De toekomst van het democratisch proces in Myanmar staat op het spel. In de vroege uren van 1 februari hebben militairen van het voormalige Birma via een staatsgreep weer de macht gegrepen. De strijdkrachten hebben voor een jaar de noodtoestand afgekondigd in het land in Zuidoost-Azië. Ditmaal weigert het volk echter de staatsgreep te aanvaarden. De bevolking van Myanmar is in groten getale de straat opgegaan om te protesteren en er is een algemene staking uitgeroepen.
Wat weet u over de huidige situatie in Myanmar?
Niet slechts tienduizenden, maar honderdduizenden mensen zijn de straat op gegaan. Het is de eerste keer dat hele beroepsgroepen, zoals artsen, spoorweg- en luchthavenpersoneel, zich bij de protesten hebben aangesloten – zelfs politieagenten. Dat is gevaarlijk voor de generaals. Immers, zonder de steun van de politie kan de staatsgreep mislukken. Maar wat kan het volk doen tegen tanks? En tanks worden nu overal ingezet.
Bent u nog in staat om te communiceren met uw contacten in Myanmar? Er wordt gezegd dat de internetverbindingen zijn afgesneden.
Verbazingwekkend genoeg heb ik nog steeds contact met twee religieuze broeders. Zij schrijven dat de situatie “zeer, zeer ernstig” is. Het laatste bericht kwam uit het noorden van het land, waar veel vluchtelingenkampen zijn en regelmatig onrust heerst. Zij melden: “Het leger is nu aan het schieten op ongewapende burgers.”
Beweringen van verkiezingsfraude zijn de officiële reden voor de staatsgreep. Is er enige waarheid in deze beweringen?
Naar mijn mening, is dit slechts de ogenschijnlijke reden. Kardinaal Bo bevestigde dit op 3 februari in een boodschap gericht aan de strijdende partijen en de internationale gemeenschap. Internationale waarnemers waren ter plaatse, dus het probleem had rechtstreeks en onmiddellijk kunnen worden besproken. De verkiezingen waren op 8 november en om dan plotseling op 1 februari te verschijnen en kiezersbedrog te beweren – dat is zo duidelijk dat er niets meer over gezegd hoeft te worden.
Wat zou dan de werkelijke motivatie achter de staatsgreep kunnen zijn?
Naar mijn mening zijn Aung San Suu Kyi en haar partij altijd een doorn in het oog van de militairen geweest. Nu hebben zij een tweede verpletterende overwinning op de militairen gevierd. Het is echter opnieuw een farce, omdat driekwart van de parlementszetels in handen is van de militairen, ook al heeft Aung San Suu Kyi meer dan 80 procent van de stemmen gewonnen.
Het probleem is dat alle grondstoffen – de mijnen en met name de drie grootste industriële conglomeraten van het land – in handen zijn van de militairen. Nu Aung San Suu Kyi opnieuw een duidelijke verkiezingsoverwinning heeft behaald, hebben zij het gevoel dat zij de controle aan het verliezen zijn.
Hoe beoordeelt u het democratisch proces van de afgelopen jaren?
Vanaf het begin waren de handen van de regeringspartij NLD gebonden. Als drie van de vier zetels in handen zijn van de militairen, dan kun je niet veel doen, hoe hard je ook probeert. Maar ondanks alles was het belangrijkste voor de mensen dat ze nog steeds hoop hadden in de democratie. Uit deze hoop is veel goeds voortgekomen. Er zijn veel positieve initiatieven, bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs. Dat hangt nu weer helemaal in de lucht.
Welke rol speelt nationalisme in Myanmar?
Helaas speelt nationalisme een zeer belangrijke rol. Dat blijkt wel uit het feit dat ultranationalistische monniken een grotere rol hebben gespeeld bij de staatsgreep dan ik ooit had kunnen denken. Ik heb al tijdens de Rohingya-crisis gemerkt dat er een sterke wens en ambitie is om Myanmar om te vormen tot een puur boeddhistische staat.
Zal deze staatsgreep gevolgen hebben voor christenen en andere religieuze minderheden?
Ik vrees van wel. We hebben gezien hoe snel de Moslims bijna volledig werden verdreven. Ik ben zeer bezorgd dat dit het begin kan zijn van een grootschalige vervolging van Christenen.
De staatsgreep vond ongeveer drie maanden na de verkiezingen plaats, wat betekent dat hij niet kan worden uitgelegd als een impulsieve daad. Is dit een aanwijzing dat er ook buitenlandse mogendheden bij betrokken kunnen zijn?
De betrokkenheid van China wordt door de media in Myanmar vrij openlijk besproken. Door zijn vele natuurlijke rijkdommen is het land de schatkamer van Azië. Mijn reizen hebben mij geleerd dat de Chinezen Myanmar zouden willen bezitten.
In zijn brief van 3 februari zei kardinaal Bo: “Wij maken de meest uitdagende tijd van onze geschiedenis door.” Wat moet de internationale gemeenschap volgens u nu doen?
Er is geen gemakkelijk antwoord. Er moeten zeker geen sancties komen, want dat zou het volk alleen maar nog meer verzwakken. Mijn grootste hoop ligt bij de mensen zelf. Maar ik kan niet zeggen hoe lang het volk stand zal kunnen houden. Ik vrees dat er een bloedbad komt. Het leger is genadeloos, want elke zet lijkt ruim van te voren te zijn gepland.
