Ongeveer 120.000 christenen moesten ‘s nachts vluchten. Velen van hen vonden onderdak rond de Koerdische stad Erbil. In de daarop volgende drie jaar was de Chaldeeuwse katholieke aartsbisschop van Erbil, Mgr. Bashar Matti Warda, een van de pijlers in het levensonderhoud en steun aan de gemeenschap. Eind 2016 wisten Iraakse troepen en hun bondgenoten de gebieden te heroveren en begonnen tienduizenden ontheemde christenen terug te keren naar de ruïnes van hun geboortedorpen. Anderen besloten in Erbil te blijven of te emigreren. Kerk in Nood steunde samen met de lokale kerken de wederopbouw.
Door Maria Lozano.
Het is vijf jaar Calvarie geweest. Welke les heeft u, terugkijkend, geleerd?
Wanneer een volk niets meer te verliezen heeft, is dit in zekere zin zeer bevrijdend. Vanuit deze positie van duidelijkheid en nieuw gevonden moed kan ik namens mijn volk spreken en u de waarheid vertellen. Maar ik zou willen opmerken dat wij een volk zijn dat 1400 jaar lang vervolging in geduld en geloof hebben verdragen en nu geconfronteerd wordt met een existentiële strijd, onze laatste strijd in Irak. De meest directe oorzaak is de IS-aanval die leidde tot de verplaatsing van meer dan 125.000 christenen uit hun historische vaderland. Het liet ons in één nacht achter zonder onderdak of toevluchtsoord, zonder werk of eigendommen, zonder kerken of kloosters, zonder de mogelijkheid om deel te nemen aan een de normale dingen in het leven die waardigheid geven; een familiebezoek, de viering van bruiloften en geboorten, het delen van zorgen. Onze kwelgeesten hebben het heden in beslag genomen en hebben geprobeerd onze geschiedenis uit te wissen en onze toekomst te vernietigen. Dit was een uitzonderlijke, maar niet een op zichzelf staande situatie. Het maakte gedurende 1400 jaar deel uit van de steeds terugkerende geweldscyclus in het Midden-Oosten.
Dus in feite was de IS-invasie slechts het "topje van de ijsberg"?
Met elke opeenvolgende cyclus daalt het aantal christenen, tot vandaag op het punt staan van uitsterven. Debatteer zoals je wilt, maar dit uitsterven komt eraan, en wat zal iemand dan zeggen? Dat we zijn uitgestorven door natuurrampen of zachte migratie? Dat de IS-aanvallen onverwacht waren en dat we verrast werden? Dat is wat de media zullen zeggen. Of zal de waarheid naar boven komen na onze verdwijning: dat we in de loop van 1400 jaar continue en gestaag zijn geëlimineerd door een geloofssysteem dat regelmatige en terugkerende cycli van geweld tegen ons mogelijk heeft gemaakt – zoals de Ottomaanse genocide van 1916-1922.
Maar waren er gedurende deze 1400 jaar van christelijke onderdrukking perioden van moslimtolerantie als alternatief voor geweld en vervolging?
Men kan het bestaan van tijden van relatieve tolerantie niet ontkennen. Onder al Rashid werd het Huis van Wijsheid, de grote bibliotheek, gesticht in Bagdad. Er was een tijd van relatieve welvaart, terwijl christelijke en joodse wetenschap werden gewaardeerd, en een bloei van wetenschap, wiskunde en geneeskunde die werd mogelijk gemaakt door Nestoriaanse christelijke geleerden die Griekse teksten vertaalden, die al in de negende eeuw oud waren. Onze christelijke voorouders deelden met moslim Arabieren een diepe traditie van denken en filosofie en werkten vanaf de achtste eeuw met hen samen in een respectvolle dialoog. De Arabische Gouden Eeuw, zoals historicus Philip Jenkins heeft opgemerkt, was gebouwd op Chaldeeuwse en Syrische wetenschap. Christelijke wetenschap. Het opleggen van de Sharia-wet was het begin van het verval van deze grote vooruitgang en het einde van de "Gouden Eeuw" van de Arabische cultuur. Er was een stijl van scholastieke dialoog ontstaan, die alleen kon optreden omdat opeenvolgende kaliefen minderheden tolereerden. Toen de tolerantie eindigde, stopte ook de cultuur en rijkdom die eruit voortvloeide.
