In een interview met Kerk in Nood (ACN) legt een priester van het bisdom Kaya uit dat catechist zijn betekent dat je jezelf volledig geeft, geleid door een onwankelbaar geloof en een verlangen om onvermoeibaar diensten te verlenen aan de christelijke gemeenschap. “Catechisten zijn de helden van de Kerk in Burkina Faso,” vertelt priester Edgard Ouedraogo,

Meer catechisten dan priesters martelaren
Volgens de directeur van het vormingscentrum voor catechisten van het bisdom Kaya, heeft het aanbieden van een kruisbeeld aan de catechist tijdens de inwijdingsritus vandaag de dag een speciale betekenis in Burkina Faso: “Onder de pastorale werkers zijn het de catechisten die het meest blootgesteld zijn en die de zwaarste prijs betalen in de terroristische oorlog. Er zijn meer martelaren onder hen dan onder priesters.”

In veel landen in de Sahel spelen catechisten een centrale rol in het hart van de Kerk, vooral in gebieden zonder priesters. Sinds het begin van de terroristische aanvallen in Burkina Faso in 2015 is hun missie nog belangrijker geworden. Waar veel priesters ontheemd zijn, blijft het parochieleven op veel plaatsen alleen in stand dankzij de inzet van catechisten.

“Zij zijn het die het overnemen van de priesters in de dorpen en ontheemdenkampen. Zij gaan voor in de zondagsvieringen bij afwezigheid van de priesters. Zij zorgen voor catechese en moedigen de bevolking aan om de rozenkrans en de getijden te bidden. Zij zijn aanwezig aan het ziekbed. Waar wij leven, kunnen we niet zonder de catechisten,” vertelt de priester gedreven.

Een vorming zoals in het seminarie
Het is dan ook niet voor niets dat hun vorming veeleisend is. Tijdens de vier jaar van de vorming leeft het gezin van de toekomstige catechist in gemeenschap met andere gezinnen van toekomstige catechisten. Hun gezamenlijke gebedsleven is als dat van een seminarie: de Mis, lauden, sext, vespers, completen, rozenkrans, aanbidding… soms krijgen de vrouwen van toekomstige catechisten dezelfde training als hun echtgenoten en krijgen ze de taak om de christelijke gemeenschap naast hun echtgenoten te leiden.

“Je moet diep overtuigd zijn om deze dienst aan te nemen. Dit zijn mensen die bereid zijn hun leven tot het einde toe op te offeren voor Christus.” Deze zelfgave blijkt uit het feit dat de catechisten, die niet betaald worden, volledig moeten vertrouwen op de goddelijke voorzienigheid. Pater Ouedraogo benadrukt dat de catechist zo toegewijd is aan zijn dienst aan de christelijke gemeenschap dat hij geen tijd heeft om land te bewerken en daardoor geen stabiel inkomen heeft om zijn gezin te voeden. “Als de gemeenschap de catechist kan steunen, dan doet ze dat. Vaak is het echter andersom: vooral in moeilijke tijden is hij degene aan wie mensen vragen om andere christenen te helpen.”

Dit is de reden waarom de Heilige Vader mensen vraagt om catechisten te steunen en waarom Kerk in Nood (ACN) hen dankzij vele weldoeners al jaren steunt via projecten in Burkina Faso. De stichting helpt vooral met vormingsprojecten en zorgt voor eten en onderwijs voor hun kinderen.

“De Kerk in Burkina Faso, en in het bijzonder in mijn bisdom, zou het barmhartige gelaat van Christus niet kunnen tonen aan de gelovigen zonder de steun van Kerk in Nood en haar weldoeners. Als de Kerk niet missionair is, heeft ze geen reden van bestaan. Zonder de hulp van Kerk in Nood zouden pastorale krachten hun geloof niet kunnen doorgeven! Door de onveiligheid zouden we geconfronteerd worden met een nog acutere crisis, de situatie zou nog rampzaliger zijn. We zijn heel dankbaar voor alle hulp die we van jullie ontvangen en we bidden voor jullie dat de Heer jullie stichting en de weldoeners mag zegenen!”

“De aanvallen vermenigvuldigen zich. We vragen om uw vurig gebed. Bid voor de slachtoffers en voor de angstige overlevenden,” vroeg een priester van het bisdom Fada N’Gourma in het oosten van Burkina Faso aan de internationale pauselijke stichting Kerk in Nood (ACN).

Honderd terroristen
Begin oktober werden minstens 150 mensen gedood door terroristen in Manni, in hetzelfde bisdom. Op 20 oktober werden Ziéla en Kombembgo, twee dorpen van de Saatenga-parochie in het zuidoosten van Fada N’Gourma, aangevallen door ongeveer honderd terroristen.

