Het besluit werd op woensdag 8 juli aangekondigd door de vice-voorzitter van de Europese Commissie, Margaritis Schinas. Veel organisaties die zich inzetten voor de bescherming en bevordering van deze fundamentele vrijheid, waaronder Kerk in Nood, zijn opgelucht over het besluit. “De inzet was hoog”, aldus Thomas Heine-Geldern, uitvoerend president van Kerk in Nood internationaal aan. “Sinds het begin van de coronacrisis worden veel mensenrechten bedreigd. Met name de vrijheid van godsdienst werd in veel landen beknot. De EU bevestigt nu haar engagement, dat enkele weken geleden nog gecompromitteerd leek.”
Functie geschrapt
De Europese Commissie had de functie op 15 juni zonder uitleg geschrapt. Niet veel later kwam ze op haar besluit terug nadat er met verontwaardiging en veel bewijzen op werd gewezen dat de bedreigingen voor godsdienstvrijheid, zoals de heropleving van het extremisme en de gewelddadige vervolging, wereldwijd zijn toenemen. De positie is sinds november 2019 vacant. Alle zaken die door de speciale afgezant werden gevolgd, bleven daardoor in het ongewisse. Onder hen de rechtszaken van mensen in Pakistan die werden beschuldigd van godslastering, ontvoerde christelijke meisjes in Nigeria en de grotendeels islamitische Oeigoerse minderheid in China.
Het werk van Jan Figel, de Slowaak die sinds mei 2016 de functie van speciaal gezant van de EU voor de vrijheid van godsdienst of levensovertuiging buiten de EU vervulde, werd door de slachtoffers en pleitbezorgers zeer gewaardeerd. De bezoeken van Figel aan landen waar de spanningen in verband met godsdienstige toenemen, hebben ertoe bijgedragen dat de druk op religieuze minderheden in bijvoorbeeld Indonesië en Egypte is afgenomen. Zijn mandaat zou de komende weken kunnen worden voortgezet.
Hoop op snelle benoeming
Heine-Geldern: “We hopen dat de nominatie eerder vroeg dan laat komt, voordat de schade verder toeneemt. Soms doet alleen al de wetenschap dat iemand in het Westen om de slachtoffers van de vervolging geeft, wonderen om de hoop levend te houden. Kerk in Nood zal blij zijn als de positie een permanent en meerjarig mandaat krijgt en niet, zoals nu, jaarlijks wordt herzien.” Er is belangstelling van enkele EU-lidstaten, maar de beslissing over de benoeming ligt uitsluitend bij de voorzitter van de Europese Commissie, dr. Ursula von der Leyen, aangezien dit een mandaat is dat afhankelijk is van de uitvoerende macht van de Europese Unie.
‘Hoeder’ van mensenrecht
Een speciale afgezant vervult de missie van bevordering en bescherming van het fundamentele recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst, zoals gespecificeerd in artikel 10 van het Handvest van de grondrechten van de EU. Hij of zij is de “hoeder” van de toepassing van de EU-richtlijnen voor Vrijheid van Religie of Levensovertuiging en staat zodoende veel in relatie met Europese religieuze organisaties en kerken die in het buitenland actief zijn. “Vanwege deze brugfunctie van de afgezant is zijn werk voor Kerk in Nood zeer belangrijk”, aldus Heine-Geldern, “Voor ons is het erg belangrijk dat onze projectpartners in moeilijke situaties, zoals in Myanmar, Irak, Indonesië, de Centraal Afrikaanse Republiek of de Democratische Republiek Congo, iemand hebben tot wie zij zich direct kunnen richten. Iemand waarop ze kunnen vertrouwen om hun boodschap terug te brengen naar Europa, waardoor beleidsmakers beslissingen kunnen nemen met de noden van slachtoffers in gedachten.”
Kerk in Nood informeert dankzij de contacten met haar vele projectpartners regelmatig ook zelf de beleidsmakers over de situatie ter plaatse. Dit helpt politici en medewerkers om niet alleen kwesties van vrijheid van godsdienst aan te pakken, maar ook de gevolgen van de vervolging die Kerk in Nood tegenkomt in landen waarmee de EU overeenkomsten, waardoor beleid inzake noodhulp, ontwikkeling en samenwerking, veiligheid, buitenlandse zaken, jeugd en onderwijs en handel kan worden herzien.
