Hoewel het tegenwoordig meestal gebruikt wordt om naar de paus te verwijzen, worden bisschoppen in de katholieke kerk van oudsher “pontifex” genoemd: Latijn voor “bruggenbouwer”. Deze titel is bijzonder toepasselijk in het geval van bisschop Gerald Mamman Musa van Katsina, in het noorden van Nigeria. In 2023 werd hij de eerste bisschop van de etnische groep Hausa. Dit is vooral belangrijk omdat de overgrote meerderheid van de Hausa’s moslim is, net als veel van zijn familie.
Pas tweede generatie christen
Van vaderskant is hij dan ook pas de tweede generatie christen. Zijn vader bekeerde zich op 12-jarige leeftijd. “Hij had echter het doorzettingsvermogen van een volwassen man nodig om christen te blijven”, vertelt de bisschop. “De Society of African Missions richtte een school op, waar mijn vader het voorrecht had om naartoe te gaan. Maar de school ging dicht en de missie ook. Een groot aantal bekeerlingen tot het christendom keerde terug naar de islam. Voor zover ik weet, was mijn vader de enige die christen bleef.”
Later zou hij leraar worden en vervolgens hoofdonderwijzer. Hij leidde ook bijna 40 jaar lang catechisten op en hielp bij het vertalen van de Bijbel en andere religieuze boeken in Hausa. Waarom bleef hij christen toen al zijn vrienden zich bekeerden?
Liefde voor de Eucharistie
“Hij zei dat hij iets anders zag in het christendom. De liefde die de missionarissen hem toonden, de liefde die hij van hen ervoer en het onderwijs veranderden zijn leven volledig. Zelfs toen anderen zich bekeerden, weigerde hij terug te keren naar de Islam, omdat hij liefde en vreugde vond. Wat opmerkelijk aan hem was, was zijn liefde voor de Eucharistie. Hij zei dat hij 40 jaar lang, non-stop, nauwelijks een dag de mis miste. Hij koesterde de Eucharistie, en hij had een heel diep geloof. Hij omarmde niet alleen het geloof, maar hij bestudeerde ook de inhoud van het geloof om het verschil te zien met anderen, zowel traditionele geloven als de Islam. Hij kon het verschil duidelijk zien, en aanvaardde het christelijk geloof van harte.”
Verrassende reacties op bisschopswijding
De laatste jaren is het noorden van Nigeria een moeilijke regio om christen te zijn, met toenemende vervolging en nieuwe vormen van radicale Islam. In deze situaties keren families zich soms tegen familieleden die een ander geloof aanhangen. Het was dan ook met enige aarzeling dat de bisschop zijn uitgebreide familie op de hoogte bracht van het feit dat hij tot bisschop benoemd was. De reactie verraste hem echter.
“Ik vertelde hen over mijn bisschopswijding en ze kwamen allemaal, uit verschillende steden. Ze vulden twee bussen! Ik dacht dat het religieuze verschil hen misschien zou tegenhouden, maar ze kwamen in groten getale en ze waren blij. Je kon het geluk van hun gezichten aflezen en het was de genade van God”, zegt bisschop Gerald Musa.
“Niet alleen mijn relaties, maar ook mijn klasgenoten van de basisschool die voor 95% moslim zijn – we houden nog steeds contact – stuurden ook vijf vertegenwoordigers van deze klas naar de wijding en je kon het geluk en de vreugde zien. Ze zagen de bisschopswijding ook als iets speciaals. Ik weet niet precies wat ze erin zagen, maar ze waren blij. Voor mij was dat echt geweldig. Ze waren oprecht blij voor me.”
Interreligieuze dialoog
Ook al nemen deze ervaringen niet de vorm aan van diepe theologische discussies, ze zijn toch een vorm van interreligieuze dialoog, legt de bisschop uit. “Er zijn vier vormen van dialoog: Dialoog van het leven, theologische dialoog, geestelijke dialoog en ook sociale dialoog. In het bisdom Katsina zou ik zeggen dat wat er meer plaatsvindt de sociale dialoog van het dagelijks leven is. Moslims die christenen als buren hebben en vreedzaam samenleven. Dan is er interactie. Bijvoorbeeld wanneer we Kerstmis vieren, brengen de moslims ons eten en kleding om te helpen vieren, te delen in onze vreugde. En wanneer we eten hebben gekookt met Kerst, delen we dat met onze moslimburen. Wanneer zij Eid al-Fitr en Eid al-Kabir vieren, delen we ook met hen, als een teken van goede wil naar hen toe. Vieringen, ceremonies, huwelijken, dingen zoals mijn wijding, dit is een dialoog van het dagelijks leven en activiteiten.”
Sharia in deelstaat
“Nigeria is een diverse natie en bestaat voornamelijk uit christenen, moslims en beoefenaars van traditionele religies of animisten. Het vroegere onderscheid tussen een islamitisch noorden en een christelijk zuiden is nu vervaagd door de verspreiding van het christendom in het noorden en de aanwezigheid van veel moslims in het zuiden”, vertelt bisschop Musa.
Zijn persoonlijke ervaring als brug tussen gemeenschappen verblindt hem niet voor het feit dat er moeilijkheden zijn. Een daarvan is het feit dat zijn bisdom zich in de deelstaat Katsina bevindt, die enkele jaren geleden officieel de sharia-wetgeving aangenomen heeft. “Onze persoonlijke ethiek, moraal en spiritualiteit zijn diep geworteld in onze diverse religies. We hebben echter een uniform rechtssysteem nodig dat onze culturele en religieuze waarden integreert voor nationale eenheid.”
Misdaden zonder consequenties
Hoewel Nigeria goede wetten heeft, ligt de uitdaging in de handhaving ervan. “Noch de sharia, noch de canonieke wetten kunnen doeltreffend zijn als de burgers de burgerlijke wetten niet respecteren. De wijdverspreide corruptie en ongelijkheid zijn het gevolg van een gebrek aan rechtsorde, waardoor individuen ernstige misdaden kunnen plegen zonder consequenties.”
Volgens hem voelen mensen zich steeds meer aangetrokken tot landen waar de rechtsstaat wordt gehandhaafd. Op dit moment is religie in veel delen van de wereld meer een uiterlijk vertoon geworden in plaats van een betekenisvolle invloed op het dagelijks leven”, aldus de bisschop.
“Jezus bekritiseerde de Farizeeën omdat ze zich concentreerden op kleine religieuze rituelen terwijl ze essentiële aspecten van het geloof en de moraal negeerden [Matteüs 23:23]. Op dezelfde manier bestaat er in Nigeria de neiging om de cruciale elementen van de wet te verwaarlozen ten gunste van oppervlakkige religieuze praktijken. Ondanks alle religieuze activiteiten van christenen, moslims en volgelingen van traditionele religies, blijven corruptie en ongelijkheid bestaan omdat sommige individuen zichzelf boven de wet plaatsen.”
Tot slot benadrukt de bisschop de noodzaak van het implementeren van een gemeenschappelijk wettelijk kader. “Dat moet het algemeen welzijn, rechtvaardigheid, liefde, vreedzame coëxistentie, integriteit, eerlijkheid, menselijke waardigheid en wederzijds respect bevorderen. Zonder rechtvaardigheid kan vrede niet kan bestaan.”