In Ziéla verschenen de terroristen rond 10 uur ‘s ochtends. Terwijl de inwoners na het zondagsgebed hun gang gingen, werden er enkele schoten gelost. De mannen probeerden onmiddellijk te vluchten en zich te verstoppen omdat, zoals een plaatselijke bron aan ACN uitlegde, de terroristen “voornamelijk mannen van vechtleeftijd aanvallen, en geen vrouwen, kinderen of oude mensen”. Echter, “een jong christelijk meisje dat haar huis wilde ontvluchten verloor tragisch genoeg het leven, gedood door een vergissing, omdat de terroristen haar aanzagen voor een volwassene,” zei een bron, die liever anoniem wilde blijven uit angst voor represailles.

Huizen in brand
Volgens dezelfde bron staken de terroristen veel huizen van zowel christenen als moslims in brand. Onder de huizen die het doelwit waren, bevond zich ook een huis van de catechist, die zich buiten het dorp bevond toen de aanval plaatsvond. Zijn vrouw, die thuis was gebleven met hun drie jonge kinderen, werd mishandeld en hun huis werd geplunderd en vervolgens in brand gestoken. “Het gezin is veilig en gezond, en het feit dat de echtgenoot afwezig was heeft zijn leven gered,” meldde dezelfde bron aan ACN.

Catechisten staan momenteel in de frontlinie van het geweld in het land, omdat zij belast zijn met het toezicht op de gelovigen in veel dorpen. Ze hebben niet allemaal hetzelfde geluk als de catechist uit Ziéla, die buiten het dorp was toen de terroristen aanvielen: “Amper zes maanden geleden werd Édouard Yougbaré, catechist in Pouargoguin, 7 km van Saatenga, op brute wijze vermoord, een weduwe en acht kinderen achterlatend. Zijn laatste woorden waren: “Heer Jezus, kom en red mij! Heer Jezus, kom en red me!” herinnert de bron van Kerk in Nood (ACN) zich.

Diezelfde zondag, 20 oktober, was Kombembgo, een dorp dat 12 km van Saatenga ligt, eveneens het doelwit van de terroristen. Volgens informatie verzameld door Kerk in Nood (ACN) verloren drie leden van de Vrijwilligers voor de Verdediging van het Vaderland (VDP in het Frans) en een andere burger het leven tijdens deze aanval.

De VDP, burgers die samenwerken met de nationale strijdkrachten, spelen een cruciale rol in de verdediging van onbeschermde plattelandsgemeenschappen, waar het voor het Burkinese leger moeilijk is om in te grijpen. “Dankzij de snelle reactie van de VDP, die in staat was om enkele terroristen uit te schakelen, hadden deze geen tijd om de huizen in Kombembgo in brand te steken,” legde de bron uit.

Vergelding na steun
De betrokkenheid van de VDP brengt echter grote risico’s met zich mee. Dit bleek uit een aanval in Piéla, op ongeveer 150 km van Saatenga, in het noordelijke Fada N’Gourma, op 19 oktober, slechts een dag eerder. Het dorp werd aangevallen door meer dan 100 terroristen, die ongeveer 13 mensen doodden, waaronder twee leden van de VDP en een katholieke vrouw.

Deze inval lijkt te zijn uitgevoerd als vergelding voor de steun van de bevolking aan de VDP. “De vrouwen hadden de VDP een motorfiets aangeboden voor hun vredesstrijd, een actie die de terroristen niet aanstond,” verklaarde een lokale bron aan Kerk in Nood (ACN). “De aanvallers staken ook 16 huizen in brand, die allemaal aan katholieke families toebehoorden en helaas op een heuvel lagen, waardoor de terroristen Kouri konden naderen zonder op tijd ontdekt te worden,” voegde hij eraan toe. Essentiële infrastructuur zoals de kliniek, de apotheek en de VDP post werden ook vernietigd. De twee catechisten van het dorp konden ontsnappen en zijn nu ontheemd.

Eerder al doelwit
Kouri was op 1 juni 2024 al eerder het doelwit geweest van een terroristische aanval, waarbij mensen om het leven kwamen en huizen in brand werden gestoken. Dat leidde ertoe dat de VDP werd opgericht om de lokale veiligheid te versterken.

Een van de plaatselijke priesters riep op tot gebed voor de slachtoffers en voor vrede. “Laten we de Heer smeken dat de vrede terugkeert in ons land en in alle landen die dagelijks getroffen worden door moorddadige aanvallen, waaronder Mali en Niger, en in landen in oorlog zoals Oekraïne, Israël en Libanon. Moge het gebed van Franciscus van Assisi ons leiden: “Heer, maak mij tot een instrument van uw vrede. Waar haat is, laat mij liefde brengen’“.

