Tijdens de Goede Week zullen katholieken over de hele wereld mediteren over het lijden van Jezus, door gebruik te maken van de eeuwenoude kruisweg, een devotie die bestaat uit 14 staties, die elk een bepaald moment van het lijden van Christus overdenken.
Maar voor veel mensen in verschillende delen van de wereld is de kruisweg niet iets wat ze zich hoeven voor te stellen. In Oekraïne bijvoorbeeld loopt de hele samenleving een schijnbaar eindeloze kruisweg.
Hoeveel vaders, zonen en broers zijn veroordeeld om te sterven in deze oorlog? Hoevelen hebben die hopeloosheid gevoeld toen ze hun vrouwen en kinderen vaarwel zeiden, niet wetend of ze ooit zouden terugkeren. En hoeveel van hen die wel terugkeerden zijn dood van binnen, verscheurd door trauma's?
Jezus droeg het kruis: Er zijn nu veel kruisen in Oekraïne. Ihor, een seminarist, weet daar alles van. Hij is geboren met een aandoening die zijn mobiliteit beïnvloedt en hij moet regelmatig operaties ondergaan. Toen de oorlog uitbrak, was hij op weg naar Polen om geopereerd te worden. Maar toen hij bij de grens aankwam, was het een chaos. Daar begreep hij hoe echte kruizen zijn. “Wat ik daar zag was onbeschrijflijk verschrikkelijk. De weg was geblokkeerd met vluchtelingen uit Kharkiv, die wanhopig hoopten op een uitweg. Velen gaven hun kinderen over het grenshek aan zomaar iemand, om ze in veiligheid te brengen. Het was hartverscheurend.”
Jaroslav valt drie keer
Volgens de overlevering is Jezus drie keer gevallen toen hij het kruis naar Golgotha droeg. Ook Jaroslav is drie keer gevallen. De eerste keer was toen hij een ongeluk kreeg waardoor zijn hand verlamd raakte en hij niet meer kon werken. Daarna, in 2014, toen zijn geboortestad Donetsk het middelpunt werd van een strijd tussen separatisten en het Oekraïense leger, liet hij alles achter en reisde naar Zaporizhzhia. Toen Rusland zijn grootschalige invasie begon, moest hij zijn laatste spaargeld uitgeven om aan boord te gaan van een vlucht naar Lviv. Gelukkig vond Jaroslav daar de broeders Albertijnen, die hem er weer bovenop hielpen.
De vierde statie van de kruisweg laat zien hoe Jezus Zijn moeder ontmoet, op weg naar zijn executie. Hoe kan men op dit punt niet aan het lijden van Maria denken? Psychologe Lyudmila Serhiyivna ziet dit soort lijden dagelijks tijdens de retraites die ze leidt in het kapucijnenklooster in Kiev voor moeders van vermiste of gedode soldaten. “Vrouwen die een kind hebben verloren, zonderen zich af en zetten hun gezin onder druk omdat ze hun verdriet niet kunnen verwerken. Ik maak me altijd zorgen over wat ik tegen deze vrouwen kan zeggen. Maar dan ben ik verbaasd over hoeveel ze in zo'n korte tijd veranderen en weer moed krijgen om het leven aan te gaan.”
Sommige staties van de kruisweg verwijzen naar de vrijgevigheid van aanwezigen. In één geval draagt Simon van Cyrene het kruis voor Jezus, en in een ander reinigt Veronica Zijn gezicht. Later vraagt Jozef van Arimathea het lichaam van Jezus aan Pilatus en begraaft Hem. De broeders Albertijnen hielpen al voor de oorlog alle mensen in nood. De invasie in 2022 heeft de aantallen alleen maar doen toenemen: “De broeders Albertijnen zijn als eerstehulpverleners. De man op straat, onder stress, iemand die bevriest, iemand die heel veel honger heeft, dit is ons dagelijks leven. Daar zijn we voor. De meeste van onze bewoners zijn alcoholisten, daklozen, mensen met drugs- of gokproblemen en nu mensen die gevlucht zijn voor de oorlog. Voor de inwoners van Lviv en die vluchtelingen is er warme soep. Er is koffie en brood. We verwachten dat het genoeg is voor ongeveer 300 mensen”, vertelt broeder Bernard.
Vrouwen helpen ook, op zoveel manieren. Net als de vrouwen van Jeruzalem die Jezus ontmoette tijdens zijn lange tocht naar Golgotha en die voor Hem huilden, tonen ook zij een bijzondere moed. Net als de broeders Albertijnen hebben ook de religieuze zusters van dezelfde congregatie een klooster. Daar wonen tientallen vrouwen die hulp nodig hebben, waaronder jonge moeders met baby's.
Jezus wordt uitgekleed en vernederd
Toen Jezus eindelijk bovenop de heuvel aankwam, werd Hij uitgekleed, vernederd. Oorlog is altijd een nuttige dekmantel voor degenen die graag de menselijkheid van anderen vernederen en vernietigen. Hoe kunnen we de verhalen uit Bucha vergeten, in de eerste maanden na de invasie? Toen het Oekraïense leger de stad weer in handen kreeg, werden er massagraven blootgelegd met daarin de lichamen van honderden burgers die gemarteld en geëxecuteerd waren. Veel van de slachtoffers waren kinderen, sommigen waren verkracht en verbrand, velen waren gewoon in hun achterhoofd geschoten.
Jezus werd ter dood gebracht. Aan een kruis genageld. Inna heeft de dood van haar man twee keer gevoeld. Hij werd gedood in de eerste fase van de oorlog in 2014. De stad Irpin hing ter ere van hem een poster op. Toen de Russen Irpin binnenvielen in 2022, vluchtte Inna en liet alles achter. Later hoorde ze dat bezettingssoldaten de poster hadden doorgeschoten. Het gaf haar het gevoel dat ze hem een tweede keer “vermoordden.”
In 2022 verloor ook Olha haar man. Ze herinnert zich dat ze hem 's avonds sprak en hem voorstelde wat te rusten, omdat hij zo moe klonk. Ze hebben elkaar nooit meer gesproken. “Mij werd verteld dat het gebouw waarin hij zich bevond onder vuur kwam te liggen, dat hij een hoofdwond opliep en 40 minuten lang voor zijn leven vocht”, vertelt ze tijdens een bezoek van ACN aan Oekraïne.
Onzekerheid pijnlijker dan in graf leggen
Op de veertiende statie van de kruisweg wordt Jezus in het graf gelegd. Het kan moeilijk zijn om je iets pijnlijkers voor te stellen dan het begraven van een dierbare. Maar veel Oekraïners hebben geleerd dat de onzekerheid om niet eens te weten of je man, vader of zoon nog in leven is, nog veel erger kan zijn. Seminarist Vitalij verloor zijn vader in december 2022 aan het front, in de buurt van Bakhmut. Bij de herinnering aan hem worden zijn lichtblauwe ogen troebel, maar dan vertelt hij hoe zijn grootmoeder hem troostte met het feit dat ze zijn vader tenminste konden begraven en niet werden achtervolgd door onzekerheid over zijn verblijfplaats.
Het einde van het lijden van de kruisweg is echter een bron van troost voor christenen. Jezus is weer opgestaan. Terwijl de Oekraïners bidden voor het einde van de oorlog, vinden ook zij moed in het geloof dat er ooit weer leven, vrede en vreugde in hun leven zal komen. Dat is tenslotte waar Pasen over gaat, en dat is waar alle christenen over de hele wereld tijdens deze dagen voor bidden.
