U bent geboren in een tijd dat het christendom verboden was in Albanië. Hoe werd het geloof in uw familie doorgegeven tijdens het communistische regime?

Ik ben 52 jaar geleden in Albanië geboren, op het hoogtepunt van het communistische regime. Mijn jeugd was dezelfde als die van alle andere kinderen in het land. We leden allemaal evenveel onder het communisme. Dankzij God ontving ik het geloof toen het nog niet bestond in Albanië. Toen ik een week oud was, namen mijn grootouders me mee en lieten me in het geheim dopen. Het was een groot wonder dat mijn grootouders het geloof aan mij hebben doorgegeven.

We zaten opgesloten in ons land. Ons werd verteld dat het een paradijs was, dat we alles hadden en dat het ons aan niets ontbrak. Toen het regime viel, wisten we niets van de wereld. We hadden geen idee hoe Italië, Duitsland of Amerika eruitzagen. Er was enorme armoede en het regime buitte iedereen uit. Het was absoluut een zwaar leven onder het communisme, we werden opgevoed zonder geloof, zonder Christus en zonder religie.

U werd in het geheim gedoopt. Werd het geloof ook in het geheim doorgegeven?

Ja, mijn familie, vooral mijn grootouders, gaven het geloof door. Ze leerden ons de gebeden, het Onze Vader, het kruisteken, het Weesgegroet. Maar altijd in het geheim, in familieverband. We konden er niet over praten op school of met onze vrienden, anders zouden onze grootouders gearresteerd worden. Het regime was meedogenloos, je mocht niet eens het kruisteken maken. Thuis baden we het Onze Vader voor de maaltijd. Ik herinner me dat mijn opa altijd een kruis sloeg met zijn gezicht naar een lege muur, en ik wist niet waarom. Later, na de val van het regime, legde hij uit dat hij een kruisbeeld in de muur had verwerkt.

Als ik het me goed herinner, werd u niet door een priester gedoopt...

Nee, het was geen priester, het was zuster María Kaleta, een Stigmatine zuster die drie jaar geleden overleed en die we allemaal "tante" noemden, omdat ze als oudere religieuze zuster deze diensten in het geheim verleende. Ze bracht het Heilig Sacrament vanuit gevangenissen, waar het haar werd overhandigd door gevangen priesters. De priesters vierden clandestien en overhandigden de geconsacreerde hosties aan zuster Maria, verborgen tussen hun vuile was, zodat zij ze naar de zieken kon brengen. En dit doopsel dat ik ontving was een groot geschenk dat de Heer mij in het geheim wilde geven, op het hoogtepunt van het communistische regime. Als iemand zou ontdekken dat ik gedoopt was, zouden mijn grootouders en de rest van mijn familie in de gevangenis gegooid worden.

Voor velen van ons is het idee van vervolging vandaag de dag een ver verwijderde realiteit, maar u heeft persoonlijk slachtoffers van vervolging gekend. Wat betekent dat voor u?

Ik had het geluk om levende "martelaren" te ontmoeten, mensen die jarenlang in de gevangenis hebben geleden, sommigen wel 28 jaar lang. Toen ik nog maar een jonge jongen was die onder de angel van het communisme leed, ontmoette ik pater Martin Trushi, pater Shtjefen Pistulli, kardinaal Mikel Kolici, pater Gjergj Vata, vele jezuïeten en diocesane priesters, en zovele anderen die me met grote hoop vervulden. Ook al heb ik nooit in de gevangenis gezeten, toch voelde ik hoe het is om te leven in een land waar de mens beroofd is van zijn belangrijkste levensbehoefte: het geloof. En deze getuigenissen waren een grote bron van hoop voor mij en mijn toekomst.

Hoe heeft u uw roeping ontdekt, in een land zonder geloof?

Mijn roeping ontstond toen ik een van die oude priesters voor het eerst de Mis in het Latijn zag opdragen in mijn parochie. Het was de eerste Mis na de bevrijding van het geloof in Albanië. Dat was precies het moment waarop ik mijn roeping voelde. Toen ik die lijdende priester zag, die het zo moeilijk vond om de Mis op te dragen, die krom voorovergebogen stond aan het altaar vanwege de jaren in de gevangenis, dacht ik dat ik hem kon vervangen. En daar werd mijn priesterroeping geboren. De eerste persoon met wie ik hierover sprak was zuster Maria, de zuster die mij doopte.