Dus, zou u zeggen dat vreedzame coëxistentie mogelijk is en tolerantie de sleutel is tot de ontwikkeling van mensen?
Precies. Maar deze momenten van tolerantie zijn een eenzijdige ervaring geweest: islamitische heersers beslissen, volgens hun eigen oordeel en bevliegingen, of christenen en andere niet-moslims moeten worden getolereerd en in welke mate. Er is nooit sprake geweest van gelijkheid. Christenen zijn in de ogen van de islam fundamenteel niet gelijk. We moeten niet als gelijk worden behandeld; we moeten alleen worden getolereerd of niet getolereerd, afhankelijk van de intensiteit van de heersende Jihadistische geest. Ja; de wortel van dit alles is de leer van Jihad, de rechtvaardiging voor gewelddaden.
Iraakse christenen gaan weer terug naar hun dorpen. Is de situatie nu aan het verbeteren? Hoe is het leven voor de christenen en andere minderheden?
Er zijn nog steeds extremistische groepen die in aantal groeien en beweren dat het vermoorden van christenen en Yezidi’s de Islam helpt verspreiden. Door zich strikt aan de Koran te houden, schrijven ze de Dhimmi-status voor aan minderheden, een tweederangs burgerschap, waardoor inbeslagname van eigendommen en handhaving van de islamitische belasting jizya mogelijk wordt. Maar het is niet alleen dit. Als je een christen in Irak of elders in het Midden-Oosten zou zijn, zou je nooit de schaduw accepteren waaronder wij Irakezen leven – en waaronder we eeuwenlang hebben geleefd. Volgens de grondwet van mijn land zijn we minderwaardige burgers, we leven naar goeddunken van onze zelfbenoemde oversten. Onze menselijkheid geeft ons geen rechten.
In westerse landen bent u volgens de wet gelijk. Dit basisprincipe van het Europese en Amerikaanse leven is een fundament van de christelijke maatschappelijke orde, waarin we allemaal kinderen zijn onder een liefhebbende God, geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis, dat ons alle waardigheid geeft en ons tot wederzijds respect aanspoort. Maatschappelijke veiligheid komt voort uit een wereldbeeld dat elke individuele mens waardeert, niet om zijn positie of rol, maar simpelweg omdat hij menselijk is. Deze visie was het grote geschenk van de joods-christelijke traditie. Het opnieuw opbouwen van het maatschappelijk middenveld betekent het opnieuw opbouwen voor iedereen. Iedereen heeft een plek en iedereen heeft een kans om te gedijen.
De waarheid is dat er een fundamentele crisis is binnen de Islam zelf, en als deze crisis niet wordt erkend, aangepakt en opgelost, dan kan er geen toekomst zijn voor het maatschappelijk middenveld in het Midden-Oosten, of waar dan ook waar de Islam zich aan een gastland blootstelt.
Sommigen zeggen dat de wreedheid en het geweld van IS ook de islamitische wereld hebben veranderd. Wat denkt u?
Het is duidelijk dat IS het geweten van de wereld heeft geschokt, en ook het geweten van de wereld met een islamitische meerderheid. De vraag is nu of de Islam wel of niet doorgaat op een politiek traject, waarbinnen de Sharia de basis is voor het burgerlijk recht en bijna elk aspect van het leven wordt omschreven door religie, of dat er een meer civiele, tolerante beweging zal ontstaan.
