door Samir Khalil Samir
De migratie van Moslims naar het Westen is voor ons Christenen een kans om ons geloof te herontdekken en om deze gemeenschappen te evangeliseren. De Bisschoppelijke Synode voor de Nieuwe Evangelisatie ging over de noodzaak om het geloof en de redelijkheid ervan te herontdekken, met tegelijkertijd oog voor de nieuwe omstandigheden en nieuwe vormen van Areopagus[1] waarin tegenwoordig wordt gemissioneerd: vooral die vanwege de migraties.
De Goede Boodschap en proselitisme
Daarbij moet evenwel worden opgemerkt dat alleen al het noemen van het woord "evangelisatie" een probleem vormt. Nog steeds wordt het Arabische werkwoord tabshīr door Moslims gebruikt ter aanduiding van een negatieve vorm van proselitisme [opdringerige bekeringsijver], een agressieve kant van de missie. Maar vaak wanneer ik met mijn Islamitische vrienden praat, leg ik uit dat dit woord ook in de Koran wordt gebruikt, met een heel nobele betekenis. In het heilige boek van de Moslims wordt aan Jezus een uitspraak toegeschreven die datzelfde woord bevat: "Ik breng jullie de goede boodschap (evangelie) van een profeet die na mij zal komen, genaamd Ahmad" (wa-mubashshiran bi-rasulin ya"ti min ba"di smuhu Ahmad, Koran 61:6). Volgens de Koran profeteert Jezus dus letterlijk de goede boodschap van Mohammeds komst.
Moslims halen deze zin vaak aan, als een van hun "dogma’s" of als zogenaamd "bewijs" dat de Islam superieur is aan het Christendom: Mohammed als de laatste profeet, "de zegel van de profeten" (khâtam al-nabiyyë®n Koran 33:40), die door God naar de mensheid is gezonden.
Jaren geleden doceerde ik aan de Universiteit van Caïro Arabische filosofie. Alle 18 studenten waren Moslim. Op een dag, aan het einde van een college, beschuldigde een van de studenten me: "U bent hier gekomen uit proselitisme! (tabshir)". Ik vertelde hem dat hij mij te veel eer aandeed, aangezien het volgens de Koran profeten zijn, en zelfs Christus, die tabshir verrichten. Daarop antwoordde hij, enigszins van zijn stuk gebracht, dat hij dit woord niet in die zin bedoelde. En ik vertelde hem dat ik geen andere zin kende dan die waarin het woord in de Koran wordt gebruikt.
Moslims en Christenen met een boodschap voor de hele wereld
Deze discussie zorgde ervoor dat onze standpunten duidelijker werden. Jullie Moslims "zo lichtte ik toe "hebben een plicht om Da"wa te praktiseren; jullie hebben politieke en maatschappelijke organisaties om op te roepen tot geloof, om niet-Moslims uit te nodigen zich bij de Islam aan te sluiten.[2]
Ik beschouw het als een goede zaak dat jullie anderen uitnodigen om Moslim te worden, want dit is een teken dat het jullie ernst is met geloof. Maar wij Christenen hebben evenzeer de plicht om de Goede Boodschap van het Evangelie te verkondigen. Of zoals de Verrezen Heer tot zijn leerlingen spreekt: "Trek heel de wereld door om aan elk schepsel de Goede Boodschap (het Evangelie) te verkondigen" (Marcus 16:15). Het is daarom een universele missie, geldend voor alle mannen en vrouwen.
Kortom, we moeten onszelf en Moslims eraan herinneren dat evangelisatie geen kwestie is van het vinden van de juiste trucjes om de ander te bekeren of te manipuleren, maar dat ze voortkomt uit het verlangen om de mooie dingen die we in ons leven hebben ontdekt, ook voor de ander toegankelijk te maken.