In 2016 erkende de Kerk officieel 38 martelaren in Albanië, en nog eens twee vorig jaar, in 2024. Zijn hun getuigenissen een bron van inspiratie voor jonge Albanezen vandaag de dag?

Ja, de martelaren die hun leven gaven voor Christus zijn altijd de zaden van het christendom, zoals Tertulianus zei. Ik ben er zeker van dat hun bloed veel roepingen zal voortbrengen en zal leiden tot veel zegeningen voor Albanië, dat zoveel geleden heeft voor Christus. Ze zijn een grote getuige van hoop die ons leert sterk te zijn in het geloof, de moed niet te verliezen en door te gaan. Voordat ze hun leven gaven voor Christus, riepen ze uit: "Leve Christus de Koning, Albanië en de Paus". Dit zijn ook bemoedigende woorden voor de jongeren van vandaag, voor de bisschoppen, de priesters, mannelijke en vrouwelijke religieuzen en alle christenen.

Heeft u een boodschap voor de christenen die nu in landen leven waar het geloof vervolgd wordt, misschien met dezelfde ervaringen die u als kind had? Wat zou u tegen hen willen zeggen?

Na de dood is er altijd opstanding. Aan het einde is er een licht dat de wereld verlicht. Jezus overwint het lijden. Blijf sterk, zonder angst, ondanks de moeilijkheden, de vervolging, want Christus wint altijd. Hij helpt ons, Hij geeft ons de kracht om elke moeilijkheid in ons leven te overwinnen. Ga door met moed, met gebed en met liefde, want met Christus kun je elke moeilijkheid overwinnen.

En heeft u tot slot een boodschap voor de weldoeners van Kerk in Nood?

Ik wil alle weldoeners van Kerk in Nood uit de grond van mijn hart bedanken. In naam van de Albanese Kerk en als vicevoorzitter van de bisschoppenconferentie dank ik u voor alles wat u doet voor Albanië en voor zoveel andere landen. Uw hulp is een groot teken van hoop voor hen die dat het meest nodig hebben.

Moge de Heer iedereen zegenen die zijn hand uitstrekt naar de allerarmsten en hen overvloedig belonen voor hun vrijgevigheid voor de Kerk en de meest behoeftigen in de wereld. Duizendmaal dank voor uw steun. Ik dank u met heel mijn hart!

Het nieuwe bisdom wordt geleid door bisschop Philippe Jourdan, apostolisch administrator sinds 2005. Hij kwam in 1996 vanuit Frankrijk en verwierf vervolgens de Estse nationaliteit.

Op 1 november 2024, tijdens een toespraak tot de katholieke Kerk van Estland, feliciteerde paus Franciscus haar als voorbeeld van geloof: “In de honderd jaar sinds haar oprichting, heeft de eerste apostolische administratie ondanks tientallen jaren van lijden, bezetting en onderdrukking een bewonderenswaardige erfenis van geloof en naastenliefde nagelaten die de huidige generatie van priesters, religieuzen en lekengelovigen zal voeden.”

Wat is de religieuze situatie in Estland?

Estland is nog steeds een van de meest seculiere landen in Europa. Ongeveer één op de vier mensen zegt gelovig te zijn en de rest zegt geen religieuze overtuiging te hebben. Maar in werkelijkheid geloven veel mensen zonder echt te weten waarin. Interessant is dat, terwijl in de rest van Europa het secularisme toeneemt, dit percentage in Estland de afgelopen 25 jaar vrij stabiel is gebleven.

Waarom zijn er zo weinig katholieken in Estland?

De kerk verdween uit Estland in de 16e eeuw, ten tijde van de lutherse hervorming. Tweeënhalve eeuw lang was het katholicisme verboden en pas in de 19e eeuw dook het weer op. Daarna maakte het land echter 50 jaar Sovjetoverheersing mee. Mede daarom heeft Estland een unieke geschiedenis als scharnier tussen twee werelden die het Katholicisme verwierpen.

Verandert de situatie?

