De bisschopszetel van Hong Kong is sinds april 2009 bezet door Mgr.John Tong Hon. Aan hem de niet geringe taak een waardig opvolger te zijn van kardinaal Zen, die van zijn hart geen moordkuil maakte in zijn felle kritiek op de Chinese regering. Mgr. Tong is een vurig voorstander van dialoog. In zijn eigen bisdom heeft hij de wind mee, gezien de aanwas van de katholieken in Hong Kong. In de marge van het Congres Trefpunkt Weltkirche sprak de bisschop zich openlijk uit over de plus-en minpunten in dit niet alledaags bisdom.
De bisschop heeft beslist geen moeite met zijn voorganger. "De kardinaal is er nog steeds en hij werkt met mij samen. Het verschil is dat ik nu de bisschop van Hongkong ben. Het bisdom zegt nog steeds wat het denkt dat het moet zeggen. Daarnaast heeft Kardinaal Zen ook de ruimte zijn kritiek op Peking te laten horen." Mgr. Tong Hon is een voorstander van dialoog met China, maar stelt dat er ook ononderhandelbare principes zijn. "We moeten niet onze doctrines opofferen. De Heilige Vader noemde in zijn brief aan alle katholieken van China in 1997 al de principes waarover niet te onderhandelen valt. Daarin volgen we de Heilige Vader door uit te sluiten dat er een compromis kan worden gesloten over deze punten. Tegelijkertijd is er een dialoog tussen de Heilige Stoel en de Chinese regering. Dat moet doorgaan want als er geen dialoog is kun je de tegenpartij niet zeggen dat ze fout zitten. Dialoog is geen kwestie van ja en amen zeggen." Bij deze vastbesloten opstelling rijst de vraag in hoeverre het Vaticaan sturend optreedt bij het gesprek met de Chinese Kerk. "De Heilige Stoel is heel erg democratisch en open. Dus als wij met nieuwe onderwerpen te maken krijgen, is er voor ons altijd wel een kanaal te vinden waarlangs wij de opinie van het Vaticaan kunnen leren kennen. Overigen wil de Heilige Stoel ook onze opinie horen. Door geven en nemen zal er een betere consensus ontstaan."
Inperking en controle
De hamvraag is in hoeverre er godsdienstvrijheid is voor de katholieke Kerk in China. "U moet weten, onder Deng Xiaoping zijn er in de tachtiger en negentiger jaren van de 20ste eeuw grote vrijheden gekomen in China. Allereerst natuurlijk op economisch gebied, maar langzaamaan toch ook wat meer religieuze vrijheid. Sinds dit beleid door Deng werd ingezet, zo"n dertig jaar geleden, spreken we niet meer van "vervolging" maar van "inperking en controle" van het Kerkelijk leven. Deng wilde met zijn "open deur politiek" dat China contact zocht met de buitenwereld. Daarbij wilde hij de Kerk gebruiken. Dat leidde echter tot controle en restrictie van de godsdienstvrijheid."
Bij een minder paranoïde opstelling van Peking zou het besef moeten doordringen dat de katholieke Kerk, onder meer door onderwijs en gezondheidzorg, veel kan bijdragen aan de ontwikkeling van de Chinese samenleving. Mgr. Tong Hon: "Dat besef is er wel degelijk. Juist daarom dring ik er persoonlijk bij de Heilige Stoel op aan de dialoog met China gaande te houden. Soms worden goede ideeën, uiteenzettingen en voorstellen door de communisten verworpen. Maar het ligt voor de hand dat de Chinezen ooit zullen moeten inzien dat dat niet in hun eigen belang is. Wij van onze kant zullen ons best moeten doen en er ons voor in moeten spannen om dat te bereiken. Maar of onze inzet vruchten zal afwerpen, ligt in de hand van God ."
