedzame en ijverige mensen zijn.
Het is waar dat er veel mensen zijn gestorven als gevolg van deze wreedheden. Er wordt ook aangenomen dat jihadisten of huurlingen uit andere landen, met name Mali, verantwoordelijk zijn geweest voor een aantal van de wreedheden die in het Noorden hebben plaatsgevonden. Het zou echter verkeerd zijn om te beweren dat de wreedheden alleen gericht zijn op de christenen. Die bewering is niet alleen verkeerd, maar ook onbillijk. Moslims hebben net als christenen geleden onder die aanslagen. Staten als Zamfara, Yobe en Katsina zijn voor meer dan 90% moslim, maar toch lijden velen van hen onder de bandieten. Zelfs Katsina, de eigen staat van de president die ook voor meer dan 95% moslim is, is niet gespaard gebleven. Het dorp van de president zelf is aangevallen en er zijn dorpen volledig afgebrand. Ook in Kaduna hebben zowel christenen als moslims geleden. Er is mij verteld dat de mensen nauwelijks naar hun landbouwgronden in Zaria kunnen gaan vanwege de activiteiten van bandieten.. en de meeste mensen in Zaria zijn moslims.
Hoe zit het met de cijfers? Sommige bronnen spreken over 1000 doden; heeft u cijfers over de slachtoffers?
Dit is een kwestie van giswerk. Verschillende cijfers worden gepresenteerd door verschillende groepen en NGO’s, zowel lokaal als uit het buitenland. Er wordt over het algemeen aangenomen dat tot nu toe meer dan 20.000 mensen in het noorden van Nigeria zijn omgekomen als gevolg van terroristische activiteiten. In de noordelijke centrale regio zijn in de afgelopen 5 jaar meer dan 1.000 mensen gedood. Soms zijn rapporten echter ‘politiek’ van aard, omdat groepen hun cijfers blijven opblazen om zowel lokaal als internationaal sympathie te wekken. Soms kleden bandieten zich als soldaten bij het uitvoeren van aanslagen. Door al deze factoren zijn er altijd beschuldigingen en tegenbeschuldigingen tussen de Fulani en lokale groepen, tussen christenen en moslims, of tussen boeren en herders, zozeer dat de feiten worden gelogenstraft.
En hoe zit het met de vluchtelingen? De Nigeriaanse bisschoppen schrijven: “de slachtoffers van deze misdadigers blijven gevangen in kampen als vluchtelingen, die leven en sterven in armoede en ziekte”. Heeft u cijfers over de werkelijke dimensie van de tragedie?
Tot nu toe zijn er ongeveer 2,5 miljoen binnenlandse ontheemden in het noordoosten van Nigeria, 680.000 in Kameroen en meer dan 294.000 vluchtelingen in Tsjaad en Niger. De aantallen zijn dus hoog en het is niet beperkt tot Nigeria alleen, omdat het Boko Haram-conflict andere landen zoals Tsjaad, Mali, Niger en Kameroen heeft getroffen. Het leven in die kampen is erg moeilijk en de vluchtelingen zijn ook kwetsbaar voor honger en misbruik. Maar sommige van hen, vooral in het noorden van de centrale regio, zijn teruggegaan naar hun gemeenschappen omdat het conflict in die regio echt is afgenomen, met uitzondering van banditisme en ontvoeringen.
Wat kan en moet de rest van de wereld doen om Nigeria in deze wanhopige situatie te helpen?
Ik denk dat de internationale gemeenschap Nigeria het beste kan helpen op het gebied van veiligheid. Dit komt omdat de veiligheidsdiensten overweldigd zijn door de uitdagingen waar Nigeria mee te maken heeft. De veiligheidsdiensten hebben meer en betere apparatuur voor communicatie, transport, enzovoort nodig. De regering moet ook de budgettoewijzing van die diensten verhogen en de werving van personeel en hun welzijn verbeteren om zo hun moreel hoog te houden.
