Is het mogelijk als christenen en moslims vreedzaam samen te leven? Dé expert op dit gebied, pater Samir Khalil Samir, geeft antwoord. “We zijn dat soort verklaringen beu”, zegt pater Samir Khalil Samir s.j. op een voor zijn doen felle toon. Gaandeweg het interview blijkt hoe vriendelijk deze hoogleraar theologie en islamologie aan de Katholieke Universiteit in Beiroet is, maar blijkt tevens zijn vurigheid als het gaat om de relatie tussen moslims en het Westen. We vroegen hem onder meer naar zijn mening over de onlangs gepleegde aanslagen in het Franse Toulouse. “De moslimgemeenschap in Toulouse gaf een verklaring af waarin zij stelde dat deze aanslagen niets met de islam te maken hadden, omdat islam vrede betekent. En dat de man die dit gedaan had zeker geen moslim kon zijn.” Geïrriteerd tikt Samir op de tafel. “Deze man heeft dit gedaan in naam van de Koran. In die verklaring werden verzen uit de Koran aangehaald die mooi lijken en openheid uitstralen, maar de verzen die dit geweld rechtvaardigen werden niet genoemd.”
Meer opties
Samir geeft uitgebreide antwoorden en schetst daarbij ook de (historische) context die nodig is om de uitleg te begrijpen. In het onlangs verschenen boek De islam en het Westen, dat mede tot stand kwam door Kerk in Nood, geeft hij antwoorden op 111 vragen die onder meer gaan over het ontstaan van de islam, de relatie tussen de islam en geweld en tussen de islamitische cultuur en het Westen. Ook geeft hij voorwaarden aan voor een constructieve ontmoeting tussen christenen en moslims.
De pater ergert zich aan het loopje dat de moslimgemeenschap in Toulouse met de waarheid nam. “Zij moeten de waarheid over de Koran vertellen, die zowel geweld als geweldloosheid predikt. Dat kan ik niet zeggen over het Evangelie. Jezus vermaant degene die geweld wil gebruiken, onder wie Petrus als hij het oor van de knecht van de hogepriester afhakt.”
Volgens pater Samir zijn het de diverse opties die er voor een moslim zijn die de islam verwarrend en problematisch maken. “De dader in Toulouse was geen Fransman, ook al had hij die nationaliteit of is hij er geboren. Deze man was gevormd en getraind in verschillende moslimlanden, waaronder Afghanistan. Daar leerde hij van moslims een manier van leven. Er zijn ook andere moslims die het tegenovergestelde leren. Daarom moeten we beginnen bij de waarheid en de realiteit om te zien hoe we die kunnen veranderen. Iemand kan zeggen dat moslims zich vernederd voelen en daarom dit soort aanslagen plegen, maar dat is nog geen rechtvaardiging voor deze daden.”
Eigen cultuur
Pater Samir vindt het fout dat het Europees Parlement enkele jaren geleden schreef over islamofobie. “Dat is dom van Europa, want er heerst in de wereld “en boeken tonen dat aan “een veel grotere christofobie.” Dat er islamofobie heerst, komt volgens Samir doordat moslims zichzelf bewust als anders presenteren. “Het betekent niet dat mensen tegen de moslims zijn, maar dat zij angst voor hen hebben. En niet zonder reden. Toulouse is een van die redenen, maar ook hun gedrag en kleding heeft ermee te maken. Ik vraag hun: waarom ben je hier in Europa? Als je hier wilt leven, dan moet je de cultuur en traditie die er in een land heersen respecteren en accepteren. Als je dat niet wilt, dan staat de deur wijd open om weg te gaan naar een ander land.”
De hoogleraar is goed op de hoogte van de politieke situatie in Nederland; Wilders en de PVV komen ter sprake. Samir: “Ik volg hoe het er in Nederland aan toe gaat. Wilders” uitgangspunt is juist, niet zijn politiek. Zoals ik al aangaf, is er een probleem met de islam. De vraag is echter hoe we in vrede samen kunnen leven met elkaar. Dat is erg moeilijk, maar het is mogelijk. Als je maar weet hoe. Er zijn cultuurverschillen, maar die zijn er ook met mensen van Chinese of Indiase komaf. Met hen ervaren we niet de problemen die we wel met de moslims hebben. Dat komt omdat de islam een wereldwijd project is dat een eigen cultuur met allerlei regels gecreëerd heeft, bijvoorbeeld met voedsel- en kledingvoorschriften. Speciaal wat vrouwen betreft, zij mogen niet dragen wat ze willen. Moslims bedekken hun vrouwen, het is verboden haar te laten zien. Verder is de islam voor moslims allesomvattend: landsgrenzen bestaan voor hen niet, het is één grote moslimwereld. Veel moslims wonen in Europa voor het eerst in niet-moslimland. Zij komen in Europa en doen zoals ze gewend waren. Ze proberen een eigen staat te creëren, apart van de wereld.”
Toch samenleven
Volgens Samir moeten we proberen te begrijpen waarom moslims zo reageren. “Een van de oorzaken is het ontstaan van de staat Israël”, legt hij uit. “Dat is een startpunt geweest waarbij moslims voelden alsof het Westen zich tegen hen keerde en een bondgenoot werd van de joden. Vanaf dat moment is de radicale islam ontstaan.”
Verder is de toegenomen secularisatie in het Westen een doorn in het oog van de moslims. “Zij zien het Westen als immoreel, zeker op het gebied van seksualiteit. Daardoor ontstaat bij hen het gevoel dat zij de vijand van God moeten bestrijden. Dit is typisch islam, dat is al zo vanaf het begin met Mohammed. Moderniteit en geloof gaan volgens hen niet samen. Het is aan ons christenen te laten zien dat geloof, moderniteit en rationaliteit samengaan om de wereld te veranderen.”
Of we het nou leuk vinden of niet, we moeten leren samenleven met elkaar, vindt Samir. “Het zou dom zijn dat niet te doen. We hebben elkaar ook nodig om economische en demografische redenen: Europese landen hebben een te laag geboortecijfer.”
De vraag rijst of islam en democratie samen kunnen gaan. “Dat is erg moeilijk”, antwoordt Samir. “Moslims beroepen zich op de soera, maar dat is geen democratie. Ze zijn niet gewend te leven in een democratie.” Wat Amerika doet, vindt Samir niet de goede weg. “Het is stom van de Amerikanen te zeggen dat zij in de islamitische wereld wel even democratie zullen brengen. Zoiets heeft tijd nodig, minstens twee tot drie generaties.”
Tekst: Pascal Beukers
Foto: Wim Koopman