Ja, de katholieke gemeenschap blijft groeien. In 1970 waren we met minder dan tien, nu zijn we met tussen de 7.000 en 10.000. We hebben altijd doopaanvragen gehad, maar de laatste twee of drie jaar zijn de catechumenen steeds jonger. Het lijdt geen twijfel dat de jongeren van nu, sinds Covid en de oorlog in Oekraïne, meer existentiële vragen stellen. Sommigen zijn ook tot het besef gekomen dat het post-Sovjetideaal erg consumentistisch is, wat ze, hoewel begrijpelijk na een periode van grote armoede, niet bevredigend vinden.

Wie vormen tegenwoordig de katholieke gemeenschap in Estland?

De helft bestaat uit “etnische” Estlandse katholieken, ofwel bekeerlingen of kinderen van bekeerlingen, terwijl de andere helft Russischtalig is (30% van de bevolking van Estland is momenteel Russischtalig), deels afkomstig uit Wit-Rusland of Oekraïne, en ofwel van de Latijnse ofwel van de Oosterse ritus. Bovendien hebben we sinds vier of vijf jaar immigranten uit verschillende delen van de wereld.

Waarom werd het eerste bisdom nu opgericht?

Een eeuw geleden, in 1924, creëerde paus Pius XI een apostolisch bestuur. Het was een tijdelijke oplossing, totdat de Kerk groter en gestructureerder werd. Natuurlijk vertraagde 50 jaar Sovjetregime deze groei, maar nu konden we de Kerk in dit land eindelijk een officiële structuur geven. Op dit moment hebben we één bisdom met tien provincies (acht van de Latijnse ritus en twee van de Oosterse ritus) en 15 priesters van verschillende nationaliteiten. Dit is het hoogtepunt van een lange weg waar iedereen erg blij mee is.

Hoe heeft de Lutherse Kerk het nieuws ontvangen?

Met grote vreugde! De oprichting van dit bisdom werd zeer goed ontvangen en kreeg veel aandacht in de lokale pers. De oecumene heeft de laatste jaren veel vooruitgang geboekt, omdat katholieken en protestanten erin geslaagd zijn hun verdeeldheid te overwinnen. Bovendien delen we dezelfde zorgen over sociale kwesties, de oorlog in Oekraïne, enzovoort.

Hoe is het om de leiding te hebben als bisschop van dit nieuwe bisdom?

Natuurlijk is het mijn wens dat we verder groeien, volwassen worden en ons organiseren. Maar bovenal moeten we onze grootste kracht behouden, namelijk het gebed. Soms voelen we ons klein en machteloos, maar de Heer laat ons niet in de steek: we zijn altijd gevoed door de Goddelijke Voorzienigheid. Daarom moeten we onvermoeibaar doorgaan met onze missie om roepingen te bevorderen en voorbodes van hoop te zijn voor iedereen om ons heen.

Foto: Bisdom Tallin

“Niemand sprak over God,” zegt Ilona Bilianova, terwijl ze zich herinnert hoe ze opgroeide in de USSR. Ze werd geboren in Tbilisi, Georgië, maar bracht als dochter van een legerofficier, een groot deel van haar jeugd door in verschillende Sovjetrepublieken. Ze vertelt dat ze pas voor het eerst over Jezus leerde tijdens haar studie aan de universiteit in Moskou. “We bestudeerden de 'Matthäus Passion' van J.S. Bach. Om deze muziek te begrijpen, moet je weten wat de Kruisiging en de Opstanding zijn.”

Ilona bleef afstandelijk ten opzichte van het christendom, totdat ze zich realiseerde dat de band van haar familie met het geloof dichterbij was dan ze dacht. “Toen mijn oma stierf, kwam er een priester bij ons op bezoek. Toen zong en bad mijn hele familie met hem.” Ilona vroeg haar familie in welke taal ze zongen, en ze ontdekte dat de familie Chaldeeuwse katholieken waren, een oud Semitisch christelijk volk afkomstig uit het Midden-Oosten.

De Chaldeeuwen in Georgië
Er zijn niet veel Chaldeeuwen in de wereld. “Misschien zelfs minder dan een miljoen,” gelooft pater Benny Beth Yadgar, de pastoor van de Assyrisch - Chaldeeuwse Katholieke Missie in Georgië. Omdat ze vervolgd werden vanwege hun christelijk geloof in hun thuisland in Irak, Iran, Syrië en Turkije, zochten veel Chaldeeërs in de 19e en het begin van de 20e eeuw hun toevlucht in Georgië.