De nederlaag van Daesh heeft niet geleid tot nederlaag van het idee van het herstel van het kalifaat. Dit is opnieuw ontwaakt en wordt nu stevig geïmplanteerd in het denken in de moslimwereld. En met dit idee van het kalifaat volgen alle formele historische structuren van opzettelijke ongelijkheid en discriminatie van niet-moslims. Ik spreek hierbij niet alleen over Irak. We zien leiders in andere landen in het Midden-Oosten die duidelijk handelen op een manier die consistent is met het herstel van het kalifaat.
Hoe denkt u dat het Westen hierop zal reageren?
Dit is een cruciale vraag en de religieuze minderheden in het Midden-Oosten willen het antwoord weten. Zult u doorgaan met instemmen met deze eindeloze, georganiseerde vervolging tegen ons? Wanneer de volgende golf van geweld ons gaat treffen, zal iemand op uw campussen demonstraties houden en tekenen dragen die zeggen: ‘Wij zijn allemaal christenen’? En ja, ik zeg wel de "volgende golf van geweld", want dit is gewoon het natuurlijke resultaat van een heersend systeem dat ongelijkheid predikt en vervolging rechtvaardigt. De vergelijking is niet ingewikkeld. Eén groep wordt geleerd dat ze superieur zijn en wettelijk het recht hebben om anderen als inferieure menselijke wezens te behandelen op basis van hun geloof en religieuze praktijken. Deze leer leidt onvermijdelijk tot geweld tegen ‘minderwaardigen’ die weigeren hun geloof te veranderen. En daar heb je het: de geschiedenis van christenen in het Midden-Oosten van de laatste 1400 jaar.
Maar wat zou de oplossing zijn? Hoe kunnen we een betere toekomst opbouwen?
Deze verandering moet tot stand komen als het bewuste werk van de moslimwereld zelf. We zien misschien het kleine begin van deze erkenning in Egypte, in Jordanië, in Azië, zelfs in Saoedi-Arabië. Er valt zeker nog te bezien of dit werkelijk oprecht is.
Heeft het christendom in het Midden-Oosten een profetische missie?
Wij hebbe een missionaire rol: dagelijks getuigenis geven van de leer van Christus, de waarheid van Christus tonen en onze moslimburen een levend voorbeeld geven van een weg naar een wereld van vergeving, nederigheid, liefde, vrede. Om verwarring te voorkomen; ik heb het niet over bekering. Ik spreek eerder over de fundamentele waarheid van vergeving die wij christenen in Irak kunnen delen, en die we delen vanuit een positie van historisch unieke morele helderheid. We vergeven degenen die ons hebben vermoord, die ons hebben gemarteld, die ons hebben verkracht, die alles over ons wilden vernietigen. We vergeven ze. In de naam van Christus vergeven we hen. En dus zeggen we tegen onze moslimburen, leer dit van ons. Laat ons u helpen genezen. Uw wonden zijn zo diep als de onze. We weten dit. We bidden voor uw genezing. Laten we ons gewonde en gemartelde land samen genezen.
En hoe zit het met onze westerse seculiere samenleving? Wat is, volgens uw mening, onze taak?
Wij vragen dat u onze situatie waarheidsgetrouw beschouwt, zoals deze werkelijk bestaat en niet vervalt in langdurige pogingen tot historisch relativisme die de realiteit van ons lijden verminderen, of eerlijker, beledigen door ons zelfs van de waardigheid van ons voortdurende geloof te beroven. De kern van de strijd is het begrijpen van de aard van de strijd. U zult zich moeten afvragen hoe lang een gematigde en fatsoenlijke samenleving kan overleven zonder de invloed van christelijke instellingen? Hoe lang kan de traditie bestaan nadat het geloof is gestorven? Wat stroomt er in het vacuüm? De rol die christelijke gemeenschappen spelen of hebben gespeeld in islamitische samenlevingen wordt over het hoofd gezien. Het is een belangrijk onderdeel van de vorming van het maatschappelijk middenveld in het grootste deel van de wereld. Het moet worden benadrukt omdat de situatie in Irak door westerse besluitvormers jammerlijk verkeerd is gelezen. Er is geen reden om te geloven dat zij dezelfde tekens en voorgevoelens in hun eigen land niet verkeerd lezen. Denkt u dat u ver weg bent van de chaos van Irak? Laat me u verzekeren; het is slechts zes uur vliegen.
