Op het terrein van het bisdom Soamandrakizay, aan de zuidelijke rand van de hoofdstad Antananarivo, bereiden de autoriteiten een terrein van 60 hectare voor op de grote Mis die op zondag 8 september 2019 in de open lucht door paus Franciscus wordt gevierd. Het wordt het eerste bezoek aan het eiland door een paus sinds het bezoek van paus Johannes Paulus II in 1989.
Pater Pedro Opeka van de Lazaristen was er ook toen al aan het werk en had het genoegen de Poolse paus te verwelkomen. In gesprek met Kerk in Nood legt hij uit dat mensen reikhalzend uitzien naar het bezoek van de huidige paus. “Het wordt een gekkenhuis!”, zegt hij met een glimlach. “Hij zal hier naar de voormalige vuilnisbelt komen die we hebben omgevormd tot een dorp. Het is als een inwijding!” Het zal inderdaad een zegen zijn die een zegel drukt op een project dat namens de armsten in 1989 werd gestart, het jaar van het bezoek van paus Johannes Paulus II, waarbij in 30 jaar meer dan 500.000 arme mensen zijn geholpen.
Het vijfde armste land ter wereld
Als iemand die de Malagasy-samenleving sinds 1975 kent, kan pater Pedro een portret schilderen dat zowel licht als schaduwen bevat. Madagascar was al arm toen hij er voor het eerst aankwam. Maar hij heeft de armoede sindsdien zien toenemen. De menigten van eenvoudige plattelandsbewoners die toen nog de meerderheid van de bevolking van het eiland vormden, staan vandaag schouder aan schouder met stedelingen die moeite hebben om werk te vinden. De spanningen nemen toe. "Dertig jaar geleden kon ik reizen waar ik maar wilde op mijn geadopteerde eiland", herinnert de pater zich. “Vandaag is dat niet meer mogelijk, gezien de situatie in het land, die grenst aan een burgeroorlog.” Volgens het IMF is Madagaskar momenteel het op vier na armste land ter wereld. De Kerk en haar missionarissen vertegenwoordigen een laatste, zij het fragiel, bastion tegen de enorme golf van armoede die over het land veegt. "Wij zijn de enigen die voorkomen dat het land uit elkaar valt", benadrukt hij.
Desalniettemin legt hij uit dat de Malagasy een veerkrachtig volk zijn. Er is nog steeds een mogelijkheid dat de situatie ten goede verandert. “Waar ik ook ga, mensen vragen me of ik ze werk kan geven. Ze hebben niet meer verwachtingen dan dat! Ze hebben een ongelooflijke energie te bieden.” Volgens hem heeft het eiland vooral te lijden gehad onder politici die het in de steek lieten. Hoewel het land rijk is aan mineralen, vooral aluminium en nikkel, komt amper 1% van deze rijkdom het land als geheel ten goede. "Op een breder niveau is er een mentaliteit van eiland-denken, van geïnstitutionaliseerde corruptie die de toekomst van Madagascar blijft ondermijnen", klaagt pater Pedro.
Het uur van de waarheid voor het eiland
Hij ziet echter een mogelijke hoop in de nieuwe president van Madagascar, Andry Rajoelina, die in 2018 werd gekozen. Dit jeugdige staatshoofd, geboren in 1974, kreeg de stemmen vooral van gewone mensen in de samenleving en hij heeft beloofd "hen niet te vergeten". Pater Pedro is van zijn kant bereid hem een kans te geven, maar waarschuwt: ‘Ik geef hem twee jaar om te zien wat hij in de praktijk doet. Als hij de zaken niet verbetert, zal ik nooit meer een andere politieke leider geloven.” Veel mensen lijken de voorzichtigheid van pater Pedro te delen, volgens wie het land nu met de rug tegen de muur staat. "Als er nu geen hervormingen worden doorgevoerd, zal de samenleving van Madagaskar exploderen."
Dezelfde bezorgdheid over de situatie in het land wordt gedeeld door Franciscaanse pater Jacques Tronchon, die momenteel door Kerk in Nood wordt ondersteund bij een indrukwekkend project voor de reïntegratie van families die in grote armoede en onmenselijke omstandigheden leven in de sloppenwijken rond de hoofdstad. “De strijd tegen extreme armoede die al lang aan de gang is in Madagaskar, blijft een grote uitdaging. De excessen van diverse regeringen hebben de problemen alleen maar verergerd, terwijl dit grote land veel potentieel heeft en enkele grote successen kan claimen in verschillende regio’s. Maar de oude tegenstelling tussen de verschillende regio’s in het land en de economische situatie als gevolg van de machtsstrijd tussen de grote politieke krachten – om maar te zwijgen van de klimatologische problemen door cyclonen – maken het erg moeilijk om een harmonieuze ontwikkeling in dit prachtige land te bereiken”, zegt hij.
Het land is inderdaad verdeeld, ook langs religieuze lijnen. De traditionele religies van de voorouders hebben nog steeds een grote invloed op de maatschappij. Tegelijkertijd groeit het aantal christenen, zowel binnen de vaak rivaliserende sekten als de grote christelijke denominaties. Pater Jacques: "Het leiderschap van de Katholieke Kerk komt duidelijk tot uitdrukking in de krachtige aanwezigheid van de bisdommen en de vele religieuze congregaties en de sociale projecten die ze veel gebieden hebben ontwikkeld." Ondanks hun verschillen is hij ervan overtuigd dat "het gehele volk van God zonder twijfel uit alle hoeken van dit grote eiland zal komen om paus Franciscus te verwelkomen en samen met hem te dank te zeggen."
Tijd van gebed
Het apostolische bezoek van paus Franciscus aan Madagaskar zal ook een tijd van gebed bevatten samen met de contemplatieve religieuzen van het hele eiland. Dit zal plaatsvinden in de kapel van de zusters Karmelietessen van Sint-Jozef van Antananarivo. Zuster Maria Maddalena, de priores, spreekt haar vreugde uit: “Ik moet dit goede nieuws met u delen zodat ik u nogmaals kan bedanken voor alles wat u voor onze gemeenschap hebt gedaan en zodat u kan ook delen in onze vreugde over het verwelkomen van de Heilige Vader.” Het dak van deze kapel werd namelijk onlangs nog gerepareerd met hulp van Kerk in Nood, zodat het in een passende staat is om de paus te verwelkomen. Zuster Maria: “Het bezoek van paus Franciscus is een grote genade voor ons elke dag komen meer en meer mensen ons bezoeken. Ik weet zeker dat dit bezoek veel vruchten zal afwerpen en we zijn dit aan de vrijgevigheid van weldoeners te danken. Daarom wil ik al mijn dankbaarheid naar hen uitspreken."
In het afgelopen jaar 2018 ondersteunde Kerk in Nood het werk van de Kerk in Madagaskar voor een bedrag van meer dan 1,1 miljoen euro.
