De uitslag van de verkiezingen van 9 augustus gaf aanleiding tot ernstige rellen, en in de media verschenen berichten over ernstige politieacties tegen demonstranten. Is er reden om te vrezen voor verdere escalatie of zelfs voor een burgeroorlog?
De bevolking van het land was ontevreden over de verkiezingsuitslag en de onrust en spanningen waren al van tevoren zichtbaar. Dat zijn de redenen waarom de mensen de straat op zijn gegaan. Aanvankelijk waren er bloedige botsingen met veel geweld en agressie tegen de demonstranten, duizenden werden gearresteerd en velen werden op brute wijze geslagen. Volgens lokale media zijn tot nu toe slechts enkele honderden mensen vrijgelaten. De afgelopen dagen hebben de speciale eenheden van de milities zich teruggetrokken en kunnen er vreedzame demonstraties plaatsvinden. Dergelijke protesten hebben in de geschiedenis van Wit-Rusland nog nooit eerder plaatsgevonden.
Wat eist het volk?
De Wit-Russen zijn een gedisciplineerd en zeer goed georganiseerd volk. Ze dragen bloemen en ballonnen, of plakkaten met slogans, zoals ‘Sla ons niet!.’ Ze lopen vreedzaam door de straten en de openbare bijeenkomsten zijn vrij van agressie. Tijdens het communistische tijdperk hebben ze meer dan genoeg leed en verdriet meegemaakt. Nu willen ze alleen nog vrede in hun land en verlangen ze naar democratie. De jongeren in Wit-Rusland zijn goed opgeleid en volgen gretig de ontwikkelingen in de buurlanden Polen, Litouwen en Letland. In hun ogen is de toekomst een onderwerp dat wordt overschaduwd door een vraagteken. Zij zijn van mening dat de tijd voor verandering is gekomen. Maatschappelijke transformatie is een natuurlijk proces en het leven staat niet stil. Tegen deze achtergrond wil de jonge generatie een open houding aannemen ten opzichte van Europa en hun eigen kinderen zien opgroeien in een vreedzame en tolerante samenleving.
Europa lijkt nogal verloren te zijn en verbijsterd door de huidige gebeurtenissen en de voortdurende politieke situatie in Wit-Rusland. Ziet u mogelijkheden om invloed uit te oefenen – wat kunnen de EU en de Oost-Europese buurlanden doen?
Ik heb er alle vertrouwen in dat de mensen in staat zijn hun eigen problemen zelfstandig op te lossen. Paus Francis richtte zich afgelopen zondag (16 augustus) tot de Wit-Russen en riep op tot vrede en gerechtigheid en tot een dialoog binnen de samenleving. Ik denk dat zijn boodschap heel duidelijk is. Wit-Rusland is een christelijk land, de meerderheid bestaat uit orthodoxe christenen en de rooms-katholieke Kerk maakt 10 procent van de bevolking uit. Aartsbisschop Monseigneur Tadeusz Kondrusiewicz, de rooms-katholieke aartsbisschop en metropoliet van Minsk-Mohilev, deed vorige week een beroep op het volk en stelde een ronde tafel voor. Hij zei: “Op dit keerpunt in onze geschiedenis roep ik in naam van de barmhartige God, een God van liefde en vrede, alle partijen in het conflict op een einde te maken aan het geweld. Laat uw handen, die voor vreedzaam werk en broederliefde zijn geschapen, uit de buurt van wapens en stenen worden gehouden. Laat op basis van een dialoog die in waarheid en wederzijdse liefde wordt gevoerd, de kracht van het argument zegevieren, niet het argument van de kracht.” Hij merkte verder op dat Wit-Rusland nooit het bloed van de ene broer aan de handen van een andere had gezien en zei: “De wreedheid heeft diepe littekens achtergelaten en wie gaat de wonden helen? De mensen zijn zowel lichamelijk als geestelijk gekwetst, maar er blijft een enorme solidariteit onder de gemeenschap voor de getroffenen.”