Deze tragedies onderstrepen de urgentie van de veiligheidssituatie in Burkina Faso, waar terroristische aanslagen in 2015 begonnen en gemeenschappen blijven verwoesten en meer dan twee miljoen intern ontheemden achterlaten. In een recent rapport – dat hier gratis verkrijgbaar is – over de vervolging van christenen geeft Kerk in Nood (ACN) uitleg over de toenemende aanvallen op christenen in Burkina Faso. 

Volgens bronnen van ACN, die om veiligheidsredenen anoniem wilden blijven, vormt de betaling van omgerekend € 35 een voorwaarde voor de vrije beoefening van godsdienst. Volgens de bronnen hebben de extremisten onlangs ongestraft geld ingezameld van de gemeenschap. Wie niet kon of wilde betalen, werd gewaarschuwd dat het alternatief de gedwongen sluiting van hun gebedsplaatsen zou zijn.

Jizya
De zorgwekkende situatie begon in het dorp Dougouténé, waar de inwoners voor het eerst werden opgeroepen om de zogenaamde jizya, een religieuze belasting, te betalen. Nu wordt Douna-Pen met hetzelfde probleem geconfronteerd. Lokale bewoners vrezen dat de praktijk zich naar andere dorpen verspreidt, waardoor de godsdienstvrijheid en de lokale veiligheid verder in gevaar komen.

Islamitische extremisten eisten eerder al de sluiting van de protestantse en katholieke kerk in Douna-Pen. Tijdens een broze vrede was het de bewoners een tijdje toegestaan om hun geloof te belijden, maar zonder muziekinstrumenten tijdens de eredienst, wat al een duidelijke beperking van hun godsdienstvrijheid betekende.

Escalatie
Een van de vertrouwelijke bronnen toonde zich zeer bezorgd over deze escalatie van wat al een moeilijke situatie is, en zei “We worden verondersteld in een seculiere staat te leven, waar zulke praktijken niet zouden mogen plaatsvinden, maar helaas wordt dit onze nieuwe realiteit. Als de autoriteiten niet ingrijpen, zal de bevolking belastingen rechtstreeks in de kas van de terroristen storten, die onder de vlag van het jihadisme in de Republiek Mali opereren.” De bron voegde eraan toe: “We weten dat het land groot is en dat hetzelfde op andere plaatsen gebeurt, maar als we hier niet snel iets doen, zullen de gevolgen rampzalig zijn. Hier worden mensen afgeslacht als ratten!”

Douna-Pen ligt in de gemeente Dioungani en heeft een aanzienlijke christelijke bevolking. Het meest recente geval van financiële afpersing is het laatste hoofdstuk in een geschiedenis van geweld en vervolging in de regio. De situatie wordt nog verergerd door het gebrek aan basisinfrastructuur, zoals wegen en watervoorziening. De geïsoleerde ligging heeft onder meer geleid tot de sluiting van scholen door gebrek aan veiligheid.

Hulproep naar leiders Mali
Er wordt gevreesd dat de gedwongen betalingen aan extremistische islamitische groeperingen tot diepe verdeeldheid onder de bevolking zullen leiden, waardoor het vertrouwen in de regering zal afnemen en de fragiele stabiliteit van de regio verder zal worden aangetast. Veel inwoners zijn bang om in de steek gelaten te worden door de Malinese staat.

De bron sloot af met een welgemeend verzoek: “Dit is de schreeuw van een burger die nog steeds gelooft in de Republiek Mali en in haar leiders. We hebben onmiddellijke actie nodig om te voorkomen dat een religieus conflict dit land in zijn greep krijgt. Moge God ons helpen.”

De katholieke hulporganisatie gaat in het verslag in op de uitdagingen waarmee christenen worden geconfronteerd in een selectie van 18 landen. Deze landen vragen bijzondere aandacht omdat christenen er te maken hebben met discriminatie, detentie en geweld, gedwongen worden te vluchten of zelfs worden vermoord.

Epicentrum militant islamitisch geweld verschoven naar Afrika
Het rapport over christenvervolging stelt dat de militante islam verantwoordelijk was voor een toename van vervolging in alle zes onderzochte Afrikaanse landen. Dat wijst erop dat het epicentrum van militant islamitisch geweld is verschoven van het Midden-Oosten naar Afrika. “Massa-emigratie van christelijke gemeenschappen, veroorzaakt door militante islamitische aanvallen, heeft hen gedestabiliseerd. Op de lange termijn staat het voortbestaan van de Kerk in belangrijke regio’s op het spel.”

