“Beide mannen spelen een belangrijke rol in vrede en stabiliteit”, aldus de Iraakse pater en directeur van de Arabische afdeling aan de Internationale Dominicaanse Universiteit in Parijs, een inwoner van Qaraqosh in Irak tegenover Kerk in Nood (ACN). De pater leidde bovendien de organisatie van de reis van de paus naar de stad Ur, de geboorteplaats van Abraham. “Al-Sistani, bijvoorbeeld, was tussen 2006 en 2008 een belangrijke vredesbevorderaar tijdens de burgeroorlog in het land. Hij vaardigde zelfs een fatwa uit die opriep tot het beëindigen van de geweldsspiraal. Ondanks een bomaanslag op de belangrijkste moskee van Samarra, verbood al-Sistani het vergieten van Iraaks bloed als reactie: christelijk, sjiitisch of soennitisch. Als het een andere leider was geweest, had de situatie veel erger kunnen zijn.”
Geen verklaring van broederschap
Tijdens de ontmoeting van vandaag ondertekenden de paus en al-Sistani geen verklaring van broederschap tussen de mensen, zoals de paus in 2019 deed met een belangrijke soennitische leider. Hoewel daarover eerder wel gespeculeerd werd, was er volgens pater Jaje onvoldoende tijd om zo'n inspanning te organiseren. “Het is niet omdat ze het niet willen doen. Het was alleen een kwestie van tijd. De symboliek van deze bijeenkomst zal echter meer waard zijn dan welke handtekening dan ook. Zo'n document zou later kunnen komen.”
Voor de belegerde christelijke minderheid van Irak is deze ontmoeting een teken van hoop dat het door sjiitische milities gedomineerde land pluralisme en diversiteit zal omarmen. Al-Sistani wordt door veel Iraakse sjiitische moslims vereerd, maar pater Jaje geeft toe dat er verdeeldheid is. Ongeveer 70% van het land omarmt de wens van de Ayatollah tot scheiding van godsdienst en staat. De overige 30% neigt echter naar een interpretatie van de sjiitische islam die dichter ligt bij die van het theocratische Iran, het invloedrijke buurland. “Zij gebruiken de Islam als een politiek instrument.”
De christenen van Bagdad hopen dat het bezoek van de paus hun gemeenschap zal redden van de rand van de afgrond. Een kerkfunctionaris vertelde Kerk in Nood dat het aantal katholieken in Bagdad na jaren van bedreigingen en bomaanslagen niet meer dan een paar honderd bedraagt. Bij de bijeenkomst met de paus in Bagdad in de Onze-Lieve-Vrouw van de Verlossingskerk, de plaats van een terroristische aanslag in 2010, waren ongeveer 500 lokale christenen aanwezig.
Probleem zijn de religieuze partijen
Deze aantallen zijn dramatisch gedaald ten opzichte van 1979, toen nog 14% van de stad christen was. Het percentage was destijds hoog genoeg voor de meeste Bagdadi's van in de veertig en vijftig om zich te herinneren hoe het was met christelijke kinderen naar school te gaan. Waffa, een Syrisch-orthodoxe vrouw in Bagdad die nog maar weinig vrienden en familie in de stad heeft, vertelde Kerk in Nood dan ook dat het bezoek van de Paus haar hoop geeft. “Het leven is hard hier in Bagdad. De mensen kijken me bijvoorbeeld veroordelend aan omdat ik de hijab niet draag. En de laatste jaren zijn er meer bedreigingen geuit tegen christenen. Het probleem is echter niet het Iraakse volk: het zijn de religieuze partijen.”
Voorlopig is de grootste uitdaging voor de christenen in Bagdad niet zozeer het gebrek aan veiligheid, maar eerder een gebrek aan lokale acceptatie en een behoefte aan hoop. Als de pogingen van paus Franciscus om bruggen te bouwen met moslimleiders vruchten afwerpen, kan dit een gemeenschap redden die worstelt om haar eigen toekomst veilig te stellen.
