De oude stad Carthage, in het tijdperk van de Feniciërs – waar het moderne Tunis tegenwoordig staat – was de stad die na Rome het grootste aantal martelaren van de Kerk zag. Nu, in de 21e eeuw, is het een “zeer fragiele” Kerk geworden, aldus aartsbisschop Ilario Antoniazzi van Tunis. Hij sprak in een interview met Maria Lozano, tijdens een bezoek aan het internationale kantoor van Kerk in Nood.
Door: Maria Lozano
M. Hoe is de situatie in Tunesië vandaag, acht jaar na de zogenaamde “Arabische Lente”?
P: De “Arabische Lente” heeft hoge verwachtingen gewekt van grotere vrijheid en welvaart. Maar het ontbrak een leider die de mensen kon vertellen hoe dit te bereiken. Dat is waarom veel mensen ontgoocheld zijn geraakt. Mensen willen tegenwoordig banen en veiligheid om hen een gevoel van meer vrede en sereniteit te geven, omdat voor veel mensen de toekomst onzeker lijkt. Wat de situatie van de Kerk betreft, is de waarheid dat we niet kunnen klagen. We kunnen doen wat we willen binnen de Kerk en gaan waar we maar willen zonder toestemming te vragen. We zijn vrij, en dat is een goede zaak.
M: Wat bedoelt u als u zegt dat u vrij bent? Over welke aspecten heeft u het, gezien het feit dat het werkterrein van de Kerk zeer beperkt is?
We worden geleid door een modus vivendi, het akkoord ondertekend in 1964 tussen de Heilige Stoel en Tunesië tijdens het presidentschap van Habib Bourguiba. Daarvoor was het Franse leger uit Tunesië verdreven. De Kerk werd gezien als de “lange arm” van Frankrijk, de koloniale macht. Om deze reden werden bijna alle eigendommen van de Kerk in Tunesië geconfisqueerd. We hadden 125 kerken en vandaag hebben we er slechts vier. Dat heeft de Kerk in een fragiele staat achtergelaten, maar tegelijkertijd heeft het één ding voor ons gedaan: ons geloof werd sterker. Omdat we niet op de steun van buitenaf kunnen rekenen en niets hebben, zijn we genoodzaakt ons tot God te wenden en Hem aan te roepen voor alles wat we nodig hebben, Hem te vragen de kracht te geven om te werken in de situatie waarin we ons nu bevinden in Tunesië. Onze modus vivendi heeft bepaalde negatieve aspecten voor zover het de Kerk betreft, maar tegelijkertijd heeft ze haar gedwongen zich te concentreren op het essentiële, op het geestelijke.
M: Maar aangezien 99% van de bevolking moslim is, bevindt de Kerk zich in een zeer delicate situatie. Wat doet de Kerk in uw land?
P: We zijn gewoon missionarissen. De missionaris is iemand die getuigt van de aanwezigheid van Christus waar Hij niet bekend is. In Tunesië is Christus niet bekend. Alle Christenen zijn buitenlanders: studenten komen voor het grootste deel uit Sub-Sahara Afrika of zijn als ondernemer in Tunesië komen werken. We moeten hen ondersteunen en verwelkomen naar beste vermogen, iets dat niet gemakkelijk is, omdat er geen kerkklokken te horen zijn. Alle kerkactiviteiten moeten in de kerken plaatsvinden; er is niets aan de buitenkant te zien. Het is niet gemakkelijk om contact met hen te maken. Maar als we dat eenmaal hebben gedaan, spelen ze een actieve rol in de Kerk in Tunesië. Als resultaat tellen we tussen de 15.000 en 20.000 christenen.
Het is niet eenvoudig om statistieken te krijgen, omdat de studenten bijvoorbeeld vertrekken zodra ze klaar zijn met hun studie en andere studenten aankomen. Volgens onze eigen berekeningen verliezen we jaarlijks ongeveer een kwart van onze gelovigen, maar tegelijkertijd komt er een ander kwart bij. Dit betekent in feite dat elke vier jaar de katholieke gemeenschap die we dienen een compleet nieuwe is. Als gevolg hiervan is het niet eenvoudig om langdurige projecten binnen de Kerk of met de Kerk tot stand te brengen. Daarom is er geen stabiliteit, een extra moeilijkheid voor onze Kerk.
M. Maar Tunesië heeft Christelijke wortels! Moet dat niet worden gezien en gevoeld?
P: In Tunesië celebreerden ze de Mis in het Latijn nog voordat ze dat in Rome deden. Het Christendom arriveerde in Tunesië in de vroegste eeuwen van de Kerk. We hoeven alleen maar te denken aan Sint Cyprian, Sint Augustine of de martelaren die we in Tunesië hebben gehad. Na Rome was Carthago, met andere woorden Tunis, de stad die het grootste aantal martelaren aan de Kerk gaf. Het land had ongeveer 120 bisschoppen en de bisschop van Carthago werd beschouwd als de primaat van Afrika, met gezag over alle bisschoppen van Afrika. Natuurlijk hebben we vandaag geen 120 bisschoppen meer. Ik ben de enige bisschop in Tunesië, want beetje bij beetje heeft Tunesië het Christelijke geloof verlaten en tegenwoordig is de bevolking volledig Moslim.
