De Kroatische zuster is een van de vier karmelieten van het Goddelijk Hart van Jezus die momenteel in IJsland wonen, in een parochie die zich uitstrekt over 500 kilometer. Zonder de auto die zij dankzij de gulheid donateurs van Kerk in Nood (ACN) heeft gekregen, zou het leven veel moeilijker zijn en zou het onmogelijk zijn om de gelovigen persoonlijk te ontmoeten. IJsland is niet bepaald een klein land, maar het is dunbevolkt, met slechts ongeveer 372.000 inwoners, ongeveer vier mensen per vierkante kilometer. De meeste IJslanders wonen echter in Reykjavik, waardoor grote delen van het land volledig onbewoond zijn.

Zuster Selestina is echter praktisch ingesteld en laat zich niet afschrikken door de mogelijkheid om urenlang alleen in de auto te rijden. Hiermee kan zij het verste punt van de parochie bereiken, bijna aan de andere kant van het land. De Karmelietes brengt regelmatig verrassingsbezoeken aan de katholieken in het land, al was het maar om te weten hoe het met hen gaat. “Ik heb zoveel katholieken de Kerk zien verlaten door gebrek aan persoonlijk contact. We moeten erop uit om hen te ontmoeten”, zegt de zuster. “Als ik mensen niet in de kerk zie, maar ik weet dat ze bijvoorbeeld een kind van zeven hebben, klop ik bij hen aan om te vragen of ze interesse hebben in catechese voor hun kind.”

Het vereist een speciaal karakter om bij mensen aan te kloppen om hen te overtuigen hun kinderen naar de zondagsschool te laten gaan, maar dat deert deze Karmelietes niet. Haar moed komt uit het diepst van haar ziel, gevoed door geloof. En als mensen fysiek bezoeken niet mogelijk is, is er altijd nog het internet – alles is beter dan de geestelijke vorming van de kinderen te verwaarlozen.

Selestina kwam naar IJsland omdat ze gevraagd werd. Maar ze zegt dat ze verder zou gaan als de kerk daarom zou vragen. “Ze vroegen me naar IJsland te komen. Het was echt een grote verrassing. Maar als we onze geloften afleggen, horen we bij de congregatie en bij alles wat ze doet en zegt. Als ze een klooster op Mars zouden bouwen, zouden we daar graag gaan wonen en werken.”

“Wij zijn Karmelietessen van het Goddelijk Hart van Jezus. Onze congregatie werd gesticht door de zalige Maria Theresia van Sint-Jozef, die zich bekeerde van de Lutherse kerk. We zijn met vier in IJsland en ik ben hier al twintig jaar”, legt de Kroatische religieuze uit. Ze is de donateurs van Kerk in Nood (ACN) dankbaar voor de kans om deze missie uit te voeren. “Dank u, Kerk in Nood, voor uw steun aan de Kerk in IJsland. En God zegene u. Zonder u zouden we dit werk niet kunnen voortzetten.”

Het jaar 2022 was er een van vieringen voor de katholieke Kerk in Bulgarije, met de twintigste verjaardag van het bezoek van paus Johannes Paulus II aan het land en de zeventigste verjaardag van de moord op vier Bulgaarse martelaren. Drie priesters van de Assumptie en een bisschop van de Passionisten werden vermoord door het communistische regime. Kardinaal Sandri, gezant van het Vaticaan, reisde naar Bulgarije om deze mijlpalen te markeren met de opening van het eerste katholieke radiostation in het land, een belangrijk instrument voor evangelisatie en oecumene.

Kerk van martelaren
De Bulgaarse Kerk is een Kerk van martelaren. Tussen 1946 en 1990, ten tijde van het communisme, heeft iedere priester in de gevangenis gezeten, zijn kerkelijke eigendommen in beslag genomen, alle buitenlandse priesters uitgewezen en seminaries gesloten. “Ik werd priester gewijd in 1971. Ik was de eerste en enige priester in 19 jaar; het duurde nog vijf jaar voor de volgende wijding”, zegt de huidige Grieks-katholieke bisschop van Sofia en voorzitter van de Bulgaarse bisschoppenconferentie, bisschop Christo Proykov, in een interview met Kerk in Nood (ACN).

