“De woede waarmee het virus heeft toegeslagen toont duidelijk aan dat het waanzin is om oorlog te blijven voeren”, verklaarde Antonio Guterres, secretaris-generaal van de VN op 23 maart 2020. “De tijd is gekomen om gewapende conflicten achter ons te laten en onze inspanningen te concentreren op de ware strijd van ons leven.” Op zondag 29 maart herhaalde Paus Franciscus de oproep tot “het aanleggen van corridors voor humanitaire hulp, openstelling voor diplomatie en zorg voor de noden van degenen die geconfronteerd worden met een situatie van extreme kwetsbaarheid.”
Kerk in Nood, een katholieke hulporganisatie die projecten steunt in zo’n 150 landen wereldwijd, voerde een kort onderzoek uit naar het effect van de oproep in conflictgebieden in de wereld. Kerkleiders, uit Kameroen, Syrië, de Filippijnen, Oekraïne, Nigeria, Irak, Mexico en de Centraal-Afrikaanse Republiek gaven hun lezing over het effect. Conclusie: ondanks de coronapandemie zijn oorlog en terrorisme doorgegaan.
Irak en Syrië
In Irak, waar de zogenaamde Islamitische Staat in 2017 officieel werd verdreven, blijkt dat er nog steeds terroristen actief zijn in de regio’s Kirkuk en het gouvernement Saladin in het noordoosten van het land. De komst van het coronavirus heeft de sociale diensten in crisis gestort. “Ze zijn nooit hersteld van de nederlaag van het regime van Saddam Hoessein in 2003”, vertelt de Chaldeeuws-katholieke patriarch Louis Raphaël I Sako van Bagdad. “Er zijn zoveel problemen, niet genoeg geld, niet genoeg ziekenhuizen, dokters of medische apparatuur. En de beperkingen door de lockdown zijn vreemd in de lokale cultuur, vooral voor de mannen.”
Het is hetzelfde verhaal in het noorden van Syrië, in de Hassaké-regio. “Gevechtsvliegtuigen vullen hier nog steeds de lucht en de aanvallen gaan onverminderd door”, aldus Mgr. Nidal Thomas, vicaris van de Chaldeeuws-katholieke kerk in Jazeera- Hasaké. “We hebben niet meer dan twee of drie opeenvolgende dagen vrede gehad sinds de uitbraak van het coronavirus.” De pandemie heeft het land na negen jaar oorlog in een uiterst kwetsbare staat gebracht. Syrië heeft ruim 60% van alle artsen verloren. Minder dan een kwart van de ziekenhuisinfrastructuur functioneert nog. Tegelijkertijd wordt het land geconfronteerd met dezelfde economische crisis als buurland Libanon, dat getroffen is door een gebrek aan dollars en ook te lijden heeft onder internationale sancties die zwaar wegen op de economie.
Filipijnen en Oekraïne
Ook op de Filipijnen heeft het staakt-het-vuren tussen de regering en de communistische guerrillabeweging, New People’s Army (NPA) niet standgehouden. Volgens pater Sebastiano D’Ambra, een missionaris die in de regio werkt, zijn er bovendien nog steeds schermutselingen en aanvallen van de islamistische terroristische organisatie Abu Sayyaf op het eiland Jolo en in de regio Cotabato in het zuiden van het land. “Toch is er nu meer terughoudendheid, aangezien beide groepen bang zijn voor het virus en er een meer zichtbare aanwezigheid is van het leger”, erkent hij.
Ook al haalt het niet meer de kranten, de oorlog gaat nog steeds door in de Donbass-regio in Oekraïne. Volgens bisschop Pavlo Honcharuk van Kharkov, wiens bisdom gedeeltelijk in het conflictgebied ligt, heeft het coronavirus alleen maar duidelijk gemaakt hoezeer het oligarchische systeem het Oekraïense gezondheidsnetwerk heeft beschadigd, vooral op het platteland. “De pandemie heeft de wijdverbreide corruptie onder onze leiders blootgelegd, die een gevolg is van de geschiedenis van het land. Gedurende de 70 jaar van het communisme zijn familie en traditionele waarden verzwakt en ondermijnd door de regering”, legt hij uit. “Het verlies van een geest van solidariteit brengt het leven van de armste mensen in het land in gevaar.”
Afrika
In Nigeria is armoede ook een van de factoren die de Kerk zorgen baart. “Het grootste gevaar van corona voor ons land is het risico van hongersnood dat het virus voor de armsten van het volk inhoudt. Het destabiliseert een economie die al kwetsbaar is”, verklaart aartsbisschop Ignatius Kaigama van Abuja, de Nigeriaanse hoofdstad. Hij benadrukt dat zelfs sinds de komst van de pandemie “het land nog steeds overgeleverd is aan de genade van sporadische terroristische aanslagen door Boko Haram, vooral in het noordoosten van het land”.
Ook in Kameroen duurt het conflict voort, volgens mgr. Andrew Nkea van Bamenda. “Hoewel het waar is dat diverse leiders van het afscheidingskamp in het Engelstalige gebied hebben begrepen wat er op het spel staat en zij ermee hebben ingestemd een algemeen staakt-het-vuren te ondertekenen, hebben ze eigenlijk niet veel invloed op degenen die ter plaatse vechten.”
In de Centraal-Afrikaanse Republiek hebben de gewapende groepen die het land teisteren duidelijk niet de boodschap over het staakt-het-vuren ontvangen. Coadjutor-bisschop Bertrand Guy Appora-Ngalanibé van Bambari: “Jammer genoeg zijn de gewapende groepen in sommige gebieden van de Centraal-Afrikaanse Republiek verwikkeld in strategische gevechten. Die zijn erop gericht hun macht uit te breiden om de natuurlijke hulpbronnen van het land te kunnen blijven plunderen.” Toch is hij van mening dat interreligieuze initiatieven aantonen dat deze crisis een kans vormt om de beschadigde banden met hun medeburgers te herstellen. “Met de steun van onze protestantse en moslimbroeders, verzameld onder het Interreligieuze Platform van Religies in Bambari, werken we aan bewustwordingscampagnes over de pandemie. Veel mensen schatten de omvang en het gevaar ervan namelijk nog steeds niet op waarde.”
Een kerk met open deuren
“Het geweld in onze samenleving is niet afgenomen”, zegt aartsbisschop Carlos Garfias Merlos, de vice-voorzitter van de Mexicaanse bisschoppenconferentie. “Het lijkt erop dat de drugshandelaren de boodschap van paus Franciscus niet hebben gehoord. Maar in deze omstandigheden blijft de Kerk meer dan ooit haar deuren openen voor de slachtoffers van de agressie. In deze fase van ‘lockdown’ moeten we juist een Kerk zijn die ‘naar de marge gaat’, om maar een uitdrukking van paus Franciscus te gebruiken.”
Geconfronteerd met de voortdurende conflicten, hoopt Kerk in Nood de mensen eraan te herinneren dat deze oorlogen, ondanks de pandemie, doorgaan en levens verwoesten. De hulporganisatie doet een beroep op de verantwoordelijken om een staakt-het-vuren te omarmen. Laten we bidden dat de internationale gemeenschap zich ook in deze grote problemen mengt en zich niet alleen met retoriek over het gevaar van de pandemie blijft bezighouden.