Waarheid en Vrijheid, uit liefde voor de ander
Een probleem is dat Moslims deze vrijheid tot evangelisatie niet toestaan, en wel om de reden dat niemand vrij is om de Waarheid af te wijzen die in de Islam besloten ligt. Maar ze gebruiken elk middel voor Da"wa, de Islamitische propaganda. De dubbele geloofsbelijdenis is in een paar seconden uitgesproken, de shahâda, luidt kortweg: "Ik verklaar dat er geen godheid is behalve God en dat Mohammed zijn Profeet is!"
Vaak leg ik mijn Islamitische vrienden uit dat vrijheid het grootste geschenk is dat God aan de mensheid heeft gegeven. Hij laat ons vrij om kwaad te doen; Hij straft ons niet elke keer wanneer we kwaad doen. En inderdaad, Hij laat toe dat we onszelf van Hem afkeren. Weliswaar wijst God ons de weg van het goede, namelijk door het onderricht van zijn Boodschappers, maar Hij dwingt niemand om daarnaar te leven.
Dit betekent dat God keuzevrijheid evenzeer fundamenteel acht! Bovendien, datgene wat de mens van dieren onderscheidt, is juist zijn geweten. Dieren zijn geprogrammeerd met een instinct; ze leven instinctmatig volgens hun natuur. De mens daarentegen is vrij: hij kan ervoor kiezen om het kwade te doen "bijv. door zich te bedrinken of overmatig te eten, en zelfs zozeer dat hij zichzelf ziek maakt. Hij wordt niet geleid door een veilig instinct; integendeel, hij heeft een geweten, ook al moet hij dit ontwikkelen en vormgeven.
Dit betekent dat het voor de mens noodzakelijk is om vrij te zijn tot het kiezen van de weg die hij wil volgen. Het is noodzakelijk dat iemand vrij is, wil hij het Evangelie of de Koran kunnen verkondigen, wil hij het vrije handelen kunnen bevorderen dat kenmerkend is voor het mens-zijn. Het betekent ook dat het verkondigen geen daad van verovering kan zijn maar enkel een handeling uit liefde voor de ander.
Evangelisatie, een plicht van liefde
Evangelisatie is voor ons Christenen een evangelische plicht en een plicht van liefde (Matteüs 28,19-20). Maar om sociologische of andere redenen schamen we ons om het ook daadwerkelijk te doen, wellicht uit vals respect voor de vrijheid van anderen. Maar wanneer we uit liefde evangeliseren, dan zal ik een manier vinden om mijn allermooiste schat over te brengen en bovendien openstaan voor de boodschap van de ander.
Een voorbeeld: telkens wanneer ik de muezzin[3] hoor, denk ik aan God en begin ik in mijn hart te bidden samen met de Moslims die op dat moment hun harten naar God oprichten: een uitwisseling van spirituele ervaringen. Zonder te weten evangeliseren Moslims ons.
Moslims zijn niet bang om hun geloof te tonen; in het Westen schamen Christenen zich omdat ze menen dat hun geloof een privé-aangelegenheid is. In dit opzicht zijn het veeleer de Christenen die zich moeten bekeren, namelijk tot het inzicht dat religie deel uitmaakt van het geestelijke leven en het niet nodig is om dat te verbergen. We moeten leren om trots te zijn op ons geloof, zonder te vervallen in opzichtig gedrag of in propaganda en proselitisme.
De immigratie van Moslims, een goddelijke Voorzienigheid
Ook de aanwezigheid van Islamitische groepen in Westerse en Europese landen vereist dringend evangelisatie. In Islamitische landen is het haast onmogelijk om een Moslim uit te nodigen tot het ontdekken van het Evangelie. Bijna overal, zelfs in zogenaamd ‘seculiere" Moslimlanden (bijv. Turkije en Tunesië), is bekering van Islam tot Christendom in de praktijk geen gewone of toegestane handeling. Deze moeilijkheid komt door het feit dat de Islam, die zowel een politiek-militaire als een religieus-spirituele realiteit vormt, zo"n bekering beschouwt als een verraad aan de "Moslimnatie" (de Ummah), en evangelisatie verbiedt op straffe van de cel of de dood.