Nicaragua als nieuwkomer
Tot de landen waar de vervolging en onderdrukking van christenen is toegenomen, behoren wereldmachten als China en India, maar ook Nigeria, het dichtstbevolkte land van Afrika. Voor het eerst in de 18-jarige geschiedenis van het rapport wordt Nicaragua vermeld. Dit vanwege een reeks extreme onderdrukkende maatregelen tegen christenen, waaronder de massale detentie en uitzetting van geestelijken, inclusief alle medewerkers van de apostolische nuntiatuur.

Het rapport bevat getuigenissen uit de eerste hand van overlevenden van aanvallen gericht op christenen, evenals details van incidenten die gebaseerd zijn op informatie verkregen van lokale contacten van Kerk in Nood (ACN).

Terugkerende thema’s als ontheemding en ontvoering
Terugkerende thema’s in het rapport zijn onder andere de ontheemding van christelijke gemeenschappen na aanvallen door extremistische groepen en het gedwongen uithuwelijken en bekeren van christelijke vrouwen en meisjes. Ook de ontvoering en intimidatie van priesters en de publicatie van denigrerende inhoud over het christendom in schoolboeken zijn geen nieuw, maar een blijvend en alarmerend fenomeen.

Dat geldt ook voor de opleving van gewelddadige aanvallen op christenen in Pakistan na (valse) beschuldigingen van godslastering en de detentie van meer dan 850 mensen op grond van anti-bekeringswetten in India.

Autoritaire regimes voeren repressieve maatregelen op
Een andere bevinding die het rapport belicht, zijn de intensievere aanvallen op christenen als vijanden van de staat of van de lokale meerderheid: “Autoritaire regimes, waaronder die in China, Eritrea, India en Iran, voerden hun repressieve maatregelen tegen christenen op, uit naam van religieus nationalisme of staatssecularisme en communisme. De beperkingen omvatten strengere straffen voor vermeende beledigingen van de staatsideologie, inbeslagname van gebedshuizen, arrestaties van geestelijken en leken en langere detentieperioden.”

Vietnam is het enige land in het rapport waar een lichte verbetering werd opgemerkt, vooral vanwege “stappen die zijn genomen om de diplomatieke banden met het Vaticaan te herstellen.”

Peter Broeders, directeur van Kerk in Nood (ACN) in Nederland: “Wat mij bijzonder in het rapport geraakt heeft, is dat steeds meer christenen in Afrika lijden onder de terreur van jihadisten, terwijl de internationale gemeenschap lijkt weg te kijken. We hebben het over miljoenen christenen, mannen, vrouwen en kinderen, die hun huizen zijn ontvlucht en niet kunnen terugkeren. Ik hoop van harte dat hun stem dankzij dit rapport ook in Nederland gehoord wordt.”

Offer niet vergeefs
Als gastheer van de jaarlijkse Avond van de Martelaren in de Sint Nicolaasbasiliek in Amsterdam, ontving mgr. Hendriks, bisschop van Haarlem-Amsterdam, het eerste exemplaar van het rapport. “Wie het rapport doorleest, raakt geschokt door zoveel christen haat en christenvervolging. Het is nieuws dat onze media nauwelijks bereikt. Dat laat zien dat het werk van Kerk in Nood bijzonder belangrijk is. Het is belangrijk dat we kennis nemen van wat er daar gebeurt en dat we de christenen steunen door ons gebed, in materiële zin en onze hartelijke verbondenheid met hen. We moeten hen blijven steunen! Ze moeten weten dat ze niet alleen staan. Hopelijk zal ook hun bloed zaad voor nieuwe christenen zijn en is hun offer niet vergeefs. In ieder geval staan zij door het lijden dat hun treft dicht bij de lijdende en gekruisigde Heer, die ons allen zegt dat we niet Zijn leerling kunnen zijn, zonder ons kruis op te nemen.”

RedWednesday
Op woensdag 20 november vindt RedWednesday plaats, waarbij in Nederland meer dan 150 kerken rood worden verlicht. Dit wereldwijde initiatief van Kerk in Nood (ACN) vraagt aandacht voor godsdienstvrijheid en de vervolging van christenen, de meest getroffen geloofsgroep ter wereld. Kerk in Nood steunt projecten in ongeveer 140 landen en onderhoudt een wereldwijd netwerk. In de oneven jaren publiceert de organisatie ook een rapport over de ontwikkelingen in godsdienstvrijheid voor alle grote religies in de 196 landen wereldwijd.

Meer weten over christenvervolging? Vraag het rapport hier aan en ontvang het gratis digitaal of per post in huis.