Terwijl Ricardo Mínguez spreekt, vullen zijn ogen zich met tranen als hij zich de ontberingen en het leed herinnert dat hij in het verleden heeft gekend. “We wachten hier al meer dan 25 jaar op. Velen van ons die aan deze onderneming begonnen zijn, hebben het land verlaten of zijn niet langer bij ons”, vertelt de oudere Cubaanse heer. Zijn gezicht is getekend door de jaren, rimpels spreken van een leven vol lijden. Ricardo spreekt over de katholieke gemeenschap in de buitenwijk van Antonio Guiteras, een gemeenschap van een honderdtal personen die voor het eerst werd gevormd in 1993 in de achtertuin van een privéwoning in deze buitenwijk aan de rand van Havana. De snelst groeiende buitenwijken sinds de Cubaanse revolutie telt vandaag de dag zo’n 30.000 inwoners.
Eerste kerk in Havana sinds revolutie
De Antonio Guiterasbuurt is een van de lokale wijken in het gemeentelijk gebied van Oost-Havana, op ongeveer 8 kilometer van het oude centrum van de hoofdstad. Het is hier dat Ricardo’s droom werkelijkheidsd wordt in de vorm van een kerk. Daar kan de katholieke gemeenschap samenkomen om elkaar te ontmoeten en te bidden. Het wordt de eerste katholieke kerk in Havana, en slechts de tweede in het hele land, die gebouwd is op land dat door de staat is toegekend sinds de revolutie van 1969. De kerk is gewijd aan paus Johannes Paulus II, wiens bezoek aan Cuba in 1998 een “voor en na” moment betekende in de situatie van de katholieke Kerk in deze Caribische natie en in de betrekkingen tussen het Vaticaan en de Cubaanse regering in Havana. “Moge Cuba openstaan voor de wereld en moge de wereld openstaan voor Cuba”, was de historische uitdrukking die de Poolse paus gebruikte.
Hindernissen
We hebben veel moeilijkheden gehad om te beginnen. Meer dan een kwart eeuw lang konden we nauwelijks openlijk spreken over het katholieke leven, maar we kwamen samen en groeiden. En we baden voortdurend voor de mogelijkheid om een stuk land te hebben waarop we een kerk konden bouwen. Er waren veel moeilijkheden, van allerlei aard, maar uiteindelijk heeft president Raul Castro zijn handtekening gezet en dit stuk land toegekend”, herinnert Ricardo Mínguez zich. De meest recente hindernis was de coronapandemie, die het werk opnieuw bijna tot stilstand bracht. Helaas betekent de lockdown in het land dat de gemeenschap niet in staat zal zijn om de honderdste verjaardag van de geboorte van de heilige Johannes Paulus II op 18 mei van dit jaar te vieren. Ook op Cuba zijn alle liturgische vieringen sinds eind maart geannuleerd. Maar als er één ding is waar het Cubaanse volk aan gewend is, dan is het wel dat het niet opgeeft bij tegenslag.
Geïmproviseerde kerk
Ricardo is ‘koster’ van de huidige tijdelijke kerk – bestaande uit een dak en muren van metalen platen ter bescherming tegen wind en weer – die door de gelovigen wordt gebruikt tot de nieuwe kerk is gebouwd. Terwijl hij een beeld ophangt van de Goddelijke Barmhartigheid, een devotie waaraan ook de gemeenschap en de nieuwe kerk gewijd zijn, merkt hij op: “Hier hebben we nu alle diensten die straks in de kerk zullen plaatsvinden; bruiloften, communies, dopen. En we komen hier elke zondag bij elkaar om samen te bidden. Ik kom hier van te voren om de dingen klaar te maken, ik maak het altaar klaar, de foto’s, de stoelen… We hebben hier geleden onder kou, hitte, ongemak. Het werk is vertraagd door verschillende cyclonen en een orkaan, om nog maar te zwijgen van de enorme moeite die het kost om aan bouwmaterialen te komen. Maar nu zien we onze droom al bijna in vervulling gaan. We zullen er heel gelukkig zijn.” Ricardo herinnert zich iedereen die heeft geholpen om de huidige provisorische kerk uit te rusten. “De kardinaal gaf ons 20 witte stoelen, een diaken gaf ons zes tweedehands banken, terwijl andere mensen voor de altaarkleedjes hebben gezorgd… Toen ik ben gaan rondneuzen gaven mensen me oude stoelen, die ik in elkaar schroef en repareerde zodat we tenminste genoeg stoelen hadden voor iedereen en iemand hoefde te staan. Op de grote feestdagen zijn er meer, maar tijdens onze gewone zondagmissen zijn we meestal met zo’n zeventig of tachtig mensen.”
Nieuwe kerk moeizaam
De nieuwe kerk is discreet, bijna een symbool van de Cubaanse kerk van de 21e eeuw. Eenvoudig van structuur en met amper 335 m² vloeroppervlak lijkt het op een kleine architectonische David die strijdt met de Goliath van twee torenhoge appartementengebouwen ernaast.. appartementen van waaruit men – sommigen hoopvol, anderen sceptisch – neerkijkt op de voortgang van de bouwwerkzaamheden. Wat Ricardo niet weet, is dat zowel de financiering als de bouw van de nieuwe kerk een even moeilijke reis zijn geweest als die van de geïmproviseerde jerj. In het gebouw is het materiaal opgenomen van het altaar dat door paus Benedictus XVI werd gebruikt tijdens zijn bezoek aan Havana in 2012. Ook hebben diverse katholieke organisaties, waaronder Kerk in Nood, het project sinds 2014 ondersteund. Het was de in 2019 overleden Cubaanse kardinaal Jaime Ortega die zelf op 18 maart 2015 de eerste steen legde. Tijdens de plechtigheid benadrukte hij de symbolische betekenis van de plaats “waar een Kerk van levende stenen, u zelf, volhardde in het geloof en vanaf het begin de Christus van Barmhartigheid heeft vereerd en grote devotie heeft gehad voor de heilige Paus aan wie deze parochie is opgedragen.”
Ricardo herinnert het zich nog goed. “Toen hij kwam, was er niets. Maar net zoals de paus gaat waar hij nodig is, zelfs naar eenvoudige plaatsen, zo kwam de kardinaal ook hier toen er niets anders was dan een eenvoudige achtertuin.” Ontroerd vertelt Ricardo, die in zijn leven veel heeft meegemaakt, hoe hij werd uitgenodigd om de Heilige Mis bij te wonen tijdens het historische bezoek van de heilige Johannes Paulus II. “Ja, ik heb veel dingen meegemaakt en ik leef er nog steeds mee! Want dit is een grote droom, die weldra werkelijkheid zal worden. Sommige mensen dachten dat we gek waren omdat het ons allemaal zoveel kostte. ‘Hoe zullen ze ooit een kerk kunnen bouwen?’, vroegen ze zich af. Maar het land moet vooruitgang boeken, nieuwe dingen doen, en zorg dragen voor wat we wel hebben. We hebben deze kerk nodig en we zullen het verkrijgen”, besluit Ricardo.
Helpt u mee om de laatste fase van de bouw te financieren, zodat Ricardo en zijn medeparochianen snel de Heilige Mis kunnen vieren in een gebouw waarin ze anderen kunnen uitnodigen? Doneer dan via deze website of maak uw gift over onder vermelding van ‘Kerk Cuba.’
