De katholieke Kerk in Oekraïne wil de bevolking helpen de trauma’s te boven te komen die zijn veroorzaakt door bijna negen jaar oorlog in het oosten, en een jaar van volledige invasie en aanvallen op de natie als geheel. Tijdens een online conferentie, georganiseerd door Kerk in Nood (ACN), legde aartsbisschop Sviatoslav Shevchuk, hoofd van de Oekraïense Grieks-katholieke Kerk, zijn droom uit om priesters te vormen die psychologische en fysieke problemen kunnen herkennen en aanpakken.
“Van de Kerk verwachtten de mensen voedsel, kleding, maar ook een woord van hoop. Pastorale zorg voor de mensen is onze belangrijkste missie, vooral het helen van de wonden van de mensen. Bijna 80% van de Oekraïners heeft hulp nodig om hun psychologische, fysieke en andere trauma’s te boven te komen. Het is onze taak als Kerk om de wonden van onze natie te helpen helen”, aldus de aartsbisschop.
Natuurlijk zouden deze zaken in een normale situatie aan andere professionals kunnen worden overgelaten, maar er is een historische reden waarom dit in Oekraïne niet gemakkelijk is. “Oekraïense mensen zijn bang om psychologische hulp te zoeken, omdat in de Sovjet-Unie psychologie door de staat werd gebruikt als onderdrukkingsmiddel. Als mensen een probleem hebben, gaan ze eerst naar een priester. We moeten de priesters voorbereiden op dit soort geestelijke begeleiding. Dit is een eerste stap naar andere klinische of psychologische hulp.”
In het afgelopen oorlogsjaar zou de Kerk slachtoffers naar het buitenland sturen voor deskundige begeleiding en rehabilitatie, maar de noden zijn momenteel zo groot dat het noodzakelijk is om de nodige middelen te verkrijgen om dit in eigen land te doen, bij voorkeur met één gespecialiseerd centrum in elk bisdom. Toen hij dit hoorde, zei Thomas Heine-Geldern, president van Kerk in Nood Internationaal, dat de stichting bereid is deze zaak verder te bespreken en eventueel als gezamenlijk project aan te nemen.
Katholieke priesters gearresteerd of geroyeerd
Aartsbisschop Visvaldas Kulbokas, apostolisch nuntius in Oekraïne, was ook aanwezig op de conferentie en noemde enkele van zijn belangrijkste zorgen over de door Rusland bezette of dicht bij het front gelegen gebieden. “Mijn zorg gaat uit naar de mensen die dicht bij de frontlinie wonen en voortdurend onder beschietingen liggen. Mijn vrienden vertelden ons dat toen zij de frontgebieden bezochten, zij onze katholieke priesters daar depressiever en vermoeider aantroffen.”
Tijdens de conferentie is erop gewezen dat er regio’s zijn zonder priesters. Er zijn drie grote gebieden zonder katholieke priesters: bezet Donetsk, bezet Luhansk, en delen van de regio Zaporizhzhia die ook bezet zijn. Dit is een gebied dat groter is dan Kroatië en waar geen enkele katholieke priester werkt, omdat ze zijn gearresteerd, verdreven of niet verder kunnen werken.
Twee priesters, pater Ivan Levytsky en pater Bohdan Heleta, zijn op 16 november door de Russische strijdkrachten gearresteerd en worden beschuldigd van het leiden van het verzet in de bezette stad Berdyansk. Ondanks voortdurende inspanningen is de Kerk er niet in geslaagd hun vrijlating te bewerkstelligen, en er wordt gevreesd dat zij worden gemarteld, aldus Mgr. Kulbokas. “We hebben geen officiële informatie gekregen over onze priesters, of over iemand in de Russische gevangenissen. We hebben alleen informatie van mensen die met hen in de cellen zaten en die zijn vrijgelaten. Zij vertellen ons hoe en waar ze zijn. Zo kunnen we er tenminste zeker van zijn dat ze nog leven en ons blijven inspannen om ze te redden.”
Vaticaanse diplomatie belangrijk
Het hoofd van de Oekraïense Grieks-katholieke Kerk – de grootste katholieke Kerk in het land, en de derde grootste christelijke denominatie na de twee orthodoxe kerken, legt uit dat diplomatie de veiligste keuze is en dat paus Franciscus een sleutelrol heeft gespeeld. “Wij zijn alle diplomaten in Oekraïne, maar in het bijzonder paus Franciscus, zeer dankbaar voor de bemiddeling om oorlogsgevangenen en gijzelaars te redden. Het is geen gemakkelijke taak.”
De groot-aartsbisschop legt uit dat hij, elke keer dat hij een parochie bezoekt, informatie verzamelt over familieleden van lokale inwoners die als krijgsgevangenen worden vastgehouden. De Kerk stuurt een lijst met namen naar het Vaticaan, en paus Franciscus zorgt ervoor dat die bij de Russische ambassade terechtkomt. Velen zijn op deze manier al vrijgelaten. “Oekraïners hebben vaak kritiek op iedereen die een relatie heeft met Rusland, maar we zijn paus Franciscus en de Heilige Stoel dankbaar dat ze contact hebben met de Russische kant, want zonder dat zouden we niemand kunnen redden”, zegt Shevchuk.
Miljoenen ontheemden en zonder elektriciteit
De Kerk blijft ondertussen zoveel mogelijk mensen helpen met materiële hulp, waarvan een groot deel wordt geleverd door Kerk in Nood, dat in het eerste jaar sinds de volledige invasie meer dan 200 projecten heeft helpen financieren met meer dan 9,5 miljoen euro, waarvan meer dan 15 duizend mensen rechtstreeks hebben geprofiteerd.
Naast de zeven miljoen mensen die het land zijn ontvlucht, zijn er ongeveer acht miljoen binnenlandse ontheemden. De winter is bijzonder zwaar, legt aartsbisschop Shevchuk uit. “In het begin trokken de mensen naar het westen van het land, maar de allerarmsten kunnen dat niet, zij zoeken de dichtstbijzijnde veilige stad om te verblijven.”
Zelfs degenen die naar hun huizen hebben kunnen terugkeren, ondervinden vaak moeilijkheden. “Bijna de helft van het bezette gebied is bevrijd, maar ze treffen verwoeste steden en verwoeste infrastructuur aan. Veel mensen keren terug, maar ze hebben geen elektriciteit of iets om te overleven. Rusland vernietigt methodisch kritieke infrastructuur, 50% van het elektriciteitsnet is vernietigd.”
Wonderen gebeuren
In deze context, aldus aartsbisschop Visvaldas Kulbokas, wordt de hulp aan mensen in nood, waaronder die van Kerk in Nood, bijzonder gewaardeerd. “Tijdens een oorlog als deze is alles wat Kerk in Nood, weldoeners en journalisten doen zeer belangrijk, zowel uit materieel als uit geestelijk oogpunt. Het betekent nabijheid, empathie en liefde. Dit is gebed door daden. Wij voelen uw aanwezigheid, uw nabijheid. Uw gebeden doen wonderen. Elke week hoor ik verhalen over wonderen in moeilijke gebieden. Gebed en liefdadigheidswerk zijn zeer waardevol”, aldus de nuntius.
Wonderen zijn precies waar aartsbisschop Shevchuk op hoopt. Toen de conferentie ten einde liep, sprak hij zijn hoop uit dat dit het jaar zou kunnen zijn waarin de oorlog eindigt. “Is het realistisch? Misschien niet, maar wonderen gebeuren.”