M: We kunnen de toekomst natuurlijk niet zien, maar sommige mensen denken dat Europa in honderd of tweehonderd jaar misschien zelf het geloof heeft verloren en in een situatie vergelijkbaar met Noord-Afrika kan leven. Wat denkt u dat we kunnen doen om te voorkomen dat zo’n situatie zich voordoet?
P: Het is waar dat Europa in gevaar is. Niet omdat de moslims Mijn binnengevallen, maar omdat we niet voldoende belang hechten aan het geloof dat we hebben. Als we naar de moslims kijken en naar de manier waarop ze leven, gaat iedereen op de dag van het gebed naar de moskee. In onze landen zijn de kerken leeg. De Moslims hebben kinderen, maar de Christenen hebben steeds minder kinderen. Beetje bij beetje plegen we zelfmoord bij gebrek aan gelovigen, bij gebrek aan kinderen. Je hoeft alleen naar onze kerken in Europa te kijken; de meerderheid van degenen die daar bidden is 60 jaar of ouder. Waar zijn de jongeren?
M: Een andere factor is het tekort aan priesters. In Europa neemt ook de gemiddelde leeftijd van priesters toe. Hoe is de situatie in uw land?
P: Ik ben misschien de enige bisschop in de wereld die klaagt dat zijn priesters te jong zijn. Momenteel zijn er onder mijn priesters twee of drie die rond de 90 zijn. Maar van de overige is de oudste 45 jaar oud. We hebben niet genoeg oudere priesters die historische kennis hebben van Tunesië, van haar samenleving, van de Kerk en al het andere. Dat missen we. Hetzelfde geldt voor hun werk bij de ondersteuning van de religieuze zusters en andere priesters. Er is een behoefte aan een priester om een zekere mate van religieuze en pastorale ervaring te hebben.
M. Is het waar dat in Tunesië alle religieuze zusters en alle priesters missionarissen zijn die van buiten komen?
P: Ja. Er zijn geen Tunesische priesters. De religieuze zusters en de priesters behoren tot verschillende congregaties en de meesten van hen komen hier voor een verblijf van 5 tot 10 jaar en keren dan terug naar hun thuisland. We missen een permanente aanwezigheid van onze priesters.
M: Caritas speelt hier een belangrijke rol, en niet alleen voor de christenen …
P: Caritas is niet gewoon een “beweging” binnen de Kerk of een deel van de Kerk. Caritas is voor ons de Kerk. Dit vertegenwoordigt een grote verantwoordelijkheid. Met behulp van Caritas kunnen we families bereiken, de maatschappij bereiken, waar geen enkele priester of religieus naartoe kan. Vandaar dat Caritas wordt gezien als de “missionaris” van de kerk. Het getuigt van Christus, van een Christus die houdt van mensen, die mensen helpt, door alle individuen die met Caritas werken. Wanneer iemand naar ons toe komt, vragen we hem nooit naar zijn religie, maar alleen naar zijn problemen. Of de persoon een Christen is of niet, is voor Caritas helemaal niet zo belangrijk. We hebben Christenen; degenen die bij ons komen zijn vooral Afrikanen, maar er zijn ook veel Tunesiërs. We werken in gebieden van Tunis die voor 100% moslim zijn en we zijn er om de vrouwen te helpen een vak te leren, zoals het maken van snoep en gebak, om een zelfstandig leven te leiden. Als ze eenmaal op deze manier zijn opgeleid, kunnen ze hun brood verdienen en een waardiger leven leiden.
M. Wat zou u willen zeggen tegen de weldoeners van Kerk in Nood? Wat kunnen we doen voor Tunesië, om u te helpen in uw werk als bisschop?
P: We hebben een kwetsbare Kerk. Onze activiteiten zijn beperkt en fragiel vanwege ons gebrek aan bestaansmiddelen, omdat alles wat we ooit hebben gehad van ons is afgenomen. En ook omdat we voor alles wat we nodig hebbenm hulp van buitenaf moeten vragen. Kerk in Nood is uitermate belangrijk voor ons om ons in staat te stellen ons werk en ons apostolaat voort te zetten, vooral onder de mensen die onze getuigenis nodig hebben, gewoon door er te zijn, getuige te zijn van Christus, dus door ons eigen leven en niet alleen door woorden. Het betekent door ons gedrag te laten zien wie Christus is, een Christus die liefheeft, een Christus die vergeeft. Veel Tunesiërs zullen nooit een Bijbel bezitten, maar wij zijn het Evangelie dat ze kunnen lezen door de manier waarop we ons gedragen. De hulp die we krijgen van Kerk in Nood stelt ons in staat om door ons leven te getuigen van wie Christus is. Uiteindelijk is Hij het die de genade schenkt die de harten raakt, niet wij. Ik wil Kerk in Nood bedanken voor alle hulp die u ons geeft, omdat dit ons helpt op de been te blijven en ons helpt onze missie voort te zetten.
