“Zonder dagelijkse Mis, dagelijkse rozenkrans en persoonlijk gebed kan ik me niet voorstellen hoe ik het hier zou kunnen uithouden!” Pater Witalij Novak is een militaire aalmoezenier - de enige in zijn brigade van 3000 man, verdeeld over vijf eenheden. Net als andere katholieke aalmoezeniers in het Oekraïense leger heeft hij een maandenlange legertraining gevolgd en heeft hij de rang van officier.
Leven offeren om anderen te beschermen
Tijdens een gesprek met de internationale katholieke hulporganisatie Kerk in Nood (ACN) sprak de priester over hoe gelaagd zijn taken zijn, vooral nu de gevechten in aantal en geweld toenemen. Als soldaten naar het front gaan, weten ze niet of ze de volgende dag nog zullen leven, zegt de priester. De vraag naar de zin van het leven wordt dan gesteld met een intensiteit als nooit tevoren.
“Het moment waarop ik ze zegen voordat ze ten strijde trekken, heeft een grote diepte. Ze offeren hun leven op om anderen te beschermen. Deze momenten zijn heel belangrijk voor me. Ik wil ze het beste geven en ze veiligheid bieden. Maar meer dan mijn woorden is het de aanwezigheid van God die ik aan hen geef.”
Weinig kennis van geloof
Hoewel officieel 84% van de mensen in Oekraïne christen is - meestal orthodox - kennen velen Jezus alleen bij naam, vooral in de oostelijke regio's van het land. “Als het mogelijk is, lees ik hen daarom enkele passages uit het evangelie voor en deel ik enkele gedachten met hen,” vertelt priester Witalij Novak over het geloof in de voormalige Sovjet-republiek.
Pater Witalij geeft hen ook een rozenkrans of een wonderdadige medaille. Hij legt de betekenis uit aan degenen die het niet begrijpen en voegt eraan toe dat dit een teken is dat ze niet meer alleen zijn, maar dat God bij hen is. “Als de soldaten terugkeren van het front, nemen ze me vaak vol dankbaarheid in vertrouwen: 'Deze rozenkrans en deze medaille waren mijn constante metgezellen. Ik herinner me wat u tegen me zei en bid tot God met mijn woorden. Dank u!'“
Stem van geweten wakker maken
De aalmoezenier ziet het ook als zijn taak om de stem van het geweten in de soldaten wakker te maken. Dit is verre van gemakkelijk, maar het is een van de belangrijkste diensten die de Kerk kan verlenen. Als je tegenover de vijand staat, is het dan de haat tegen de ander die je leidt, of het verlangen om je familie en land te beschermen? “Er is een humanere manier om met oorlog om te gaan,” legt aartsbisschop Visvaldas Kulbokas, apostolisch nuntius in Kiev, uit. “In 2024 waren er meer doden dan in 2023, dus het is heel belangrijk om christelijke waarden over te dragen in het licht van onzekerheid en angst”, vertelt hij aan Kerk in Nood (ACN).
Bang voor de hemel
Die angst is alomtegenwoordig, mede door het gebruik van drones en andere nieuwe technologieën. Aan het front zien drones elke beweging, dag en nacht, of het nu gaat om mensen, voertuigen of wapens. “Dat maakt een groot verschil, want je leven kan elk moment worden vernietigd,” zegt pater Witalij Novak. Een andere priester meldt dat hij voorzichtig moet zijn in zijn bewoording, omdat “de dood uit de hemel komt”: “Ik zeg niet langer dat hoop uit de hemel komt, omdat mijn mensen nu bang zijn voor de hemel, omdat de dood uit de hemel komt. We moeten andere beelden gebruiken.”