Ook pater Benny moest zijn geboorteland Iran ontvluchten om niet opgeroepen te worden om te vechten in de oorlog tussen Iran en Irak. Hij ging naar Italië en werd later in de Verenigde Staten tot Chaldeeuwse katholieke priester gewijd. “Nadat ik tot priester was gewijd, werd mij verteld dat er Chaldeeuwen in Georgië wonen,” legt hij uit. “Zo kwam hij in 1995 in Georgië aan, waar ik sindsdien ben gebleven.”

De situatie in Georgië was voor de Chaldeeuwen daar heel anders dan in andere delen van de wereld. Sommigen, zoals Ilona, waren ook los van hun culturele wortels opgegroeid. Velen zijn bijvoorbeeld erg trots op hun Chaldeeuwse taal, een dialect van het Aramees. Zoals Yulia Abramova, die vertelt dat Chaldeeuwse kinderen op school en op de universiteit met trots tegen anderen zeggen: “Weet je, wij lezen in de taal van Jezus Christus zelf.” Ilona heeft echter nooit Aramees geleerd toen ze opgroeide.

Toen pater Benny in Georgië aankwam, realiseerde hij zich dat de Chaldeeërs in het land een plek nodig hadden om samen te komen als middelpunt van hun gemeenschap. “Dus besloot ik dat we een kerk voor hen moesten bouwen,” legt de priester uit.

Cultureel centrum
Pater Benny stond voor enkele uitdagingen bij de bouw van een nieuwe Chaldeeuwse kerk in Tbilisi. De orthodoxe meerderheid in Georgië is niet erg meegaand met de katholieke minderheid. “Tot op de dag van vandaag moeten onze kinderen, als ze met een orthodox persoon willen trouwen, opnieuw gedoopt worden. Ook wilde de Orthodoxe Kerk niet dat wij een kerk bouwden,” zegt pater Benny. Daarom zei pater Benny dat hij een cultureel centrum aan het bouwen was. Toen hem werd gevraagd waarom hij een kerk had gebouwd in plaats van een cultureel centrum, zei hij: “Het christendom is onze cultuur. Buiten het christendom hebben we geen andere cultuur.”

Het centrum van de kerk bevat inderdaad veel klaslokalen en kantoren. Yulia geeft bijvoorbeeld Aramees aan de kinderen van de kerk en is betrokken bij veel verschillende projecten, zoals een naaiproject om jonge vrouwen op te leiden voor een baan. Ook Ilona werd leider van het koor. Door dit alles is Ilona meer verbonden geraakt met haar geloof en culturele achtergrond. De kerk en het centrum werden zelfs bezocht door paus Franciscus tijdens zijn reis naar Georgië in 2016.

“Ze zijn als martelaren”
Tbilisi is het belangrijkste centrum van Chaldeeuwen in Georgië, maar er wonen ook Chaldeeuwen elders in het land. Dit is het geval in Gardabani, ongeveer 40 km van Tbilisi, waar ongeveer 400 Chaldeeuwse katholieken wonen. Velen stammen af van Chaldeeërs die de vervolging in Turkije ontvluchtten en zich in Azerbeidzjan vestigden. In de jaren 1930 werden ze naar Siberië gedeporteerd, maar na de dood van Stalin mochten ze naar huis terugkeren. “Maar ze wilden naar een christelijk land en daarom werden ze naar dit gebied in Georgië verdreven.” Het land in het gebied rond Gardabani was erg onvruchtbaar en de Chaldeeuwen hadden moeite om te overleven. “Hoeveel zijn er gestorven om hun geloof te redden?” vraagt pater Benny zich af. “Het zijn net martelaren.”

