Omdat de bescherming van kwetsbare mensen ons aan het hart gaat en we transparant willen zijn, vindt u hieronder een vertaling van antwoorden van ons internationale kantoor op vragen naar aanleiding van het artikel dat afgelopen woensdag over pater Werenfried van Straaten verscheen:
1 Hoe kwam de krant in het bezit van de brief?
We weten het niet. De brief dateert van 2010 en was gericht aan het Vaticaan en verschillende Duitse bisdommen.
2 Wist Kerk in Nood van de brief?
De brief bevond zich in de archieven van het internationale kantoor van Aid tot the Church in Need, zoals Kerk in Nood (ACN) wereldwijd heet.
3 In welke context kwam de brief tot stand?
Hulpbisschop Manfred Grothe heeft tussen 2009 en 2011 een visitatie van onze internationale organisatie uitgevoerd. Deze had geen betrekking op pater Werenfried, die in 2003 overleed, als persoon, maar alleen op de organisatorische modernisering van ons werk. Dit gebeurde uit naam van de Congregatie voor de Clerus, de voor Kerk in Nood verantwoordelijke congregatie. In deze periode probeerden enkele personen om een proces van zaligverklaring voor pater Werenfried op gang te brengen. Hulpbisschop Grothe vernam in dit verband enkele ernstige beschuldigingen tegen hem. Met zijn brief wilde hij de initiatieven voor een eventuele zaligverklaring onmiddellijk stopzetten.
4 Wat vindt Kerk in Nood van de beschuldigingen?
Kerk in Nood betreurt de beschreven beschuldigingen ten zeerste en distantieert zich volledig van het gedrag waarvan pater Van Straaten wordt beschuldigd. Onze hulporganisatie verplicht zich tot een onvoorwaardelijke opheldering. Wij hebben de aantijgingen onderzocht aan de hand van de nu beschikbare bronnen en hebben over de respectievelijke punten als volgt een standpunt ingenomen.
5 Pater Werenfried wordt beschuldigd van poging tot aanranding, is dit waar?
Bij de beschuldiging uit 2010 gaat het om zeer ernstige feiten. Het zou gaan om een ernstige aanranding die plaatsvond in 1973. Aangezien pater Van Straaten zeven jaar eerder was overleden, was het niet meer mogelijk om van hem een stellingname te krijgen over het vermeende misdrijf van toen 37 jaar geleden. Volgens de ons beschikbare documenten waren er voordien nooit beschuldigingen van seksueel misbruik tegen hem aan het licht gekomen.
6 Hoe oud was de betrokken persoon op het moment van de incidenten?
Zij was 23 jaar oud op dat moment.
7 Hoe kende pater van Straaten de betrokken vrouw?
Ze werkte toen ter tijd voor onze hulporganisatie.
8 Wanneer heeft Kerk in Nood dit ontdekt?
In 2010 – zeven jaar na de dood van pater Van Straaten – kwam onze organisatie dit te weten toen de betrokken persoon het incident voor het eerst meldde bij Kerk in Nood.
9 Hoe heeft Kerk in Nood op de beschuldiging gereageerd?
De leiding van onze hulporganisatie nam de beschuldiging zeer ernstig, zocht onmiddellijk contact met de betrokkene en luisterde naar haar in een persoonlijk gesprek. Haar verhaal kwam op de leiding van Kerk in Nood/ACN geloofwaardig over. Daarom verklaarde de organisatie zich bereid om de getroffen persoon een financiële compensatie te betalen, in het streven om het lijden van de getroffen persoon te erkennen en om te proberen de gevolgen voor haar te verzachten.
10 Welke burgerlijke en kerkelijke autoriteiten werden op de hoogte gebracht?
Onmiddellijk na het bekend worden van de beschuldigingen heeft Kerk in Nood/ACN de Congregatie voor de Clerus en de voorzitter van de Duitse Bisschoppenconferentie op de hoogte gebracht. De verantwoordelijke bisschop van het ‘thuisbisdom’ van de betrokken persoon en de verantwoordelijke van de Orde van de Norbertijnen werden ook van de beschuldigingen op de hoogte gebracht. Het inleiden van een strafrechtelijke procedure, die ook werd overwogen, heeft niet plaatsgevonden omdat pater Werenfried van Straaten al in 2003 was overleden.
