Heel wat landen bemoeien zich met het conflict in Syrië: Saoedi-Arabië, Qatar, Iran, Turkije, Israël, Irak, Libanon, Rusland, China, de VS, Europa. Maar we moeten niet vergeten dat het gaat om een conflict binnen de Islam. De Christenen in Syrië verkeren in de slechtst denkbare situatie: zij staan voor de keuze tussen politieke of Islamitische dictatuur. Intussen groeit de radicale Islam in Europa, maar het Westen lijkt er niet van wakker te liggen.
Wat in Syrië begon als een Arabische Lente, verlangen naar grotere individuele ruimte, meer werk en vrijheid, is uitgelopen op een regionaal en internationaal conflict waarin Saoedi-Arabië en Qatar tegenover Iran staan, Turkije en Israël tegenover Syrië, Rusland en China tegenover de VS en Europa.
Aanvankelijk concentreerde de onvrede zich op het verlangen naar grotere individuele vrijheid, maar toen de Syrische regering hierop alleen met geweld reageerde, ontaardde de Lente in een buitengewoon gewelddadige opstand. Veel officiëren liepen naar de rebellen over en organiseerden een gewapende tegenactie. Nu wordt aan beide kanten met zware wapens gevochten,
Een conflict binnen de Islam
Anders dan Egypte, is Syrië een multicultureel en multi-etnisch land: het telt Druzen, Christenen (9%), Koerden (7%), Soenis (70%) en andere kleinere groepen waaronder de Alawieten (12-13%) die tot nu toe de lakens uitdelen.
Al deze elementen hebben de spanningen in Syrië doen uitgroeien tot een regionaal conflict. De Soenis en de meeste Arabische landen zijn bevreesd dat Syrië door zijn religieuze banden met Iran, een uitvalbasis zou kunnen worden voor de verspreiding van het Sjiïsme
Gezegd moet worden dat de vijanden van Iran meer onder Soenis dan onder Israëli’s moeten worden gezocht. Verder is de vrees voor de Islam vaak de vrees voor het Sjiïsme dat in ieder Islamitisch land oprukt. Vorige week kwam ik in Cairo een groep Sjiïetische Moslims tegen, waar zij zich voor het eerst in duizend jaar manifesteerden en hun godsdienst uitdroegen. Zij werden door Soeni leiders tegengehouden. Naar ik hoor, doet hetzelfde verschijnsel zich voor in Algerije, Marokko, Tunesië en in veel Afrikaanse landen.
In het conflict tussen Soenis en Sjiïeten is de religieuze factor een voorwendsel voor politieke na-ijver. Het conflict begon na de dood van Mohammed in 632. In zijn afscheidswoorden in Ghadir Khomm, sprak Mohammed de voorkeur uit voor zijn zoon Ali als zijn opvolger. In zijn plaats kwam echter Abu Bakr, de vader van Fatima, de vrouw van Mohammed, die tot een andere stam behoorde. Verder speelden ook nog twee kaliefen een rol: Omar Ibn al-Khattâb en Uthman Ibn "Affân. De Sjiïeten beschouwen zich als de erfgenamen van Ali en de familie van de profeet. Bijgevolg is het conflict van meet af aan etnisch van aard geweest, bijna een familievete. Tot op de dag van vandaag roepen de Sjiïeten in hun gebed, de zegening over Mohammed "en zijn familie" (wa-âlihi) af, waarmee zij zich meteen identificeren als Sjiïeten.
De tribale, etnische en politieke tegenstelling is onoverbrugbaar. Bij een bezoek aan Najaf (Irak) vorige maand, was ik getuige van dagelijkse voordrachten en uitzendingen gericht tegen de Soenis, in het bijzonder die in Saoedi-Arabië met zijn Wahabieten. Dit conflict gaat nog dieper dan de haat tussen Palestijnen en Israëli’s. Het conflict in Syrië vindt zijn oorsprong in deze scheuring, want de Sjiïeten zijn er aan de macht en de Soeni meerderheid is ervan buitengesloten.
Wat brengt de toekomst?
