Twaalf dagen is het nu geleden dat een chartervliegtuig van Alitalia landde op de luchthaven van Seoul, en dat de Paus arriveerde, nederig en toegewijd, met open armen naar een heel continent. Zijn bezoek was balsem voor de ziel van een land dat zo diep verdeeld is, en niet alleen in Noord en Zuid.
De verwachtingen waren al enorm toen de Heilige Vader aankwam in Seoul op 14 Augustus. Het waren niet alleen de 5,4 miljoen Katholieken die ongeduldig wachtten op hun geliefde "Papa" , maar vrijwel iedereen in Seoul was benieuwd naar wat deze vriendelijke en eenvoudige geestelijk leider uit het Westen hun zou komen vertellen. Bijna iedereen voorzag dat dit ‘de gebeurtenis van het jaar’ zou worden die meer bezoekers naar het Gwangwamun Plein zou brengen dan de legendarische feestelijkheden rond de ‘rode duivels’, het nationale voetbalteam, tijdens het WK in 2002.
De afgelopen week leek het wel alsof alle Koreaanse kranten alleen maar voorpaginanieuws publiceerden met verhalen over en foto´s van Paus Franciscus. Volgens cijfers van data-analysten waren op internet en in social media ‘paus’, ‘warme bemoediging’ en ‘vrede en verzoening’ tijdelijk de meest gezochte en besproken zoektermen. Hoe komt het dat een heel land betoverd lijkt door een geestelijk leider die slechts een minderheid van ongeveer 11 procent in het land en 3,4 procent van de Aziatische bevolking vertegenwoordigt?
Vandaag de dag is de Republiek van Korea een zeer welvarende, moderne en concurrerende maatschappij. Korea is grotendeels hersteld van de gruwelen van de Koreaanse oorlog en kent, dankzij het harde werken en de toewijding van twee generaties, een ongeëvenaarde economische ontwikkeling. Daardoor is het land nu toegetreden tot de club van ‘s werelds belangrijkste economische machten. De Koreaanse jeugd geniet dan ook van een moderne en luxueuze levensstijl. Aan dit wonder van vooruitgang zit ook een schaduwzijde: als een samenleving zich te snel ontwikkelt, loopt ze het gevaar haar menselijke inhoud te verliezen.
Voor veel Koreanen telt alleen succes, het snelle geld, macht en status. Je moet laten zien wat je hebt. En dat moet dan wel een Mercedes Benz of parfum van Coco Chanel zijn. Je kind gaat natuurlijk naar de Harvard Universiteit. Uiteraard is het voor de meerderheid van de Koreanen onmogelijk om aan dit soort maatstaven te voldoen, waardoor velen van hen zichzelf beschouwen als "losers." Anderen steken zich hopeloos in de schulden. Daar komt bij dat het land nog steeds hevig getraumatiseerd is door het zinken van de Sewol veerboot, een ongeluk dat aan bijna 300 mensen het leven kostte, de meeste van hen kinderen. Deze ramp legde pijnlijk bloot hoe meedogenloos de hebzucht en onnozelheid van verantwoordelijken is.
In politiek opzicht lijkt de Koreaanse samenleving onverzoenbaar verdeeld in twee. Beide kampen wantrouwen en verfoeien elkaar. Je bent vriend of vijand, er bestaat geen midden. Zelfs de Koreaanse Katholieke Kerk is hierin niet vrij. Ook zij is verdeeld langs deze politieke lijnen in progressieve en conservatieve groeperingen. Tenslotte is er dan nog de verdeling van het Koreaanse schiereiland zelf. Een land dat technisch gesproken nog steeds in oorlog is met haar broeders en zusters aan de andere kant van de gedemilitariseerde zone.
Tegen deze moeilijke achtergrond volgde het bezoek van de Paus. Zijn optreden en indrukwekkende betrokkenheid raakte miljoenen in het hart. Op Franciscus" agenda stond een bezoek aan de Aziatische Jongeren Dag. De uitnodiging van de bisschop van Daejon, mgr. Lazzaro Heung-sik You, bood de Heilige vader de gelegenheid om niet alleen Koreaanse gelovigen te ontmoeten en toe te spreken, maar de gehele Katholieke Kerk van Azië. Zijn voorganger, emeritus paus Benedictus XVI, heeft nooit een bezoek gebracht aan Azie, ondanks de ook toen al fenomenale groei van de Aziatische kerk en de enorme politieke macht en betekenis van dit continent. Een bijkomende reden om naar Seoul te komen was de zaligverklaring van 124 Koreaanse martelaren.
Paus Franciscus luisterde intensief naar de problemen en vragen van Aziatische en Koreaanse jongeren. De Paus gaf hun antwoord in een taal die zij begrepen en vertelde dat zij niet alleen de toekomst, maar ook het heden van hun kerk zijn. Hij drukte hen op het hart om zich actief te bemoeien met de samenleving en om daarin de waarden van hun Katholieke geloof in te brengen. Ook vroeg hij hen dringend om weerstand te bieden aan het ik-denken en het blinde materialisme en te vechten voor een eerlijke samenleving die ook haar zwakste burgers beschermt en ondersteunt.