Langzaam maar zeker herstelde de katholieke Kerk zich. Momenteel zijn er 60 priesters en 100 mannelijke en vrouwelijke religieuzen actief in het land. “Sommige van onze gebouwen werden teruggegeven. Met de hulp van Kerk in Nood konden we ze herstellen en nieuwe bouwen”, aldus het hoofd van de kerk van de Byzantijnse ritus. “Hoewel er een generatie is die, dankzij de parochies en catechisten, goed is gevormd in het geloof, gold dit niet voor de jongeren. In het algemeen hadden zij geen religieuze vorming. Hun ouders hadden niets meegekregen dat ze konden doorgeven”, legt bisschop Proykov uit.

Vorming middels radio
Dit alles verklaart waarom Ave Maria radio – die dankzij de hulp van Kerk in Nood op de feestdag van Johannes Paulus II in de hoofdstad werd geopend – zo belangrijk is. “De jongeren vroegen ons hier al jaren om, ze maakten zelfs materiaal in hun huizen. Eindelijk hebben we dit prachtige initiatief kunnen realiseren, dat een instrument zal zijn voor gebed en onderwijs voor jong en oud. Het Ave Maria radioproject werd toevertrouwd aan de Franciscanen, die uit Polen komen en veel meer ervaring hebben”, aldus de bisschop.

Bulgarije is een in meerderheid christelijk land. Ongeveer 85% van de bevolking is Orthodox. De  ongeveer 1% katholieken leven verspreid over het hele land. Onder hen is een gemeenschap op slechts drie kilometer van de Turkse grens. Ongeveer 10% van de bevolking is Moslim, meestal met Turkse wortels. Bisschop Christo Proykov benadrukt dat Ave Maria niet alleen voor katholieken is. “Er zijn veel mensen die op zoek zijn. Er is een honger naar geestelijke en religieuze vorming, maar we hebben ook een culturele inhoud, met programma’s over muziek en geschiedenis. Dit is een project van en voor iedereen”.

Dank aan weldoeners
In het kader van de viering van de twintigste verjaardag van het apostolisch bezoek van paus Johannes Paulus II, in 2002, vloog kardinaal Sandri, prefect van het Dicasterium voor de Oosterse Kerken, naar Sofia voor een reeks evenementen. Zijn eerste officiële daad in het land was het zegenen van de studio’s van Ave Maria radio. Die zijn gevestigd in het onlangs gerestaureerde huis van de voormalige apostolische afgevaardigde, Angelo Roncalli, die later de heilige Johannes XXIII zou worden. “Ave Maria radio was een grote droom, maar nu is het een realiteit. Een realiteit die bewijst dat de katholieke Kerk niet alleen in de kerkgebouwen kan werken, maar ook via de radio, met alle mensen, vooral met degenen die lijden of die niet de mogelijkheid hebben om naar de kerk te gaan”, aldus de kardinaal.

De prefect van het Dicasterium van de Oosterse Kerken toonde zijn dankbaarheid aan de weldoeners van Kerk in Nood. “Een speciaal woord voor de vrienden van Kerk in Nood die zich inzetten voor broederschap in de wereld met al deze mensen die lijden. U bent in de Kerk grote protagonisten van naastenliefde en dienstbaarheid. Dank u voor uw vrijgevigheid en deelname. U moet weten dat u grote actoren bent van de Kerk hier in Bulgarije.”

“Mariapul martelaarstad”
Jankauskas had de woorden van Paus Franciscus geciteerd dat “de stad die de naam draagt van de Maagd Maria tot wie wij onze gebeden richtten, Mariupol, een martelaarstad is geworden van de oorlog die zielen vernietigt en Oekraïne uitput… Met een hart vol verdriet voeg ik mijn stem bij die van de gewone mensen, die vragen om een einde aan de oorlog. In de naam van God, moge de stem van hen die lijden worden gehoord, moge de aanvallen en bombardementen worden gestopt!”