De toekomst van Syrië is nog steeds in nevelen gehuld. Een van de oplossingen, voorgesteld in een Israëlisch-Amerikaans plan, is het land te verdelen in sektarische kantons, waarmee Syrië als machtsfactor wordt uitgeschakeld en het wordt versnipperd in een aantal kleine staten.
De versnippering van Syrië zou waarschijnlijk een schok in Turkije teweeg brengen, Turkije is ook een multi-etnisch en multicultureel land met miljoenen Koerden en een miljoen Alaouis en nog andere groeperingen. Maar tegelijkertijd wenst Turkije aan zijn grenzen geen Koerdische staat, waar Koerden uit Syrië, Irak en Iran zich zouden kunnen verenigen.
We bevinden ons in een monumentale impasse zonder zicht op een oplossing voor Syrië, tenzij de international gemeenschap tussenbeide komt. De rebellen kunnen zonder international hulp geen doorbraak forceren.
Anderzijds is de international gemeenschap bevreesd zich te wagen in de Syrische heksenketel omdat de oppositie ook veel radicale randgroeperingen van Islamisten en al-Qaeda onder haar vaandel heeft. Sommigen stellen dat de Islamistische oplossing de voorkeur van de VS heeft omdat daarmee economische banden met Amerika worden veiliggesteld.
Op het ogenblik is de oplossing niet langer in handen van de Syriërs. Het probleem is regionaal en internationaal. Iran en Turkije zijn de twee enige mogendheden met mogelijkheden tot regionale hegemonie. De rest van de Arabische wereld heeft daar niet het bevolkings- of militaire potentieel voor. Vandaar de overheersende mening in Syrië: "Er is geen uitweg; we wachten op een internationale beslissing.
Het lot van de Christenen
In deze omstandigheden is de situatie van de Christenen de allerzwakste. Zij hebben niets waarop zij kunnen terugvallen. Er zijn overeenkomsten met wat in Irak is gebeurd waar Christenen bijna zijn weggevaagd. Mogelijk zullen er over 50 jaar in dit land in het geheel geen Christenen meer zijn. In Libanon doet zich ongelukkigerwijze een zelfde verschijnsel voor: het land is zijn Christelijke bevolking aan het verliezen, als gevolg van onveiligheid en emigratie. Toch is daar geen openlijke "godsdienstige" discriminatie of oorlogsgeweld; het wordt veroorzaakt door economische en soms culturele omstandigheden.
Libanon heeft in het midden van de vorige eeuw een pluralistische, multi-ethnische en multi-religieuze sociale structuur opgezet. Het is het enige land in het Midden Oosten dat dit heeft gedaan en blijft daarmee een, zij het broos, model voor andere landen. Paus Benedictus XVI maakte er tijdens zijn bezoek in september gewag van. Maar dit wilt niet zeggen dat de toekomst er rooskleurig uitziet.
In Syrië zijn de Christenen bevreesd voor een Islamistische toekomst en hetzelfde kan worden gezegd van Egyptische Christenen. De houding van de Christelijke leiders tegenover de rebellie is vaak gekritiseerd. Maar we moeten proberen hiervoor begrip te hebben. Niemand zal beweren dat het Syrische regime van Bashar al-Assad goed is en zeker niet dat het democratisch is. Iedereen is zich ervan bewust dat er nauwelijks politieke vrijheid bestaat en evenmin vrijheid van meningsuiting. Iedereen weet dat wie zich verzet tegen het beleid van het regime eindigt in de gevangenis en de martelkamer.
Anderzijds, en dat in tegenstelling tot veel Moslim landen, genieten Christenen er totale godsdienstvrijheid dank zij de doctrine van het Baathist regime (dat van Baas = Ba"th gesticht door de Orthodoxe Christen Michel Aflaq). Syrië maakt geen onderscheid tussen Moslims (van welke groep ook) en Christenen: iedereen is een gelijkwaardige burger. Maar de staat houdt op alles en iedereen toezicht. Zoals in alle dictaturen, hebben handhaving van orde en veiligheid de hoogste prioriteit. Dit heeft niet te versmaden voordelen.