Armoede
De leefomstandigheden voor de Chaldeeuwen in Gardabani zijn nog steeds erg moeilijk. “Vaak wordt de elektriciteit afgesloten. Ze wonen allemaal samen in één kamer in armoedige of vervallen huizen. De armsten onder de armen,” vertelt pater Benny aan Kerk in Nood (ACN). Voor velen was het onmogelijk om naar de kerk in Tbilisi te reizen. In plaats daarvan werd de Mis opgedragen in het huis van een parochiaan. Vanwege deze armoede wilde pater Benny ook een Assyrisch-Chaldeeuws religieus-cultureel centrum, inclusief een kerk, in Gardabani bouwen. Met de steun van Kerk in Nood (ACN) werd het centrum ingewijd en geopend op 10 juli 2023.

Tentoonstellingen, conferenties, documentaires, oproepen tot gebed en delingen. Dit waren enkele van de vele voorstellen die Kerk in Nood (ACN) had voor de honderdduizenden jongeren die Lissabon omtoverden tot de hoofdstad van de katholieke wereld tijdens de WJD. De initiatieven werden zeer goed ontvangen door de pelgrims. Populair waren vooral de stand in de Stad van Vreugde en de tentoonstelling in de kloostergang van het oude Graça Klooster. Daar werd de realiteit van de vervolgde Kerk vertaald in persoonlijke getuigenissen van mensen uit verschillende landen die een voorbeeld zijn van trouw aan Christus. Ook de tentoonstelling van religieuze artefacten die door ISIS waren beschadigd in de jaren dat de terreurbeweging grote delen van Syrië en Irak controleerde, die werd gehouden in de Martelarenbasiliek in Chiado, kreeg dagelijks duizenden bezoekers.

“We mogen niet vergeten...”
Het belang van deze tentoonstellingen werd benadrukt door de directeur van het Portugese kantoor van Kerk in Nood tijdens een briefing met journalisten, op zaterdagochtend. “Ondanks het feit dat we een moment van vreugde, geloof en delen beleven, mogen we de plaatsen waar de Kerk vervolgd wordt niet vergeten”, zei Catarina Martins de Bettencourt. Ze benadrukte ook de betrokkenheid van Kerk in Nood bij christelijke gemeenschappen die het moeilijk hebben. Zo herinnerde ze journalisten eraan dat in landen als Libanon en Syrië jonge christenen niet in staat waren om WJD in Lissabon bij te wonen, en daarom parallelle evenementen hielden. “Er zijn veel jonge mensen in de wereld die hier niet bij konden zijn, en die wij steunen”, aldus Bettencourt.

Het voorrecht van solidariteit
Ook aanwezig bij de briefing was Joaquin Javaloyes, een Spaanse vrijwilliger van Kerk in Nood. De jongeman benadrukte hoe belangrijk het is om solidair te zijn met vervolgde gemeenschappen. “Het is een voorrecht om in contact te zijn met mensen die leven in landen waar geen godsdienstvrijheid is of waar christenen grote moeilijkheden ondervinden. De getuigenissen van onze broeders en zusters zijn vergelijkbaar met bladzijden uit de evangeliën. God spreekt heel duidelijk tot me op het gebied van samenwerking, hij roept me tot liefde, tot het kruis en tot opstanding. Hij vervult me met jeugd, vreugde, moed en zorg”, aldus de jonge vrijwilliger.

Bioscoop en getuigenissen
In de bioscoop van São Jorge in Lissabon zagen honderden pelgrims documentaires van Kerk in Nood, gevolgd door korte conferenties. Joseph Fadelle uit Irak sprak over de moeilijkheden die hij tegenkwam toen hij zich tot het Christendom bekeerde. Geboren en getogen in een sjiitische moslimfamilie, werd hij gearresteerd en gemarteld in Iraakse gevangenissen nadat hij tot Christus was gekomen. Later wist hij met zijn vrouw en twee kinderen naar Jordanië te ontsnappen, waar een oom en een van zijn eigen broers hem probeerden te vermoorden, terwijl de hoogste religieuze autoriteit een fatwa tegen hem uitvaardigde. De honderden jonge katholieke pelgrims die de conferentiezaal afgeladen hadden, kregen ook de gelegenheid om Rafi Ghattas, een jonge Palestijnse Christen, te horen vertellen hoe het is om te leven in het Heilige Land, het land van Jezus, waar Christenen momenteel minder dan 1% van de bevolking uitmaken.