Lid liberale beweging en Solidarnost
De hoorzitting in hoger beroep voor de rechtbank van Zjuzino vond op 26 augustus plaats. Konstantin bekende vooraf dat hij niet goed wist wat hij tegen de rechter moest zeggen: “Hoe kan een gebed voor vrede en leven iemand in diskrediet brengen? Het lijkt me absurd, echt een poging om wit zwart te maken.” Jankauskas is 40 jaar oud en werd geboren in Moskou in een familie van Litouwse afkomst, zoals zijn achternaam, van katholieke traditie, getuigt. Als econoom, gespecialiseerd in de markt, studeerde hij af in politieke wetenschappen aan de faculteit filosofie van de Mgu-universiteit, waar hij de verhouding tussen de staat en de burgermaatschappij bestudeerde. Hij is actief in de politiek en maakt deel uit van het organisatiecomité van de “Partij van 5 december”, een officieuze liberale beweging. Hij neemt ook deel aan de beweging “Solidarnost”, die verwijst naar de beroemde Poolse vakbond.

“Politieke gevangene”
Konstantin is sinds 2012 afgevaardigde in de gemeente Zjuzino en werd herkozen in 2017. In 2014 en 2019 stelde hij zich ook kandidaat voor de Moskouse Doema en het parlement. Daarbij werd hij echter tegengewerkt.  Tijdens de verkiezingscampagne werden huiszoekingen verricht in de flats van zijn ouders en grootmoeder, en werd hijzelf vier keer gearresteerd. Tussen 2020 en 2021 werd hij opnieuw in hechtenis genomen tijdens massa-arrestaties van de pro-Navalnybetogers, na diens vergiftiging en arrestatie bij zijn terugkeer naar Rusland. Bij die gelegenheid werd Jankauskas als “politiek gevangene” erkend door de vereniging Memorial, die later op verzoek van de autoriteiten door de rechtbank van Moskou werd ontbonden. De volgende zitting is gepland voor 1 september

Geen ontmoeting Paus en Patriarch 
Gisteren werd ook bekend dat de Moskouse patriarch Kirill niet naar het congres van religieuze leiders in Kazachstan gaat. Het vooruitzicht op een nieuwe ontmoeting met de paus, die volgens bronnen in het Moskouse patriarchaat niet “in de marge” van een ander evenement kan plaatsvinden, maar “onafhankelijk” moet zijn en “met grote zorg” moet worden voorbereid, is daarmee de bodem ingeslagen. Een delegatie van de Russisch-orthodoxen zal in ieder geval aanwezig zijn op de interreligieuze bijeenkomst waar Franciscus zal spreken.

Bron: AsiaNews

Zes jaar na de misdaad onderzoekt het Vaticaan de zaak voor zijn zaligverklaring. De kerk van Saint Stephen, in Saint-Étienne-du-Rouvray, in Normandië, is inmiddels een bedevaartsoord geworden. “Gelovigen komen in groepen of alleen naar de kerk of naar het graf van pater Hamel”, vertelt pr. Paul Vigouroux, priester in het bisdom Rouen. De devotie komt voort uit de aantrekkingskracht van de persoonlijkheid van de eenvoudige priester, die hield van zijn dagelijks leven.

Wonderen en genezingen
Daarnaast zijn er al diverse wonderen en genezingen toegeschreven aan de gemartelde Franse priester, legt de postulator uit. “Een voorbeeld is een persoon die stelt genezen te zijn nadat hij zijn verlamde handen op het graf van pater Hamel had gelegd. We hebben de papieren van zijn arts. Er zijn zeker bovennatuurlijke elementen die ons hebben aangemoedigd om ons werk voort te zetten.”

Pater Hamel werd meerdere malen gestoken voordat hij stierf. Na het misdrijf is het bisdom met een onderzoek begonnen, waarbij documenten en getuigenissen werden verzameld om de feiten te achterhalen. Toen deze fase van het werk was afgerond, werd het dossier naar Rome gestuurd, dat een decreet heeft gepubliceerd waarin staat dat de juiste procedure is gevolgd en dat de zaak wordt bestudeerd. “De Kerk neemt er graag de tijd voor”, aldus pr. Vigouroux.

Tijdens een Votiefmis voor de Franse priester, die op 14 september 2016 door de paus werd opgedragen, zei Franciscus “Vandaag de dag zijn er in de Kerk meer christelijke martelaren dan in de begintijd. Christenen worden vermoord, gemarteld, gevangengezet en afgeslacht, omdat zij weigeren Jezus Christus te verloochenen. In deze geschiedenis komen we bij onze pater Jacques: hij maakt deel uit van deze keten van martelaren.”

