De littekens van de oorlog in Oekraïne zijn niet alleen zichtbaar op lichamen. Ze worden ook weerspiegeld in de gezichten van degenen die de oorlog meemaken. In maart 2025 reisden pater Anton Lässer, kerkelijk assistent van Kerk in Nood International (ACN), en Magda Kaczmarek, hoofd Europese projecten van ACN, naar Oekraïne. Het land is nog steeds getekend door de verschrikkingen van een oorlog die al drie jaar duurt. In elke stad en elk dorp op hun reis hoorden ze de verhalen van mensen die alles verloren hebben… maar desondanks hun geloof behouden. Het zijn stemmen die schommelen tussen pijn en hoop.
De pijn van moeders: “Mijn zoon heeft hier gespeeld. Nu is hij hier begraven.”
Een van de meest levendige scènes voor Magda Kaczmarek was de ontmoeting met een groep vrouwen. “Iedereen had iemand verloren: een zoon, een echtgenoot of allebei. Eén van hen hield een stuk van het militaire uniform van haar zoon in haar handen, dat aan het front gevonden was,” herinnert Kaczmarek zich. Pater Anton zei dat de onzekerheid over het overleven van een familielid vaak het ergste was voor deze vrouwen: “Een vrouw met kleine kinderen hoorde pas acht maanden na het laatste contact met haar man, via een DNA-test, dat hij aan het front gestorven was. De zekerheid, zei ze, was makkelijker te verdragen dan de uitputtende maanden ervoor.”
Op de militaire begraafplaats in Lviv, dicht bij de Poolse grens, ontmoetten pater Anton en Magda Kaczmarek, samen met de Latijnse aartsbisschop Mieczyslaw Mokrzycki, een huilende vrouw: “Ze kwam naar ons toe en vroeg of we samen konden bidden,” zei pater Anton. De vrouw snikte en herhaalde: “Waarom, waarom, waarom?” Deze vraag wordt in veel delen van Oekraïne gesteld.
Ze wist niet eens dat haar zoon aan het front was, totdat ze een telefoontje kreeg dat hij gestorven was. Pater Anton nodigde haar uit om een stukje met hem mee te lopen. Magda Kaczmarek legde uit dat toen ze terugkwamen “haar gezicht veranderd was. Ze leek veel kalmer en op de een of andere manier vrediger.” Op dezelfde begraafplaats zei een andere moeder tegen hen: “Mijn zoon heeft hier gespeeld. Nu ligt hij hier begraven.”
Bij een eerder bezoek van Kerk in Nood (ACN), minder dan een jaar geleden, was ongeveer een derde van het gebied bedekt met graven. Nu zijn er meer dan 1.000 graven. Het aangrenzende terrein wordt klaargemaakt voor degenen die niet meer levend naar Lviv zullen terugkeren.
Terug naar het front - of niet?
Er zijn echter ook verhalen die hoop geven. In Lviv vond zuster Hieronyma van de Albertijnen een verfomfaaide oude vrouw uit Kramatorsk, een stad in het oosten van Oekraïne in de regio Donetsk. Ze was alles kwijtgeraakt en naar het westen van Oekraïne gevlucht. Ze leefde al maanden op straat. Haar gezicht was verminkt door het lijden. De zuster nam haar op in het tehuis dat zij runnen en dat door de weldoeners van Kerk in Nood (ACN) wordt ondersteund. “Vandaag, na enkele weken van zorg en aandacht, is haar transformatie bijna een wonder. De foto's laten haar voor en na zien. Je kunt het bijna niet geloven. De zusters hebben haar waardigheid en rust teruggegeven,” zegt Magda Kaczmarek.
Een ander aangrijpend verslag gaat over een 22-jarige man die ernstig gewond was geraakt door een granaat. Een eerste levensreddende chirurgische ingreep moest plaatsvinden in het gepantserde voertuig op weg naar het veldhospitaal. Na verschillende operaties in het ziekenhuis was zijn gezicht nog steeds bedekt met metaalsplinters en gezwollen; hij kon niet zien of spreken. In zijn angst om blind te worden vroeg hij de verpleegster met gebaren “zijn ogen te openen”.
Toen hij merkte dat hij iets kon zien, begon hij te huilen van blijdschap. Hij moest nog een aantal operaties ondergaan. “Toen hem gevraagd werd hoe het met hem ging, zei hij tot verbazing van zijn toehoorders dat hij 's nachts niet kon slapen omdat hij gekweld werd door de vraag of hij na zijn herstel naar het front zou terugkeren. Voor zijn familie was dit een grote zorg. Zulke situaties kunnen een zorgwekkende en pijnlijke uithoudingstest worden voor gezinnen,” zegt pater Anton.
Uitdagingen voor de Kerk: “We moeten zielen voeden”
De uitdagingen voor de Kerk gaan door. De mensen kennen financiële en materiële nood, waarvoor Kerk in Nood hulp biedt. Maar pater Anton maakt zich vooral zorgen over de innerlijke strijd die veel mensen ondergaan. Het is een strijd tussen christelijke waarden en het gevoel van woede dat wordt veroorzaakt door het lijden. “In deze context van de oorlog is het niet moeilijk om deze gevoelens te begrijpen. Maar het is belangrijk dat mensen eraan werken, om wraak en haat te overwinnen,” benadrukt hij.
Het gaat niet alleen om de wederopbouw van Oekraïne, maar ook om het helen van de geestelijke en emotionele wonden van mensen. Want zoals de snikkende vrouw op de begraafplaats in Lviv bleef vragen: “Waarom? Waarom? Waarom?”, gaat het er niet alleen om de zichtbare littekens van de oorlog te genezen, maar ook de verborgen littekens.
Drie jaar na de grootschalige invasie van Oekraïne op 24 februari 2022 hebben de weldoeners van Kerk in Nood (ACN) meer dan € 25 miljoen beschikbaar gesteld om de katholieke Kerk van beide riten in heel Oekraïne te steunen. De projecten zijn in de loop van de oorlog van aard veranderd. Er zijn nieuwe en belangrijke uitdagingen. Op dit moment is de katholieke hulporganisatie nauw betrokken bij het bevorderen van vormingsprogramma voor traumazorg, waaraan nu meer dan 1.800 priesters, zusters en leken hebben deelgenomen. Er zijn ook programma's en therapiegroepen voor wezen, weduwen en moeders van gevallenen. Alleen al in 2024 hielp Kerk in Nood (ACN) bij het opzetten van vier therapiecentra voor geestelijke en psychologische zorg. Help de Kerk in Oekraïne de slachtoffers van de oorlog bijstaan.
