Toen Mgr. Justin Kientega in 2010 bisschop werd van Ouahigouya, in het noordwesten van Burkina Faso, kon hij gemakkelijk naar de grens met Mali reizen. Sinds 2015 is alles echter veranderd. Delen van zijn eigen bisdom zijn nu verboden terrein vanwege de activiteiten van terroristische groeperingen die de radicale Islam aan de bevolking willen opleggen.
“De terroristen komen per motorfiets naar de dorpen, ze verzamelen de mensen en vertellen hen dat ze niet naar school mogen gaan, dat ze het openbaar bestuur niet mogen gehoorzamen en ze instrueren de mannen om hun baard te laten groeien en de vrouwen om de islamitische sluier te dragen. Soms nemen ze één persoon en doden hem voor de ogen van iedereen”, vertelt de bisschop tijdens een online conferentie georganiseerd door Kerk in Nood (ACN).
Ultimatum aan christenen
Op andere plaatsen wordt de bevolking een ultimatum gesteld om hun huizen te verlaten en niet terug te keren. Christenen, een minderheid in deze regio, krijgen vaak te maken met hardere instructies en straffen. “Er is geen vrijheid van godsdienst. In sommige dorpen staan ze toe dat mensen bidden, maar verbieden ze catechisatie; op andere plaatsen zeggen ze tegen de christenen dat ze niet in de kerk mogen samenkomen om te bidden. Dit leidt ertoe dat velen vertrekken. In mijn bisdom zijn twee parochies gesloten omdat de priesters weg moesten, en twee andere zijn geblokkeerd, niemand kan erin of eruit.”
De aanval van zondag was slechts het meest recente voorbeeld. “Er waren 47 mensen in de kapel voor de zondagochtendviering van het Woord, geleid door hun catechist. Er waren 17 mannen en verder vrouwen en kinderen. De terroristen kwamen en doodden twaalf van hen. Negen mensen werden gedood in de kapel en drie anderen stierven aan hun verwondingen – allemaal mannen. Maar er waren ook twee kinderen onder de doden, een vierjarige en een 14-jarige.”
Humanitaire ramp
De situatie van voortdurende vervolging heeft een humanitaire ramp veroorzaakt, met duizenden mensen die dorpen ontvluchten om naar steden of dorpen te verhuizen waar ze kunnen rekenen op de bescherming van de politie en het leger. “In alle steden doen christenen hun best om deze mensen te helpen. In veel parochies worden ze opgevangen, ze proberen eten voor ze te vinden.”
Volgens bisschop Kientega hebben meer dan 200 scholen hun deuren moeten sluiten, waaronder 30 katholieke scholen. Zij waren vroeger een voorbeeld van harmonie tussen de gemeenschappen, omdat veel moslimgezinnen hun kinderen toevertrouwden aan de zorg van de door de Kerk beheerde instellingen. Burkina Faso had zo’n reputatie van wederzijds respect tussen de verschillende gemeenschappen, dat de naam van het land letterlijk ‘Land van de Eerlijke Mensen’ betekent.
Wie gebruikt jonge aanslagplegers?
Dit alles brengt de bisschop ertoe om zich af te vragen wie deze jonge mensen gebruikt en hen ertoe aanzet om deze gruweldaden te begaan. “We vragen ons af hoe dit heeft kunnen gebeuren? Wie steunt hen? Wie financiert hen? Sommigen van hen zijn Burkinabe, onze broeders, en ze bedekken niet eens hun gezicht. Maar de vraag is waarom? Waarom ontvoeren en vermoorden ze mensen? Waarom komen ze om goederen en dieren mee te nemen en branden ze dorpen af?”
Kientega legt uit dat in veel gevallen werkloze jongeren naar terroristische organisaties worden gelokt met beloften van werk. Toch blijft het voor hem een mysterie wie deze groepen financiert en van wapens voorziet. Hij is de burgerlijke overheid en de strijdkrachten echter dankbaar voor hun inspanningen om de bevolking te steunen en voor hun samenwerking met de Kerk om de hulpverlening te coördineren. “De civiele overheid doet echt haar best. Ze organiseren konvooien om voedsel naar de geblokkeerde dorpen te brengen. Het leger doet ook zijn best om de mensen te helpen. De staat is degene die de behoeften van de ontheemden kent en als we hulp hebben, geven ze ons richtlijnen, zodat de mensen krijgen wat ze nodig hebben om een beter leven te hebben, hoewel de uitdagingen talrijk zijn.”
“Het geloof is gegroeid”
Ondanks de moeilijkheden en de vervolging waarmee de christelijke minderheid te maken heeft, zegt bisschop Justin Kientega dat geen van hen toegeeft aan de eisen van de terroristen om de Islam te omarmen. “In deze situatie accepteren sommige christenen te sterven. Velen weigerden zelfs om de kruizen die ze dragen af te doen. Op sommige plaatsen werden christelijke vrouwen verplicht om zichzelf te bedekken, maar ze weigeren zich te bekeren tot de Islam. Ze proberen altijd andere manieren te vinden om hun geloof te beleven en te bidden.”
Hij gaat zelfs zover om te zeggen dat “het geloof is gegroeid”, omdat de kerk gedwongen werd zich aan te passen. Wel heeft de terroristische dreiging een ander effect gehad dat de Kerk zorgen baart. “Er zijn situaties van ellende die mensen terugduwen naar praktijken van traditionele religies. Bijvoorbeeld door het dragen van kleding of amuletten die iemand zogenaamd beschermen tegen kwaad.”
Toch herinnert hij zich een situatie waarin het getuigenis van een lokale priester zelfs effect had op degenen die vasthouden aan hun voorouderlijke praktijken. “Ik reisde naar Bourzanga en het opperhoofd, die een traditionele godsdienst beoefent, vertelde me dat ze blij waren dat de priester was gebleven, omdat hij een bron van kracht voor hen is. Alle hulp die de pastoor krijgt, deelt hij met iedereen, christenen, moslims en traditionele gelovigen. Hij zei dat de priester de mensheid waardeert en niet discrimineert.”
Dit getuigenis van geloof en naastenliefde tegenover vervolging is ook duidelijk wanneer bisschop Kientega de vele bronnen van hulp opsomt die de lokale Kerk ontvangt. “We weten dat de paus dicht bij ons is en we voelen de aanwezigheid van de universele Kerk. We werken samen met het bisdom Limoges in Frankrijk en zij bidden elke dag voor ons. We krijgen hulp van donateurs van Kerk in Nood, die ons zaken brengen die we nodig hebben. Maar het belangrijkste is om te bidden dat de Heer de harten van deze terroristen zal raken. We bidden elke dag voor hun bekering. Dat is heel belangrijk, dat ze zich bekeren.”
Kerk in Nood steunt verschillende projecten in Burkina Faso. Een delegatie was onlangs in het land om de situatie te beoordelen. De internationale katholieke hulporganisatie heeft de Sahel-regio, die Burkina Faso, Mali, Niger en Nigeria omvat, een van haar prioriteiten gemaakt voor 2024.