Pater Witalij Novak, die dankzij weldoeners van Kerk in Nood (ACN) onlangs een mobiele kapel kreeg om de gelovigen te bereiken, gebruikt ook technologie om zijn soldaten te bereiken via sociale media. Het is voor hem namelijk onmogelijk om zijn 3000 mannen persoonlijk te ontmoeten. Elke dag post hij op zijn Facebook-account bemoedigingen, foto's en gebeden. Op deze manier bereikt hij zijn soldaten aan het front en brengt hij hun zijn glimlach en de liefde van God over en geeft hij hun kracht en moed.
Dienst aan familie soms zwaar
Aan het front proberen de priesters erachter te komen hoe ze kunnen helpen met andere basisbehoeften. “We bidden niet alleen met de soldaten, we praten ook en koken iets lekkers,” zegt aalmoezenier Ivan Dyakiv, een priester die sinds februari 2023 in dienst is bij de Oekraïense strijdkrachten in de regio Zaporizhzhia. Zijn dienst aan de soldaten strekt zich ook uit tot hun families en neemt een centrale rol in zodra een man gewond raakt of sneuvelt. “Dat is het moeilijkst,” zegt pater Ivan Dyakiv.
De priesters zijn verantwoordelijk voor het toedienen van de laatste sacramenten en het verzorgen van de begrafenis. Ze helpen de familie ook met het organiseren van de begrafenis en beslissen waar die kan plaatsvinden. Het moeilijkste is wanneer de soldaten sterven in bezette gebieden of in de buurt van de frontlinie. Voor families die hun toevlucht hebben gezocht in een ander land is dit dubbel pijnlijk, omdat ze niet kunnen bidden bij het graf van hun echtgenoten en vaders. Ver van huis, geconfronteerd met de verstikkende angst voor een donkere toekomst en overweldigd door verdriet, worden ze vaak overmand door woede.
Geloofscrisis
Op dezelfde manier keren sommige soldaten die voorheen hun geloof beleden, zich af van een God die stil lijkt te zijn tegenover alle wreedheden die ze aan het front hebben gezien. En toch, dankzij de gesprekken met de priesters, keren velen geleidelijk terug naar Christus. Anderen herontdekken hun geloof, omdat de geestelijke vragen intenser worden naarmate de oorlog voortduurt.
Ook hier spelen aalmoezeniers een essentiële rol. “Vaak stel je je de aalmoezeniers alleen aan het front voor, maar hun taak in de achterhoede is net zo belangrijk,” zegt aalmoezenier Taras Ovsianyk, een jonge priester van de Grieks-katholieke kerk. Hun rol in rehabilitatie- en herstelcentra is net zo belangrijk, omdat ze aanwezig zijn en luisteren.
Priesters getraind in therapie
Naast de militaire aalmoezeniers zijn er nog honderden priesters in Oekraïne opgeleid om alle gewonden en getraumatiseerden door de oorlog te begeleiden en hen geestelijke steun te bieden. “De helft van de geestelijken heeft deze training voor het therapeutische rehabilitatieprogramma afgerond, dat zijn 1.500 van de 3.000 priesters”, zegt aartsbisschop Sviatoslav Shevchuk, hoofd van de Oekraïense Grieks-Katholieke Kerk. Hij vindt de zorg voor mensen met een posttraumatische stressstoornis erg belangrijk en daarom is hij de weldoeners van Kerk in Nood (ACN) erg dankbaar voor de steun op dit gebied.
Het is lastig om een kalmerende invloed te hebben in een sfeer van agressie, haat en verontwaardiging en om de aanwezigheid van God te laten opbloeien in de harten van deze diepgewonde mannen. Vanuit menselijk perspectief kan het onmogelijk lijken. Toch is de Heilige Geest aan het werk door de priesters.
In de drie jaar sinds de grootschalige invasie van Oekraïne op 24 februari 2022 heeft Kerk in Nood (ACN) 977 projecten goedgekeurd, waaronder 175 aanvragen voor Misintenties. Haar weldoeners brachten een totaal samen van meer dan 25 miljoen euro om de katholieke Kerk van beide riten in heel Oekraïne te helpen.
