De slachtoffers, overwegend moslims, waren mannen tussen 13 en 75 jaar oud. Het ging om een operatie van “etnische zuivering”, gericht op de oprichting van een christelijk-orthodox Groot-Servië, ten koste van de Bosnische en Bosnisch-Kroatische bevolking. Het bloedbad van Srebrenica was het ernstigste in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Het Internationaal Strafhof heeft zeven daders veroordeeld voor genocide. Maar deze gebeurtenis blijft de regio verdelen: Serviërs doen het af als een vreselijke misdaad, terwijl de Bosniërs gerechtigheid eisen voor degenen die zijn vermoord.
Wat betekent deze herdenking voor u?
Het herinnert ons eraan hoe machtig het kwaad kan zijn. Het herinnert ons aan misdaden in het recente verleden, waar niemand met solide morele principes trots op kan zijn. Maar net zoals deze herdenkingen het verleden naar boven halen, zijn ze ook een kans om gerechtigheid te laten geschieden en de misdaden te veroordelen. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan verzoening.
Hoe denkt de huidige samenleving over de wonden die deze tragedie heeft veroorzaakt?
Helaas bestaat er nog steeds geen algemeen besef dat alle misdaden, ongeacht door wie ze zijn gepleegd, moeten worden veroordeeld. Of dat alle slachtoffers evenveel waard zijn en dat de pijn van hun moeders even groot is. Daarom zijn deze herdenkingsdagen van de genocide in Srebrenica geen gelegenheid voor persoonlijke en collectieve verzoening, maar een bron van nieuwe verdeeldheid. Het haalt oude wonden open, waardoor verzoening en vergeving nog moeilijker worden.
Hoe bereidt de Kerk zich voor op de herdenking van deze 30ste verjaardag?
De katholieke Kerk heeft altijd deelgenomen aan de herdenkingen van de genocide in Srebrenica en haar verdriet en respect betuigd voor de slachtoffers en ook voor de nabestaanden. Zo wil zij haar missie van verzoening en nationale vernieuwing vervullen.
Zijn er speciale initiatieven of gebedsmomenten met moslims en orthodoxen?
Ik ben niet op de hoogte van andere initiatieven dan de gezamenlijke bijeenkomsten tussen vertegenwoordigers van de katholieke Kerk en de moslimgemeenschap. Op dit moment is het vrijwel onmogelijk om een gezamenlijke activiteit te verwachten waarbij ook de Orthodoxen betrokken zijn. De Servisch-Orthodoxe kerk erkent, net als de Servische politieke klasse, dat dit een vreselijke misdaad was. Maar ze ontkent openlijk dat het om genocide ging. Zolang zij dit standpunt handhaaft, zal het moeilijk zijn om gezamenlijke initiatieven te nemen.
Welke rol speelt de katholieke Kerk in het verzoeningsproces?
Wij geloven dat dialoog de enige moreel aanvaardbare manier is om meningsverschillen op te lossen. De bisschoppen van Bosnië-Herzegovina hebben dit principe altijd hoog in het vaandel gedragen. We hebben nooit geweigerd om met religieuze leiders te spreken. De Kerk volgt deze koers al sinds de oorlog en waarschuwt voortdurend voor de gevolgen van een onrechtvaardige vrede, die etnische zuiveringen zou legitimeren.
Kunt u een voorbeeld geven van een concreet initiatief?
Er is het project “Samen wandelen”, een initiatief van het Johannes Paulus II Jeugdpastoraal Centrum, dat al meer dan tien jaar jongeren van de drie belangrijkste religieuze denominaties samenbrengt. Door middel van educatieve, sportieve en andere activiteiten proberen zij verdeeldheid te overwinnen en jongeren aan te moedigen bruggen te bouwen.
Is vergeving en verzoening mogelijk?
Het is een feit dat de facties die in het verleden tegen elkaar hebben gevochten al dertig jaar in relatieve vrede leven, dat ze met elkaar praten, door het land reizen en elkaar ontmoeten. Dat is een teken dat verzoening mogelijk is. We mogen echter niet voorbijgaan aan de noodzaak van gerechtigheid. Dat wil zeggen dat ieder individu verantwoordelijkheid moet nemen voor de misdaden die hij heeft begaan.
Wat kunnen we vandaag de dag leren van de genocide in Srebrenica?
Deze grote tragedies kunnen ook een les voor de toekomst zijn, zodat nieuwe generaties de fouten van hun voorouders niet herhalen. Srebrenica herinnert ons eraan hoeveel pijn mensen elkaar kunnen aandoen wanneer ze vervuld zijn van haat. Niettemin bieden de huidige situatie in de wereld en de voortdurende oorlogen de mogelijkheid om te leren van de fouten uit het verleden.
Srebrenica is een plaats van haat en lijden, maar kan ook een plaats van verzoening en bekering worden. Van hieruit kan een duidelijke boodschap worden uitgedragen: dat oorlog en misdaad nooit iets goeds opleveren en dat het daarentegen de moeite waard is om te strijden voor vrede en wederzijds respect, in diversiteit en rechtvaardigheid.