11 Heeft Kerk in Nood schadevergoeding betaald aan de betrokken persoon?
Wat betrokkene had verteld, kwam op de leiding geloofwaardig over. Er waren geen andere aanwijzingen, documenten of getuigenverklaringen. Kerk in Nood/ACN heeft de betrokkene destijds een schadevergoeding betaald van in totaal 16.000 euro: 10.000 euro als poging tot erkenning van het leed dat zij had ondervonden en 6.000 euro ter voldoening van pensioenaanspraken uit hoofde van haar voormalige dienstbetrekking bij Kerk in Nood/ACN.
12 Kerk in Nood heeft geld betaald aan de betrokken vrouw. Is dit geen erkenning van schuld?
Eventuele slachtoffers krijgen terecht financiële bijstand als de feiten van het misdrijf na een onderzoek geloofwaardig blijken, ook al is er geen duidelijk bewijs meer en kan de verdachte niet meer worden verhoord. De meeste zedenmisdrijven vinden plaats zonder getuigen, zodat de mogelijkheden van wettig bewijs vaak ontbreken.
13 Was er niet eerder een betaling aan haar familie?
Op grond van de dossiers in de archieven kan worden aangenomen dat pater Van Straaten in 1996/1997 een betaling aan haar vader heeft gedaan. In 2011 ontkende de vader schriftelijk dat deze betaling iets te maken had met een aanranding van zijn dochter. Het was veeleer een betaling om hem te compenseren voor de unfaire behandeling door pater Van Straaten bij het einde van zijn dienstverband met Kerk in Nood/ACN.
14 Waarom is Kerk in Nood niet onmiddellijk na het bekend worden van de beschuldiging van aanranding naar buiten getreden?
De betrokkene heeft duidelijk de wens geuit om de beschuldiging vertrouwelijk te behandelen. Er was ook het belang om reputatieschade aan het werk te voorkomen en de projecten niet in gevaar te brengen.
15 Werd de beschuldiging verzwegen om de reputatie van pater Van Straaten niet te schaden?
De beschuldiging werd zeven jaar na de dood van pater Van Straaten geuit.
Toen Kerk in Nood/ACN in het najaar van 2010 kennis kreeg van het incident, heeft de organisatie onmiddellijk contact gezocht met het betrokken gezin om de kwestie van deze beschuldiging meteen op te helderen. Een vertegenwoordiger van onze organisatie en ook bisschop Grothe reageerden met groot respect op de pijn van de betrokken persoon, nadat zij de gebeurtenissen geloofwaardig had beschreven. De toen pasbenoemde uitvoerend president bezocht de familie in 2011 nadat hij van de kwestie had vernomen. Hij besloot dat een bedrag van 16.000 euro zou worden betaald als blijk van erkenning voor het lijden. Het onderzoek is nog niet voltooid. Tegelijkertijd moeten de persoonlijkheidsrechten (privacy) van alle betrokken personen bij alle duidelijkheid en transparantie worden geëerbiedigd.
16 Zijn er nog meer beschuldigingen van seksueel wangedrag tegen pater Van Straaten bekend?
Noch uit de beschikbare documenten, noch uit andere bronnen zijn er aanwijzingen voor verdere beschuldigingen van seksueel wangedrag door pater Van Straaten. Kerk in Nood/ACN liet in 2016 uitgebreid onderzoek in de archieven van de Congregatie voor de Clerus doen. Er zijn geen aanwijzingen voor andere seksuele misdrijven of aanranding door pater Werenfried gevonden.
17 Was Pater Van Straaten een sympathisant van het fascisme?
In zijn geschriften gedurende de 55-jaar waarin hij onze hulporganisatie leidde (1947-2003), zijn er geen aanwijzingen voor extreemrechts of fascistisch gedachtengoed. Integendeel, pater Van Straaten veroordeelde dictaturen en nam er krachtig stelling tegen.
18 Hoe zit het met de beschuldiging van mateloosheid in het persoonlijke leven?
De beschuldiging van mateloosheid in levensstijl is gebaseerd op individuele meldingen van overmatig gebruik van alcohol of voedsel. Op basis van de informatie waarover wij beschikken, kan deze beschuldiging niet worden bevestigd.