Maar immigratie verandert de zaak. In West-Europa wonen ongeveer 15 miljoen Moslims. Maar al te vaak zien we hun komst als een invasie, en misschien is het dat ook tot op zekere hoogte, want het verandert de structuur van de maatschappij te snel en zal haar in de toekomst waarschijnlijk radicaal veranderen.
Maar er is ook een andere interpretatie mogelijk, namelijk dat deze immigratie, die vooral economisch gemotiveerd is, de beschikking is van de goddelijke Voorzienigheid die Moslims naar een meer liberaal en neutraal gebied zendt. We kunnen immigratie dus zo opvatten dat ze geen vijandigheid is maar een kans voor ontmoeting en uitwisseling van waarden: zij tonen hun spiritualiteit, en wij kunnen onze spiritualiteit vrij tonen. Het lijkt me constructiever en positiever om het vanuit dit perspectief te beschouwen en die immigratie op te vatten als een geschenk van God.
Eenvoud en moed om onszelf als gelovigen uit te spreken en de liefde te verkondigen van God in Christus
Maar ik heb de indruk dat veeleer wij Christenen tekortschieten. Moslims "wellicht doordat ze hun religie soms ten overvloede tonen "bewegen ons ertoe om onze spiritualiteit opnieuw te ontdekken, alsook de moed om in eenvoud te verklaren dat we gelovig zijn. Ooit voeren we zelfs over onbekende zeeën om het Evangelie te verkondigen, maar tegenwoordig zeggen we dat het zelfs in ons eigen land "onmogelijk is om het Evangelie te verkondigen" omdat "de sociale omgeving dat niet toestaat", omdat "je voorzichtig moet zijn" of uit vals "respect" voor de ander.
Anderzijds kan nu in Europa een Moslim een kerk binnenstappen wanneer hij wil. En wanneer hij het Evangelie wil lezen, kan hij bij een boekwinkel terecht (in een aantal Islamitische landen geldt een verbod op de invoer van het Evangelie). We moeten deze omgeving van vrijheid opvatten als een geweldige kans voor evangelisatie, uiteraard met oneindige eerbied voor hun vrijheid. Zonder naïef te zijn, dienen we een andere houding aan te nemen ten opzichte van Moslims: ook zij wachten op de oneindige liefde van Jezus.
Hoe Moslims te evangeliseren?
Hoe evangeliseer je Moslims? Het belangrijkste is vriendschap. Evangelisatie is niet aanvallen maar opbouwen van vriendschap met geen ander doel dan vriendelijkheid, gastvrijheid en broederlijkheid zelf. En dit is overal mogelijk: op straat, met onze buren, op school of werk, in de bus of trein… En al pratende over de problemen van het leven, van onze kinderen, brengt ieder zijn eigen visie naar voren, geeft hij blijk van zijn eigen waarden en geloofsmotieven.
Het komt bijvoorbeeld wel eens voor dat Moslims die zich van onrein voedsel onthouden, mij varkensvlees zien eten en daarvan walgen. Ik leg dan uit wat voor ons Christenen geldt: "Alles is rein voor de reinen", zoals Paulus zegt (Titus 1:15). Of zoals Jezus leert: "Niet wat de mond binnenkomt, maakt de mens onrein, maar wat uit de mond komt, dat maakt de mens onrein!" (Matteüs 15:11). Voor ons zijn er dus geen beperkingen opgelegd aan voedsel. Dit eenvoudige voorbeeld laat zien dat we zelfs in het leven van alledag het teken kunnen aanbieden van de Christelijke vernieuwing.
Of wanneer twee moeders hun ervaringen uitwisselen over hun zonen en dochters "de boodschap van het Evangelie doordesemt ogenschijnlijk wereldlijke gesprekken… mits wij doordrongen zijn van het Evangelie. Evangelisatie begint bij onszelf en wanneer we onszelf laten enthousiasmeren door Christus om serieuzer te leven volgens het ideaal van het Evangelie.