Aangezien de meeste Christenen geen politieke ambities koesteren en zich buiten de politiek houden, worden zij met rust gelaten voor zover zij zich houden aan de beperkingen opgelegd door het Baathistische machtsapparaat. Wetende dat er geen perfect politiek systeem is, kiezen zij voor het mindere kwaad: een garantie voor leven, veiligheid en godsdienstvrijheid in ruil waarvoor zij afzien van politieke vrijheid.
Deze houding vindt steun in het feit dat niemand weet wat het alternatief met zich meebrengt. Een blik op de ontwikkeling van de Arabisch-Islamitische wereld wijst in de richting van een fundamentalistische Islamistisch regime dat erger is omdat het de diepe overtuigingen van de menselijke persoon raakt. Anders gezegd: de keus gaat alleen tussen een politieke en religieuze dictatuur. En van deze twee lijkt de religieuze dictatuur veel beklemmender.
Vergelijken we de situatie van Christenen in Syrië met die in Egypte, dan lijken de Syriërs beter af. Christenen genieten dezelfde rechten als alle andere Syriërs in tegenstelling tot Egyptenaren!
Niemand kan de toekomst voorspellen. Moed zal in ieder geval nodig zijn; een defaitistische houding is een Christen onwaardig; het is zijn roeping, samen met alle andere burgers, te streven naar een meer menselijke samenleving.
De houding van het Westen
Worstelend met economische en politieke problemen, schijnt het Westen zich weinig gelegen te laten liggen aan het afglijden van de Islamisten. Het beseft niet dat de Islamisering ook grote consequenties en repercussies voor het Westen zelf heeft.
Islamitisch fundamentalisme treedt steeds duidelijker aan het licht onder de Moslims in Europa. De laatste opiniepeiling in Frankrijk, van het IFOP, over de vraag hoe de Fransen tegen de Islam aankijken, geeft aan dat de situatie verslechtert: meer dan 60% van de Fransen is van mening dat de Islam onverenigbaar is met het Westen en niet in staat te integreren.
Dit negatieve gevoelen komt voort uit het feit dat de Islamitische wereld zich duidelijk afkeert van het Westen, dat wordt gezien als "atheïstisch†en "immoreelâ€.Het wordt ook gevoed door kwesties als homohuwelijk, partnerverbintenissen, adoptie door ongehuwde stellen. In de ogen van de fundamentalistische Moslim Wereld keert het Westen zich af van God en verdient het daarom bestreden te worden. In de woorden van de Islamisten is het Westen het "nieuwe Jahiliyyahâ€, het nieuwe heidendom.
Voor het Westen is de Islam onmogelijk te assimileren, terwijl de Moslim niet in staat lijkt zich in de Europese cultuur te integreren. Vandaar een afwijzende houding. Westers secularisme (in het bijzonder de Franse vorm ervan) staat voor de Moslim wereld gelijk met atheïsme. Vandaar dat ieder gesprek over secularisme door velen onmiddellijk van de hand wordt gewezen. Paus Benedictus XVI wijst hierop in zijn oproep "Ecclesia in Medio Orienteâ€: ‘sommige politieke en religieuze leiders in het Midden Oosten, van welke richting dan ook, hebben de neiging met achterdocht te kijken naar secularisme als iets intrinsiek atheïstisch of immoreels…â€.
Daarentegen is het model dat de Paus aanbiedt, geheel anders:
"Een gezonde secularitsme bevrijdt de godsdienst van de klemmende omarming van de politiek en laat de politiek verrijken door de bijdrage van de godsdienst, met in achtneming van de nodige afstand, duidelijk onderscheid en onmisbare samenwerking tussen de twee sferen.
Geen samenleving kan zich op gezonde wijze ontwikkelen zonder gestalte te geven aan een geest van wederzijds respect tussen politiek en religie met vermijding van de voortdurende verleiding om de twee ofwel met elkaar te vermengen ofwel tegen elkaar op te zetten.â€
Zo vindt de houding van het Westen tegenover religie zijn weerslag in de houding van de Islamitische wereld jegens het Westen. En Europa zou hier rekening mee moeten houden.
Bron en foto: AsiaNews