De Heilige Vader benadrukte dat Korea één land is en één familie en hij vroeg de Aziatische jeugd om in stilte te bidden voor eenwording. "Bid voor onze broeders in Noord-Korea. We zijn één familie en daarin hoort er geen sprake te zijn van winnaars of verliezers (€¦) Alle Koreanen spreken dezelfde taal. Zolang we in een familie dezelfde taal spreken, is er altijd hoop".
De dag daarvoor, tijdens een ontmoeting met President Park Geun Hye en andere Koreaanse bewindslieden, had de Paus ook al met nadruk gewezen op het feit dat vrede "de vrucht is van dialoog". Hij wees met klem op de voortdurende uitdaging voor diplomaten om de muren van haat en wantrouwen te slechten en hij herinnerde zijn gehoor eraan dat diplomatie "de kunst van het mogelijke is €¦, gebaseerd op een sterke en aanhoudende overtuiging dat vrede kan worden gewonnen door zorgvuldig luisteren en dialoog, niet door wederzijdse beschuldigingen, vruchteloze kritiek en vertoon van macht." Tijdens diezelfde toespraak deed hij ook een beroep op de Koreaanse beleidmakers dat in deze geglobaliseerde wereld "ons begrip van het algemeen welzijn, van vooruitgang en ontwikkeling, uiteindelijk moet worden vertaald in menselijke en niet alleen in economische termen."
De Paus sprak niet alleen op vrijmoedige wijze met de politici en met de jeugd. Tijdens verschillende gelegenheden sprak hij zijn bisschoppen, religieuze mensen en leken toe, waarbij hij de leken prees voor de historische rol die zijn hebben gespeeld in de samenleving en de geestelijken eraan herinnerde dat de kerk vooral een kerk voor de armen moet zijn. Hij waarschuwde tegen het teveel omarmen van "managementmodellen en andere ideeën over planning en organisatie die zijn overgenomen uit de zakenwereld" en tegen een "mentaliteit en manier van leven die wordt geleid door wereldse criteria van succes en uiteindelijk van macht."
Tijdens de bijeenkomst met de religieuzen sprak hij al even ondubbelzinnig: "De hypocrisie van vrouwen en mannen die gewijd zijn en de gelofte van armoede hebben afgelegd maar toch leven in grote luxe, kwetst de ziel van de gelovigen en beschadigt de Kerk."
Maar veel meer dan met al zijn zo zorgvuldig gekozen woorden won paus Franciscus de liefde en het respect van de Koreanen door zijn vele kleine en spontane gebaren, door zijn oprechte medeleven met minder bedeelden en door zijn bescheiden voorkomen.
Het was voor hem vanzelfsprekend dat hij evenveel of zelfs meer aandacht gaf aan de armen dan aan de hoogwaardigheidsbekleders. Vijf maal had hij ontmoetingen met familieleden van de Sewol-ramp en gedurende de rest van zijn reis droeg hij het gele lintje dat hij had ontvangen als blijk van solidariteit. In zijn volle agenda maakte hij tijd vrij om een van de vaders te dopen die dit aan hem had gevraagd bij hun eerste ontmoeting. Tijdens de zaligverklaringsmis, die werd bijgewoond door een miljoen mensen, stapte Paus Franciscus onderweg naar het altaar uit de auto om een getroffen vader te begroeten die in hongerstaking was gegaan om de installatie van een onderzoekscommissie af te dwingen.
Voor het begin van de Mis voor vrede en verzoening sprak de Paus met de religieuze leiders van andere Koreaanse geloofsrichtingen en hij sprak met ‘troostmeisjes’, vrouwen die tijdens de Japanse bezetting waren gedwongen tot prostitutie. Hij bad in stilte in ‘de tuin voor geaborteerde kinderen’, bracht tijd door met gehandicapten, en had een ontmoeting met Noord-Koreaanse vluchtelingen. Er was geen verzoek waaraan hij niet voldeed. Zelfs stemde hij glimlachend toe om op de foto te gaan voor een ‘selfie’ met een aantal jongeren. Hij sprak niet zozeer woorden van medelijden, maar luisterde vooral, raakte de mensen aan die hem tegemoet traden en omhelsde ze. Zijn uitstraling was een en al liefde en oprecht medeleven.
In de hedendaagse Koreaanse samenleving, met haar beschadigde en vertekende zelfbewustzijn, leeft een diepgeworteld en oprecht verlangen naar vaderlijk leiderschap. Een echte leider met een warm hart die om hen geeft en richting geeft in moeilijke tijden. Alhoewel slechts 11 procent van de Koreanen katholiek is, heeft dit collectief besef een naam gekregen: na het vijfdaags bezoek van de Paus heet het voor Koreanen van alle religieuze gezindten ‘het Franciscus-syndroom.’
