Paus Franciscus en de Turkse president Tayyip Erdoğan spraken onder meer over mensenrechten, de vluchtelingencrisis, vrede in het Midden-Oosten en de positie van Christenen in Turkije. Details over het 50 minuten durende gesprek zijn niet naar buiten gebracht, maar interessant is de vraag wat over de positie van Christenen is gezegd.
Vervolgde Kerk?
De zelfgemaakte pijpbom, die gelukkig niet explodeerde, werd zondag gevonden in de tuin van de Katholieke Santa Mariakerk, dezelfde kerk waarin gisteren exact twaalf jaar geleden de priester Andrea Santoro (61) werd vermoord. Santori zat geknield in gebed voor het altaar toen een 16-jarige moordernaar die “Allahu Akbar” schreeuwde hem neerschoot. De organisatie Middle East Concern meldt een verontrustende stijging van het aantal incidenten, vermoedelijk ingegeven door negatieve media-aandacht gericht tegen kerken en kerkleiders in Turkije. Zo werd op 7 december 2017 volgens de organisatie nog een voorganger van de protestantse kerk in Balikesir met de dood bedreigd.
Kansen voor Christenen
Anderzijds waken Turkse Christenen ervoor om hun eigen positie te vergelijken met die van geloofsgenoten elders in het Midden-Oosten. Mgr. Paolo Bizzeti, bisschop van het Apostolisch Vicariaat Anatolië, riep in 2016 bij zijn aantreden de Turkse Christenen op om de mogelijkheden in eigen land te onderzoeken en opnieuw een weg te bedenken voor economische ontwikkeling en om het Evangelie te volgen: “Turkije biedt veel kansen en Christenen zouden in de voorhoede moeten werken om een democratisch land, zonder armoede, te creëren, verenigd in de verschillen tussen de vele etnische groepen en religies."
Rol van de overheid
Toch kan bij het gesprek tussen Franciscus en Erdogan ook de rol van diezelfde democratische overheid zelf onderwerp van gesprek zijn geweest. Deze onteigende in 2016 in de stad Diyarbakir tot onthutsing van de aanwezige christelijke gemeenschappen alle Orthodoxe, Katholieke en Protestante kerken en gronden. Toch zijn er ook kansen. Zo heeft Kerk in Nood recent bijgedragen aan de renovatie van de eeuwenoude heilige Polycarpus-kerk in Izmir en de herinrichting van de Rooms-katholieke kerk Sancta Maria Draperis in Istanbul. Pas sinds kort kunnen de paters Franciscanen hier aanspraak maken op een deel van het gebouw. De kerk staat in het belangrijkste voetgangersgebied van Istanbul en is zo een belangrijk symbool van de katholieke aanwezigheid in deze wereldstad.
Politiek en stigma
Naast de eenlingen die een persoonlijke vendetta tegen het Christendom voeren en de onteigeningen door de overheid, vormen ook politieke ontwikkelingen een bedreiging voor Turkse Christenen. De onteigeningen in Diyarbakir stonden niet los van de strijd van de Koerden om meer autonomie. En ten tijde van de couppoging in juli 2016 probeerde een groep mensen de eerder genoemde Santa Mariakerk in Trabzon binnen te dringen, waarbij onder meer de kerkramen sneuvelden. Historica Derya M. Little, een van oorsprong Turkse historica die schrijft voor Catholic World Report, vindt het niet vreemd dat Christenen juist dan doelwit zijn. Volgens Little hebben eeuwen van Islam en nationalisme in Turkije tot verachting van Christenen en in het bijzonder van bekeerlingen geleid. “Er is sprake van constante intimidatie van kerkleiders. Het woord missionaris heeft zelfs zo’n stigma, dat het door elke Christen in Turkije wordt vermeden als de pest. Bekeerlingen en zij die proberen het evangelie te verspreiden, worden gezien als verraders of zelfs als spionnen.”
Volgens Little, zelf bekeerling, is het in Turkije moeilijk om een volgeling van Christus te zijn. “Niet dat je leven steeds in gevaar is, maar je krijgt een hatelijke opmerking hier, een opmerking daar. Je weet nooit zeker of je een fatsoenlijke baan kunt krijgen vanwege de vermelding van de geloof op je identiteitskaart.” De Anglicaanse kanunnik Ian Sherwood, die meer dan een kwart eeuw kapelaan was van het Britse consulaat en de Crimean Memorial Church in Istanbul maakt zich ook zorgen: "Ik ben niet optimistisch over de positie van Christenen in Turkije. Elke christelijke leider zou, als hij eerlijk is, zeggen dat een deel van wat er aan de hand is alarmerend is.” Of paus Franciscus deze bezorgdheid heeft besproken met Turkse president Tayyip Erdoğan, is vooralsnog niet duidelijk.
