Kerk in Nood: In plaats van zich terug te trekken uit de Sahel, heeft Frankrijk zojuist aangekondigd nog eens 600 man versterking te sturen voor Operatie Barkhane, de lopende Franse anti-terreuroperatie in de Sahel. Ziet u een uitweg uit deze crisis in de Sahel?
De gewapende terreurgroepen zijn klaar voor de lange termijn. Ze hebben de macht over grote delen van de Sahel. Ze hebben regelmatige inkomsten, dankzij de afpersing van de lokale bevolking, maar ook door de illegale handel. Ze controleren de doorgangsroutes voor migranten, die een gemakkelijke prooi zijn voor hun mensensmokkel. En ze profiteren van de drugshandel, die voor een groot deel via de haven van Lagos in Nigeria clandestien naar Europa wordt gebracht. Ook cocaïne, afkomstig uit Zuid-Amerika, wordt door de Sahara vervoerd, vaak verborgen in opgepompte autobanden.
Kerk in Nood: Is het niet tegenstrijdig dat groepen die beweren religieus te zijn, betrokken raken bij de drugshandel?
Het is waar dat de islamisten achter de terroristische groeperingen hun imago als goede moslimgelovigen graag oppoetsen. Daarom bevuilen ze hun eigen handen niet met de drugs. In plaats daarvan laten ze dit over aan groepen criminelen van wie ze belasting eisen. De praktijk van de zakât , de islamitische tiende, werd vanaf 2001 door de Egyptische salafist Al-Tartusî ook op gesmokkelde goederen in overeenstemming bevonden met de regels van de jihad. Het is natuurlijk flagrante hypocrisie. Veel van de jihadistische strijders komen zelf uit de misdaadwereld. En over het algemeen is er onder de gewapende terroristische groeperingen van de Sahel, die zichzelf beschrijven als Islamitisch, niet echt een samenhangend begrip, ook al verwijzen ze wel naar het “kalifaat.” Het Nigeriaanse leger beweert bijvoorbeeld dat de gevangenen die zij uit deze gewapende groepen hebben meegenomen, geen Moslims zijn en hun dagelijkse gebeden niet zeggen.
Kerk in Nood: Hoe verklaart u dat deze groepen de steun krijgen van een deel van de bevolking in de gebieden die zij controleren?
De gebieden in kwestie zijn volledig verwaarloosd en verlaten door hun eigen regeringen. Al voor het kolonialisme waren dit regio’s waar de economie rustte op illegale handel. De staat wordt gezien als ver weg, onwettig, corrupt. De jonge Peul of Toearegs zijn er zich terdege van bewust dat ze in een uitzichtloze situatie leven, zonder perspectief. Ze leven in zeer hiërarchische samenlevingen, onder de heerschappij van religieuze leiders en familiehoofden. Voor hen is de jihad een middel tot emancipatie. Opvallend is dat de mensen tot wie zij zich in eerste instantie wenden in de gebieden die onder hun controle komen juist de dorpshoofden en oudsten zijn. Ik denk dat het succes van deze gewapende terroristische groeperingen voor een groot deel te verklaren is door de opkomst van de macht van deze jongemannen, die dorsten naar actie, de wens om ervoor te vechten. Dat is met name de reden waarom Islamitische Staat in de Sahara sinds zijn oprichting in 2015 zoveel succes heeft gehad. Deze is actiever en agressiever dan andere groepen, zoals Al-Qaeda in de islamitische Maghreb.
Kerk in Nood: Hoe kunnen deze gewapende terroristische groeperingen, die niet over veel middelen beschikken, zo’n succes boeken ten opzichte van de reguliere legers?
Ze zijn zeer mobiel en hebben niet veel middelen nodig. Ze vallen aan en verbergen zich dan weer met gemak. En bovenal maken ze gebruik van de povere staat van de strijdkrachten die tegenover hen staan! In Mali konden ze ongestraft een militaire post aanvallen, omdat de soldaten niet eens op wacht stonden. Dit is echter het gemiddelde niveau van de militaire training en wanneer men dit soort gedrag ziet na 60 jaar militaire samenwerking tussen Frankrijk en Mali wordt men pessimistisch over de toekomst. Er is een gebrek aan vertrouwen tussen de soldaten en hun militaire hiërarchie, wat leidt tot rampzalige resultaten in het veld. In Burkina Faso begint de regering nu burgers te bewapenen, wat een zeer verontrustende ontwikkeling is. De ervaring leert dat dit de best mogelijke manier is om het zaad van een burgeroorlog te zaaien.
Kerk in Nood: Hoe zal de situatie zich vanaf nu ontwikkelen?
Ik ben bang dat de territoriale uitbreiding van gewapende terroristische groeperingen de komende vijf jaar zal toenemen. De handel zal meer georganiseerd worden en verder toenemen. Nadat ze hun greep op de islamitische Sahara hebben uitgebreid, zullen de plaatsen waar Christenen en Moslims naast elkaar wonen het volgende doelwit zijn. In Burkina Faso en in Nigeria wordt het evenwicht dat tot dusver bestond nu bedreigd. En in de komende vijf jaar zullen deze Afrikaanse staten de steun van het Westen nodig blijven hebben om een catastrofe te voorkomen. Zonder operatie Barkhane zou Mali al in tweeën zijn gesneden. En de poging tot een staatsgreep in Tsjaad in 2013 had wel eens kunnen slagen. Dit alles voedt de propaganda van de jihadisten, die graag inspelen op de anti-Franse sentimenten. Er is echter geen andere manier om te voorkomen dat de situatie in ernstiger ontaardt.