19 Is het waar dat pater Van Straaten tekortkomingen vertoonde in het beheer van Kerk in Nood?
Pater van Straaten stichtte Oostpriesterhulp, later Kerk in Nood, in 1947 en leidde deze 55 jaar tot aan zijn dood in 2003. In deze periode waren er diverse conflicten en geschillen met medewerkers. De toenmalige leiderschapsstijl kwam zeker niet overeen met de huidige opvatting van modern personeelsmanagement. De invoering van nieuwe leidings- en controlegremia, alsook de nadruk op een werkcultuur waarin plaats is voor waardering, waren belangrijke ontwikkelingen na de voltooiing van de visitatie in 2011.
20 Waarom vond er van 2009 tot 2011 een pauselijk visitatie bij Kerk in Nood plaats?
De pauselijke visitatie (2009-2011) had als opdracht om de organisatorische modernisering van de Kerk in Nood / ACN in gang te zetten, zodat onze hulporganisatie haar missie om lijdende en vervolgde christenen te steunen, in de toekomst effectief na te streven.
21 Had de visitatie betrekking op de persoon van pater Van Straaten?
De visitatie had niets te maken met hem als persoon. Hij was al zes jaar dood bij het begin van de visitatie. De visitatie had als enig doel de modernisering van de organisatie.
22 Waarom heeft Benedictus XVI in 2011 Kerk in Nood opnieuw opgericht als pauselijke stichting?
Het resultaat van de pauselijke visitatie was een reorganisatie en herstructurering van de samenwerking tussen de landenkantoren en het centrale kantoor in Königstein im Taunus. Uit het gedetailleerde eindverslag van de visitatie zijn tal van consequenties getrokken, met name ten aanzien van de juridische heroprichting als pauselijke stichting, de herziening van de statuten, de invoering van nieuwe beheers- en controleorganen en sinds 2019 de prioritering van de bescherming van kwetsbare personen. Daaronder het voorkomen van seksueel misbruik, zowel intern binnen de eigen organisatie als bij de projectpartners.
23 Heeft Kerk in Nood na het bekend worden van de aantijgingen consequenties getrokken ten aanzien van de betekenis van pater Van Straaten binnen de hulporganisatie?
Kerk in Nood heeft sinds 2011 de gehele organisatie in al haar facetten herzien. Pater van Straaten heeft in de geschiedenis van Kerk in Nood / ACN zijn plaats als stichter. Middelpunt van ons werk is tegenwoordig echter louter en alleen de situatie van christenen in nood over de hele wereld en hoe we hen kunnen ondersteunen.
24 Heeft Kerk in Nood spijt van de vermeende incidenten?
Kerk in Nood betreurt de ernstige aantijgingen ten zeerste en distantieert zich van gedrag zoals waarvan pater van Straaten wordt beschuldigd. Sinds 2011 zijn besluitvormings- en controlestructuren ingevoerd om misdragingen te voorkomen en een collegiale werkcultuur te bevorderen.
25 Wat is nu het standpunt van Kerk in Nood ten aanzien van een mogelijk zaligverklaringsproces voor pater Van Straaten?
Kerk in Nood heeft als pauselijke stichting nooit een dergelijk proces geïnitieerd en stelt er ook geen enkel belang in om dit in de toekomst alsnog te doen.
26 Wat doet Kerk in Nood vandaag om ervoor te zorgen dat dergelijk wangedrag zich niet meer voordoet?
De pauselijke visitatie van 2009 tot 2011 had als opdracht de organisatorische modernisering van de Kerk in Nood/ACN op gang te brengen. Het resultaat van deze visitatie was de herziening van de organisatie op alle onderdelen, alsmede de juridische heroprichting als pontificale stichting, de herziening van de statuten, de invoering van nieuwe leidings- en controlegremia. In het bijzonder zij gewezen op de in 2019 vastgestelde “Veiligheidsrichtlijnen” voor de preventie van seksueel misbruik, zowel intern als bij de ondersteuning van projecten, als een prioriteit van de organisatie. Binnen dit kader zijn deze voorschriften en processen ontwikkeld en ingevoerd, ter waarborging daarvan.
De originele Duitse verklaring vindt u hier. Voor nadere vragen kunnen media contact opnemen met press@acn-intl.org.
Tot slot
We beseffen dat de beschuldigingen veel pijn en vragen kunnen oproepen bij onze weldoeners. We vragen u allen om gebed dat de Waarheid die bevrijdt ons mag leiden. Juist nu Christenen wereldwijd meer vervolging kennen dan ooit – en nu paus Franciscus op het punt staat velen van hen te ontmoeten in Irak, waar we met uw hulp zoveel voor hen hebben betekend – hopen we op u te mogen blijven rekenen.