Over beleidsmakers gesproken, wat zou de rol van politici zijn?
We vragen hen de inspanningen te ondersteunen om gelijke behandeling van alle minderheden in Irak en elders te waarborgen. We bidden dat beleidsmakers in zichzelf de nederigheid kunnen vinden om te erkennen dat hun theorieën, die de afgelopen decennia onze gruwelijke realiteit zijn geworden, bijna universeel ongelijk hebben gehad en gebaseerd zijn op fundamenteel onjuiste beoordelingen van het Iraakse volk en de situatie. Door dit verkeerde beleid, ontworpen in comfort en op veilige afstand, waarover in de media wordt gediscussieerd alsof het partijdige intellectuele gesprekspunten zijn, zijn honderdduizenden onschuldige mensen gestorven.
Een heel land is uiteengereten en aan de jakhalzen overgelaten. Deze gruwel begon allemaal met beleid, en we smeken degenen onder u die toegang hebben tot het vormgeven van beleid voor uw land om dagelijks te onthouden dat uw beleidsevaluaties en die van uw bondgenoten gevolgen hebben voor het leven of de dood. Wees alstublieft nederig en zorg ervoor dat u echt de mensen begrijpt over wie u een oordeel velt. Begrijpen wat er in Irak is gebeurd, betekent eerlijk zijn over de aard en het doel van de christelijke maatschappelijke orde. Het betekent eerlijk zijn over de aard en het doel van de wetten van de Islam. Het betekent eerlijk zijn over wat er gebeurt wanneer deze twee op één plek samenkomen. Ik waardeer dat dit een ongemakkelijk onderwerp is om te bespreken in het comfort van een vredig land. Maar voor Iraakse christenen is dit geen abstracte zaak.
De meest pijnlijke vraag: worden we geconfronteerd met het einde van het christendom in Irak?
Het zou kunnen. Wij erkennen dit. Het christendom in Irak, een van de oudste kerken, is gevaarlijk dicht bij uitsterven. In de jaren vóór 2003 telden we maar liefst anderhalf miljoen: zes procent van de bevolking van Irak. Vandaag zijn er misschien maar 250.000 van ons over. Misschien minder. Wie van ons achterblijven, moeten klaar zijn om het martelaarschap te trotseren. Uiteindelijk staat de hele wereld voor een moment van waarheid. Zal een vreedzaam en onschuldig volk worden vervolgd en geëlimineerd vanwege hun geloof? En zal de wereld, om maar niet de waarheid te hoeven spreken over de vervolgers, medeplichtig zijn aan onze eliminatie?
De wereld moet begrijpen dat we onze weg naar uitsterven niet in stilte vervolgen. Vanaf dit moment spreken we de waarheid en leven we de waarheid na, in volledige omarming van onze christelijke getuigenis en missie, zodat als we op een dag weg zijn, niemand zal kunnen zeggen: hoe is dit gebeurd? Wij christenen zijn een volk van hoop. Maar het einde onder ogen zien, brengt ons ook duidelijkheid en daarmee de moed om eindelijk de waarheid te spreken. Onze hoop om in ons oude thuisland te blijven, berust nu op het vermogen van onszelf, onze onderdrukkers en de wereld om deze waarheden te erkennen. Er moet een einde komen aan het geweld en de discriminatie van onschuldigen. Degenen die het onderwijzen, moeten stoppen. Wij christenen van Irak, die 1400 jaar lang met vervolging, geweld en genocide worden geconfronteerd, zijn bereid om ons uit te spreken en getuigenis af te leggen tegenover onze onderdrukkers en de wereld, ongeacht het gevolg.