Cabo Delgado aanwezig
Via Kerk in Nood was ook bisschop António Juliasse van Pemba, Mozambique op de WJD te horen over het conflict in Cabo Delgado. Ook al wordt er in de pers niet meer over gesproken, de oorlog veroorzaakt daar nog steeds onnoemelijk veel leed onder jonge Mozambikanen. De bisschop deed via Kerk in Nood een oproep aan de jongeren in Lissabon om de situatie aan de kaak te stellen en hun solidariteit te betuigen met de bevolking van Mozambique. “Beste jongeren, WJD-pelgrims. In Cabo Delgado woedt een oorlog waar de wereld niet over spreekt. We hebben al ongeveer een miljoen binnenlandse ontheemden geteld en ongeveer vijfduizend doden.” Een jong meisje uit Cabo Delgado deelde ook haar getuigenis met de wereld tijdens de wake op zaterdagavond. Ze vertelde de paus hoe zij en haar familie de rimboe in moesten vluchten toen terroristen hun dorp twee keer aanvielen.

Kerk in Nood creëerde ook een virtuele kapel tijdens de WJD en nodigde jongeren uit om te bidden en een kaars aan te steken ter nagedachtenis aan al diegenen die over de hele wereld lijden voor hun geloof. Tijdens de WJD-week werden meer dan 1.600 kaarsen aangestoken.

De Kroatische zuster is een van de vier karmelieten van het Goddelijk Hart van Jezus die momenteel in IJsland wonen, in een parochie die zich uitstrekt over 500 kilometer. Zonder de auto die zij dankzij de gulheid donateurs van Kerk in Nood (ACN) heeft gekregen, zou het leven veel moeilijker zijn en zou het onmogelijk zijn om de gelovigen persoonlijk te ontmoeten. IJsland is niet bepaald een klein land, maar het is dunbevolkt, met slechts ongeveer 372.000 inwoners, ongeveer vier mensen per vierkante kilometer. De meeste IJslanders wonen echter in Reykjavik, waardoor grote delen van het land volledig onbewoond zijn.

Zuster Selestina is echter praktisch ingesteld en laat zich niet afschrikken door de mogelijkheid om urenlang alleen in de auto te rijden. Hiermee kan zij het verste punt van de parochie bereiken, bijna aan de andere kant van het land. De Karmelietes brengt regelmatig verrassingsbezoeken aan de katholieken in het land, al was het maar om te weten hoe het met hen gaat. “Ik heb zoveel katholieken de Kerk zien verlaten door gebrek aan persoonlijk contact. We moeten erop uit om hen te ontmoeten”, zegt de zuster. “Als ik mensen niet in de kerk zie, maar ik weet dat ze bijvoorbeeld een kind van zeven hebben, klop ik bij hen aan om te vragen of ze interesse hebben in catechese voor hun kind.”

Het vereist een speciaal karakter om bij mensen aan te kloppen om hen te overtuigen hun kinderen naar de zondagsschool te laten gaan, maar dat deert deze Karmelietes niet. Haar moed komt uit het diepst van haar ziel, gevoed door geloof. En als mensen fysiek bezoeken niet mogelijk is, is er altijd nog het internet - alles is beter dan de geestelijke vorming van de kinderen te verwaarlozen.

Selestina kwam naar IJsland omdat ze gevraagd werd. Maar ze zegt dat ze verder zou gaan als de kerk daarom zou vragen. “Ze vroegen me naar IJsland te komen. Het was echt een grote verrassing. Maar als we onze geloften afleggen, horen we bij de congregatie en bij alles wat ze doet en zegt. Als ze een klooster op Mars zouden bouwen, zouden we daar graag gaan wonen en werken.”

“Wij zijn Karmelietessen van het Goddelijk Hart van Jezus. Onze congregatie werd gesticht door de zalige Maria Theresia van Sint-Jozef, die zich bekeerde van de Lutherse kerk. We zijn met vier in IJsland en ik ben hier al twintig jaar”, legt de Kroatische religieuze uit. Ze is de donateurs van Kerk in Nood (ACN) dankbaar voor de kans om deze missie uit te voeren. “Dank u, Kerk in Nood, voor uw steun aan de Kerk in IJsland. En God zegene u. Zonder u zouden we dit werk niet kunnen voortzetten.”