Jacques Hamel werd op 30 november 1930 geboren in Darnétal, in de industriële buitenwijken van Rouen, Normandië. Hij was 58 jaar priester geweest toen hij werd vermoord. Hij heeft zijn leven gewijd aan het dienen van anderen, het vieren van huwelijken, doopsels en het begeleiden van zieken. Hij was actief in de oecumenische en interreligieuze dialoog, ook met de moslim- en de joodse gemeenschap, die hij vaak bezocht.

De postulator van zijn zaak legt uit dat een van de belangrijkste boodschappen van het leven van pater Hamel eenvoud en authenticiteit is. “Hij probeerde niet in het middelpunt van de belangstelling te staan, noch wilde hij beroemd zijn. Toch zou hij de eerste priester worden die in de XXI eeuw in West-Europa door moslimextremisten werd gemarteld.”

Foto: Marc-Antoine Mouterde

ACN: Wat was uw eerste indruk van Georgië?

Mencaglia: Vanwege de pandemie is het lang onzeker gebleven of het bezoek van Kerk in Nood überhaupt doorgang kon vinden. Begin september waren de infectiecijfers in Georgië extreem hoog. Toen de cijfers eindelijk waren gedaald, konden we de reis maken, maar helaas moesten belangrijke kerkelijke evenementen worden uitgesteld vanwege gezondheidsmaatregelen.

Hoewel Georgië een land is met een sterk en diepgeworteld gevoel van identiteit, is het nog steeds open en gastvrij voor bezoekers. Historisch gezien is Georgië altijd het kruispunt geweest tussen Oost en West voor volkeren en culturen, en het land lijkt zijn internationale roeping niet verloren te hebben. De praktijk van het geloof is zeker een deel van deze cultuur – een deel dat heeft weten te overleven ondanks de lange jaren van Sovjet-overheersing. Tijdens onze reizen hebben wij veel verhalen gehoord over het geloof en over hoe dat jarenlang in het geheim op het platteland heeft kunnen gedijen, zelfs zonder de officiële aanwezigheid van de Kerk.

Wat is uw oordeel over de huidige politieke situatie van het land? Voelt u nog steeds de gevolgen van de oorlog met Rusland?

Georgië is een land met vier miljoen inwoners en het deelt een lange grens met Rusland. Na de oorlog in 2008 heeft het officieel alle diplomatieke betrekkingen met Rusland verbroken. Het land verkeert in een permanente spanningssituatie: enerzijds staat het onder zware economische en politieke druk van zijn machtige buurland, anderzijds heeft het belang bij een verdergaande Europese integratie. De huidige regering, die voor het eerst werd verkozen in 2012, wordt scherp bekritiseerd door de oppositie voor haar meer verzoenende houding tegenover Moskou.

Tijdens ons bezoek aan Tbilisi braken er spanningen en protesten uit na de arrestatie van ex-president Saakasjvili, maar gelukkig bleven die vreedzaam. De ex-president is pro-westers en werd gearresteerd voor misdaden die hij tijdens zijn ambtstermijn had begaan. Bij zijn terugkeer in het land werd hij in de gevangenis gezet. De demonstraties, die tot nu toe vreedzaam zijn verlopen, roepen op tot vrijlating van de ex-president en tot nieuwe verkiezingen.

De katholieke Kerk in Georgië vertegenwoordigt slechts ongeveer 1% van de bevolking. Wat zijn volgens u haar overlevingskansen?

De katholieke Kerk in Georgië leeft onder uiterst moeilijke omstandigheden. De meerderheid van de bevolking (ongeveer 85%) behoort tot de orthodoxe Kerk. Voor veel orthodoxen overlapt de religieuze identiteit met de nationale identiteit. Algemeen wordt aangenomen dat een goede Georgiër orthodox moet zijn, een omstandigheid die het voor katholieken de facto moeilijk maakt om hun geloof te beleven. In tegenstelling tot veel andere orthodoxe Kerken erkent de Georgisch-orthodoxe Kerk geen katholieke doopsels en huwelijken. Daarom worden veel stellen met een gemengd geloof gedwongen een denominatie te kiezen en worden de katholieke echtgenoten door hun nieuwe families vaak onder zware druk gezet om zich te bekeren.