Overigens heeft de open brief van paus Benedictus aan de katholieken van China uit 1997 volgens de bisschop wel positieve uitwerking gehad. "Er zijn hier en daar duidelijk verbeteringen. Zo ken ik twee bisschoppen, een van de officiële Kerk en een van de ondergrondse, die zijn gaan samenwerken. Hoewel ze niet in volle eenheid leven, zijn ze elkaar gaan helpen . Daarnaast kunnen de door de regering gecontroleerde bisschoppen geconfisqueerd kerkelijk eigendom terug eisen, zodat een deel daarvan door de ondergrondse katholieken gebruikt kan worden. De verhouding tussen de twee groepen is duidelijk verbeterd. De officiële katholieken slikken hun kritiek op de regering ten dele in en ook de negatieve houding van de ondergrondsen tegenover hun officiële collega’s is niet meer zo vijandig."
Priesterschap
Op dit moment heeft de katholieke Kerk in Hongkong 270 scholen. Meer dan een derde van de scholen in Hongkong zijn opgezet door de katholieke Kerk. Daarnaast beheert het bisdom zes grote ziekenhuizen.Van juli 2009 tot december 2010 hield het bisdom een jaar voor roepingen. Daarvoor waren twee redenen. " We hadden onze topprioriteiten vastgelegd in zeven voorstellen. Daar zat ook aandacht voor roepingen en opleiding van priesters bij. Bovendien had de Heilige Vader in 2009 wereldwijd het "Jaar van de priester" uitgeroepen. Dus kwam er door het samenvallen van deze twee acties een sterk accent op het priesterschap te liggen. Komend jaar zullen we meer aandacht aan de vorming van leken besteden. Het resultaat van het Jaar voor de Priester was overigens dat er zich vijf nieuwe kandidaten aangemeld hebben. Mijn verwachting was dat het er meer zouden zijn. We zullen bidden voor een grotere aanwas."
De bisschop gaat in de betrekkingen met China uit van het principe dat het bisdom Hongkong geeft en ontvangt. "We moeten leren van hen, van hun sterk geloof. Zij hebben zoveel moeilijkheden moeten doorstaan. Van de zestig jaar sinds de Culturele Revolutie hebben zij er zeker 40 moeten lijden onder zware vervolging. De latere jaren was er restrictie van geloof. Het ging er toen om wat "normaal" is. Als het regime zegt dat het dat niet is, wordt het verboden. Er zijn overigens wel mogelijkheden voor het voluit vieren van het katholieke geloof, maar dan moet men daarvoor uitwijken naar de zijkapellen van grote kerken. Het bidden buiten de kerkgebouwen of het houden van processies is volstrekt ondenkbaar. Evangelisatie met kreten als "Jezus Houd van U" eveneens. Dat kan in Hong Kong heel duidelijk wel. Men heeft bij de samenvoeging met het vaste land in 1997 immers gekozen voor het systeem "Een land, twee systemen". In de paasvigilie hebben we vorig jaar zelfs 3040 volwassenen gedoopt. Dit jaar zullen het er 3400 zijn."
Engelstalige mis
De complexiteit van de katholieke Kerk in Hong Kong wordt nog verhoogd doordat de geloofsgemeenschap uit 50 verschillende nationaliteiten bestaat. Voor de bisschop lijkt het geen onoverkomelijk probleem. "We hebben nu 530.000 katholieken op ruim 7 miljoen inwoners. Tweederde van hen zijn Chinees. Van de overigen zijn weer twee derde Filipijnse gastarbeiders. Vanaf 1999, toen ik vicaris-generaal was, droeg ik de verantwoordelijkheid voor de migranten. Ik heb er toen bij de parochies op aangedrongen dat ze minsten een Engelstalige mis per week moesten vieren. Sommige nationaliteiten zoals de Koreanen, de Italianen, de Chinezen en de Mexicanen hebben hun eigen kerk of kapel . Vaak betalen ze zelf het kerkgebouw; wij zorgen voor faciliteiten. De Filipino’s bijvoorbeeld willen na de mis het liefs bij elkaar blijven om gezellig te kletsen en nieuwtjes uit te wisselen. Veel parochies hebben een schoolgebouw bij de kerk. Dus heb ik gevraagd om die te openen voor de Filipino’s." (BvdV)