In Europa zijn er migranten van de eerste of derde generatie die zich niet geaccepteerd voelen. Daarom is broederlijke nabijheid met inbegrip van getuigenis belangrijk. Evangelisatie bestaat niet in een theologisch college over de goddelijke Drievuldigheid; ze vereist geen speciale studie. Evangelisatie betekent zuiver te getuigen van een broederlijk en solidair leven.
Wij worden evenzeer door Moslims geëvangeliseerd
De Westerse maatschappij is in hoge mate geseculariseerd, aan geld wordt er de status toegedicht van een god (de Mammon) (Matteüs 6:24; Lucas 16:9-13) en seksualiteit is getrivialiseerd tot bijna een spel of dierlijke uitlaat. Daarom zijn bepaalde opvattingen van Moslims over bescheidenheid ook voor ons van belang, evenals hun dagelijks aanroepen van de goddelijke eenheid: Er bestaat geen andere godheid dan God: noch geld noch seksualiteit en evenmin macht… alleen God telt. Dit brengt ons terug bij de kern van het Christelijke geloof.
In Europa kom ik maar al te vaak bisschoppen en priesters tegen die te voorzichtig zijn in hun getuigenis en evangelisatie richting Moslims. Zij kiezen ervoor om iedereen in zijn eigen religie te laten omdat "iedereen toch wel wordt gered in zijn eigen traditie"… en dan durft iemand daar nog aan toe te voegen "zoals Vaticanum II leert"! Wat hier werkelijk op het spel staat, is niet de uiteindelijke verlossing (daarover gaat alleen God) maar het verlangen om anderen hier en nu in de vreugde van de verlossing te laten delen. Liefde bestaat in het overbrengen van wat ik heb ontvangen, aan de ander.
Tot besluit
In Europa heerst tegenwoordig een gebrek aan overtuiging van het Evangelie. De uitwisseling tussen en het naast elkaar samenleven van Christenen en Moslims kan ons helpen om de rijkdom van het Christelijke geloof te ontdekken. Wanneer een Moslim me vertelt over de schoonheid en gebruiken van zijn geloof, of van het gebed, de aanbidding enz… dan herinnert dit me aan vergelijkbare zaken uit mijn eigen traditie. Moslims stellen ons in staat tot het herontdekken van de waarde van het heilige in het leven en van de rijkdom van onze traditie. Mélanie Georgiades, de Franse rapper met Cypriotische wortels, beter bekend als Diam’s, bekeerde zich tot de Islam omdat ze ontdekte hoe belangrijk het gebed voor Moslims is.
De immigratie van Moslims kent in sommige gevallen zeker een agressieve kant, vooral wanneer zij eisen om in het Westen hun gebruiken en waarden te handhaven zonder veel oog te hebben voor de gebruiken en regels van het land van aankomst. Het komt dagelijks voor "evenwel zonder wijdverbreid te zijn "en moet nauwlettend in de gaten worden gehouden.
Het lijkt me daarom belangrijker om migratie niet te beschouwen als een te vrezen vijandigheid maar als een gelegenheid om diepgaande ervaringen uit te wisselen en vooral als een providentiële kans. Dit helpt ons om secularisatie te overwinnen, het leidt tot een herontdekking van het Evangelie en het spoort aan tot de verkondiging ervan.
[1] Marsheuvel in Athene waar Paulus sprak voor een volksvergadering (Handelingen 17:19,22). Johannes Paulus II noemt in Redemptoris missio verschillende culturele sectoren als moderne equivalenten van de Areopagus.
[2] Da"wa betekent zowel "oproep" als "uitnodiging" (Wikipedia).
[3] moskeebeambte die van boven uit de minaret de gelovigen oproept tot het gebed (Van Dale).
Bron en foto: Asianews
Vertaling/noten: Camiel Donkers