Een aantal katholieke kerken die in de Sovjettijd door de orthodoxe kerk werden gebruikt, zijn nooit teruggegeven en er zijn nooit pogingen ondernomen om hierover een dialoog tot stand te brengen.

Als reactie op deze vijandige houding heeft de Katholieke Kerk gekozen voor een niet-confronterende aanpak en tracht zij de dialoog en het wederzijds begrip zo veel mogelijk te bevorderen. Dialoog kan echter alleen worden bevorderd indien men in de gemeenschappen een levendige aanwezigheid kan handhaven en niet slechts een symbolische. Tijdens onze reizen zijn wij getuige geweest van een opmerkelijke missionaire geest onder de religieuzen en leken – zowel Georgiërs als niet-Georgiërs – die zich trouw inzetten ondanks de vele moeilijkheden, onbevredigende ervaringen en af en toe een gevoel van volledig isolement. In dit opzicht was de wijding van een jonge Georgische man tot priester tijdens het bezoek van Kerk in Nood een teken van hoop voor de kleine kudde van de Georgische kerk. De nieuwe priester, pater Beqa, is de zesde Georgische priester die sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is gewijd.

Welke rol neemt de katholieke Kerk in ten aanzien van de werkloosheid in het land, die op somige plaatsen tot 60% kan oplopen, en de armoede die u heeft waargenomen?

De Georgische katholieke Kerk vertegenwoordigt slechts een kleine minderheid. Toch heeft haar aanwezigheid een belangrijk verschil gemaakt, vooral op sociaal gebied, sinds de eerste jaren na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Verschillende projecten op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs en noodhulp worden door missionarissen uitgevoerd. De katholieke Kerk is praktisch vanaf nul begonnen in een moeilijke omgeving die weinig mogelijkheden bood en met een beperkt aantal mensen. De vruchten van bijna 30 jaar dienstbaarheid op deze gebieden zijn duidelijk zichtbaar en wij hebben ze tijdens ons bezoek leren waarderen: de vele verschillende activiteiten die door de Caritas-organisatie worden uitgevoerd, de gezondheidszorg die door de broeders en zusters Camillianen in Tbilisi en Gori wordt geboden, de katholieke universiteit in Tbilisi, het centrum voor gezinshulp in Kutaisi, en “Talita Kum”, een centrum voor kinderen met een handicap in Akhaltsikhe – om maar een paar voorbeelden te noemen.

Tot slot van dit interview: heeft een ontmoeting tijdens uw reis een bijzonder blijvende indruk achtergelaten?

Ik zou verschillende voorbeelden kunnen geven van de missionaire geest die een voortdurende bron van inspiratie is voor de kleine Kerken in Georgië en Armenië, die ondanks de vele moeilijkheden actief en levendig zijn gebleven. Het eerste voorbeeld is Mgr. Pasotto, die als missionaris begon en nu al meer dan 20 jaar bisschop is van de in Tbilisi gevestigde Latijns-Katholieke Kerk van de Kaukasus. Maar ook de kleine gemeenschap van contemplatieve Benedictijner zusters die ons onderdak hebben geboden in het klooster te Rabati in Zuid-Georgië. Deze religieuze zusters kwamen uit Italië zonder enige voorkennis van de Georgische cultuur of taal. Al jaren vervullen zij een missie die hen voortdurend voor uitdagingen stelt en hen beloont met kleine dagelijkse vreugden. Meer nog dan hun woorden, was hun vertrouwen in God zeer inspirerend, net als hun vastberadenheid en hun zorg voor anderen in een omgeving die zeker zeer vreemd voor hen is. Tijdens onze reizen ontmoeten we vaak deze ‘stille getuigen’ – die ongezien hun waardevolle werk doen – en die, durf ik te stellen, absoluut essentieel zijn voor het leven van de Kerk.

Hoe kan Kerk in Nood helpen?

Het doel van Kerk in Nood is om de katholieke Kerk in Georgië te ondersteunen door te voorzien in de dagelijkse behoeften van de missie om haar voortdurende aanwezigheid en dienstbaarheid te garanderen. We moeten ons realiseren dat deze missie erg moeilijk, zo niet onmogelijk, zou zijn zonder internationale hulp.

Foto © Ismael Martínez Sánchez / ACN