Het bezoek van Johannes Paulus II aan Cuba, van 21 tot 25 januari 1998, was het eerste bezoek van een paus aan Cuba, het enige land op het westelijk halfrond met een sociaal, economisch en politiek systeem dat gebaseerd is op het marxisme.
Paus begreep Marxistische systeem
De Christenen in Cuba waren een kleine groep die het geloof hadden behouden in een ongunstige omgeving, die regelmatig openlijk vijandig was. Bijna 40 jaar na de triomf van de Cubaanse revolutie, op 1 januari 1959, waren veel mensen nog steeds bang om naar de kerk te gaan of openlijk voor hun geloof uit te komen, uit angst gemarginaliseerd te worden. Als Oost-Europeaan begreep de Poolse paus beter dan de meesten wat het betekende om op te groeien in een marxistisch systeem en welke moeilijkheden dit met zich meebracht voor de gelovigen van de katholieke kerk. Het apostolische bezoek aan Cuba had tot doel de Cubaanse Christenen in hun geloof te bevestigen.
Missionaire rol Kerk versterken
Een kwart eeuw later herinnert pater Ariel Suarez, secretaris van de Cubaanse bisschoppenconferentie, zich de vruchten van die historische gebeurtenis. “Het bezoek van Johannes Paulus II maakte het voor velen mogelijk om terug te keren naar hun christelijke wortels, om de realiteit van de Kerk te herontdekken, die Cuba niet had verlaten en deel uitmaakte van het volk, dat zijn roeping om te dienen leefde. De paus kwam de missionaire rol van de Kerk in Cuba versterken, die zich door onze Heer Jezus Christus geroepen voelde om te evangeliseren en iedereen te dienen, met een eigen identiteit en missie”, zegt de jonge priester in een gesprek met Kerk in Nood (ACN).
Frisse wind
Een van de meest symbolische vruchten van het bezoek was de herinvoering van een feestdag op 25 december en de kroning van Onze Lieve Vrouw van Liefde van El Cobre tot koningin en beschermvrouwe van Cuba. Dit blijven onuitwisbare herinneringen in het hart van de Cubaanse katholieke kKerk. De ontmoeting van paus Johannes Paulus II met het Cubaanse volk ging echter veel verder en bracht een frisse wind in een Kerk die gedoemd was haar geloof te beleven achter de gesloten deuren van haar tempels, waarvan vele in een staat van verval verkeerden.
Pater Ariel zegt dat de toespraken en gebaren van Johannes Paulus II en “het getuigenis van een door pijn en ziekte beproefde man” een “voor” en een “na” markeerden voor de Cubaanse katholieken. “Die gedenkwaardige dagen gaven een nieuwe impuls aan de catechese voor volwassenen, aan het sociale werk van Caritas. Diocesane bibliotheken en publicaties werden geconsolideerd, dorpen en steden begonnen weer regelmatige processies te houden, vooral rond feestdagen. Het gezins- en gevangenispastoraat wonnen terrein, en de oecumenische betrekkingen verdiepten zich”, vertelt de priester aan ACN.
Situatie zorgwekkend
De wereld is sindsdien veranderd, maar de situatie in het Caribische land blijft zorgwekkend. Cuba maakt een diepe economische, sociale en humanitaire crisis door. Net als in andere landen hebben de pandemie en de inflatie de armoede doen toenemen en het land verliest jongeren. Volgens berichten in de media bereikte de emigratie naar de VS – legaal of illegaal – in 2022 een recordaantal. Te midden van al deze onrust is de christelijke gemeenschap niet vreemd aan de sfeer van onzekerheid en kwetsbaarheid die het land overspoelt, en de Kerk heeft ook niet de economische en menselijke middelen om haar pastorale werk uit te voeren.
Franciscus: bezoek moment van genade
Paus Franciscus heeft ter gelegenheid van de verjaardag van het bezoek van Johannes Paulus II een boodschap naar de Cubaanse gelovigen gestuurd en zal kardinaal Beniamino Stella, die destijds apostolisch nuntius in Cuba was, als zijn vertegenwoordiger sturen. Volgens de beschikbare informatie zal kardinaal Stella van 24 januari tot 9 februari alle bisdommen van Cuba bezoeken.
In zijn boodschap beschrijft paus Franciscus het apostolische bezoek aan Cuba in 1998 als “een moment van genade en zegen voor iedereen” en herinnert hij aan de woorden van de heilige Johannes Paulus II aan de Cubaanse gelovigen die 25 jaar later nog steeds actueel zijn. “Ga met standvastigheid en matigheid, met rechtvaardigheid en voorzichtigheid de grote uitdagingen van het huidige moment aan; keer terug naar uw Cubaanse en christelijke wortels en doe alles wat u kunt om een toekomst van steeds grotere waardigheid en vrijheid op te bouwen! Vergeet niet dat vrijheid verantwoordelijkheid met zich meebrengt. Een mens wordt vooral gedefinieerd door zijn verantwoordelijk gedrag tegenover anderen en tegenover de geschiedenis”. (Boodschap aan de jongeren van Cuba, 23 januari 1998).
Dankbaar terugdenken
Pater Ariel is van mening dat de 25e verjaardag een gelegenheid biedt om “dankbaar terug te denken aan dat moment van genade” en vraagt om gebeden dat de vieringen, rekening houdend met de concrete huidige situatie, een “voorzienige gelegenheid mogen zijn om het vertrouwen te vernieuwen dat de Heer met zijn volk is en op ons rekent om de hoop aan te vullen, de Blijde Boodschap van het heil te verkondigen en te bouwen aan een toekomst van harmonie, rust, vreugde en vrede, zodat alle Cubanen, zonder uitzondering, zich geroepen voelen om te bouwen aan een betere toekomst.”