Wat kunnen de kerken in de praktijk doen om de rust te herstellen?
De bisschoppen hebben een oproep tot gebed gedaan. Na de kerkdiensten wordt de rozenkrans gebeden en worden er tijden van aanbidding gehouden. Het verkondigen van het Evangelie en de Waarheid is nu belangrijker dan ooit voor priesters en leden van religieuze gemeenschappen. De mensen zoeken troost en vinden die in het geloof. Mgr. Oleg Butkevych van Vitebsk vertelde me dat veel mensen in Wit-Rusland morele conflicten hebben ervaren nadat ze in situaties zijn geplaatst waarin ze tegen hun eigen geweten in moesten handelen. Volgens de bisschop moeten de mensen zich tot God wenden en vertrouwen op zijn barmhartigheid. God wijst niemand af, maar vergeeft iedereen die bidt. Het kwaad moet met goedheid worden bestreden. Een voorbeeld wordt gegeven door de vrouwen in witte blouses op straat die de militairen fysiek hebben omhelsd en bloemen hebben vastgemaakt aan de achterkant van hun oproerschilden. Ooit geloofde ik dat de mensen in het post-Sovjettijdperk wantrouwig waren, geen initiatief hadden en hun verantwoordelijkheid schuwden, maar nu denk ik dat de afgelopen dagen in Wit-Rusland het tegendeel is gebleken.”
Hoe zou u de relatie tussen de christelijke kerkgenootschappen in Wit-Rusland omschrijven? Wat is de huidige stand van zaken met betrekking tot de interreligieuze dialoog?
Op dit moment zijn de gemeenschappelijke gebeden voor vrede in het land een teken van grote solidariteit tussen de kerken. De orthodoxe Kerk en vertegenwoordigers van verschillende christelijke denominaties, het Jodendom en de Islam hebben zich aangesloten bij de oproep van aartsbisschop Kondrusiewicz om landelijk te bidden. Als voorzitter van de katholieke bisschoppelijke conferentie van Wit-Rusland heeft hij gezegd dat er geen waarheid is waar geweld heerst. Elke daad tegen God en de mens is een ernstige zonde. De orthodoxe metropoliet Pavel heeft ook opgeroepen tot het afzweren van geweld. Haat en agressie zijn volgens hem geen oplossing. Aan het begin van de coronacrisis hebben alle kerkgenootschappen bovendien hun krachten gebundeld om te bidden voor hulp tegen de pandemie. Volgens Metropolitan Kondrusiewicz was een dergelijk voorbeeld van solidariteit ongekend. Bovendien zijn de gemeenschappelijke aspiraties van de katholieke en orthodoxe Kerken om het leven te beschermen, zich te verzetten tegen abortus en om het gezinsleven te bevorderen al jaren bekend.
Hoe ziet u het toekomstperspectief van Wit-Rusland? Welke koers zal het land varen tussen autocratie en democratie?
Wit-Rusland is een prachtig land met prachtige landschappen, meren en een overvloed aan natuurlijke hulpbronnen. De collectieve landbouwboerderijen behoren tot de staat, maar steeds meer mensen keren het plattelandsleven de rug toe en gaan de steden in om werk te vinden. Overal is het netjes en schoon en de wegen zijn erg goed – dat is wat ik tijdens mijn projectbezoeken aantrof. Het land biedt onderdak aan tal van universiteiten met goede docenten en jonge mensen die graag willen leren. Samen creëren deze dingen mogelijkheden om een gevoel van vrijheid en democratie te ontwikkelen, zodat een open en constructieve dialoog met de machthebbers erg belangrijk is. De stem van de Kerken is in dit verband ongetwijfeld een cruciale factor, want alleen de waarheid kan de mensheid redden. Door hun geloof te belijden kunnen de praktiserende Christenen van Wit-Rusland een groot voorbeeld zijn voor de westerse landen. Aartsbisschop Kondrusiewicz heeft alle weldoeners van Kerk in Nood gevraagd te bidden voor vrede en tegen haat.”
