Nu christenen in groten getale Iran ontvluchten, om zowel politieke als religieuze redenen, wordt de christelijke gemeenschap in het land reële risico van uitsterven bedreigd, zegt journaliste Camille Eid, deskundige op het gebied van Oosterse Kerken.
De journaliste sprak met het tv-programma "Waar God huilt" van het Katholieke Radio en Televisie Netwerk (CRTN) in samenwerking met hulporganisatie Kerk in Nood. In het interview vertelt ze hoe het leven christenen is in Iran.
Iran is meer dan 99% islamitisch en de islam is de staatsgodsdienst. De christelijke wortels in Iran gaan terug tot de tweede eeuw. Is het christendom de oudste nog bestaande religie in Iran?
"Nee, we hebben twee gemeenschappen die ouder zijn. Allereerst hebben we de Zoroastrische gemeenschap die teruggaat eeuwen vë³ë³r de komst van het christendom en de islam en daarnaast hebben we de joodse gemeenschap."
Hoe werkt de islam door in het dagelijks leven?
"In de straten van Teheran of elders in het land zie je overal portretten van de martelaren, wijlen ayatollah Khomeini en diens opvolger Khamenei. Als je in een openbare telefooncel de hoorn opneemt hoor je de stem van imam Hussein vertellen hoe je moeten leven.
In het onderwijs worden alle vakken onderwezen vanuit een perspectief dat gebaseerd is op de Koran, de Hadith en de andere islamitische wetenschappen."
Als ik het goed heb begrepen prijkt het portret van de Ayatollah zelfs op de omslag van de catechismus?
"Precies. Misschien is het een manier om te laten zien dat christenen onder de bescherming van het regime staan en worden beschouwd als dhimmi’s (beschermde personen) volgens de islamitische sharia. Het is een manier om te zeggen dat je als christen onder islamitisch regime staat. Verder heb je de religieuze politie."
U bedoelt de surveillanten die ervoor moeten zorgen dat vrouwen decent gekleed zijn?
"Ja. Soms zijn het hardliners, soms niet, afhankelijk van het regime. Onder Khatami, bijvoorbeeld, konden meer liberale meisjes een beetje hun hoofd laten zien. Onder Ahmadinejad is het strenger geworden."
Hoe streng?
"Dat je alleen het gezicht mag laten zien. Er zijn ook vrouwen die hun handen en gezicht bedekken."
Er zijn zo"n 100.000 christenen op een bevolking van ruim 70 miljoen moslims. Hoe worden zij gezien?
"Christenen worden beschouwd als etnische minderheden, omdat de christenen voornamelijk Armeniërs en Syrisch-Chaldeeërs zijn. We hebben 80.000 orthodoxe Armeniërs, 5.000 katholieke Armeniërs, en zo’n 20.000 Assyro-Chaldeeërs, plus andere gemeenschappen, zoals roomskatholieken en protestanten denominaties die samen ruim 100.000 leden tellen.
Omdat ze als etnische minderheden worden beschouwd mogen ze hun riten niet in het Perzisch houden, de officiële taal van Iran. Zo kunnen ze de Heilige Mis niet in Perzisch vieren, maar alleen in het Armeens of Chaldees."
Om ze te onderscheiden als vreemdelingen? "Niet alleen dat, maar ook om te voorkomen dat Iraniërs begrijpen wat de christenen zeggen."
Toch heeft het Parlement drie zetels gereserveerd voor christenen. Dan hebben de christenen toch een stem binnen de parlementaire structuur?
"De Islamitische Republiek Iran heeft de grondwet van 1906 aangehouden, die vijf zetels toekent aan de minderheden . Daarvan zijn er drie voor de christenen, een voor zoroastriërs en de andere voor de Joden. Baha’i bijvoorbeeld, de grootste groep niet-moslims, hebben geen zetel omdat ze worden beschouwd als ketters en niet als een religieuze gemeenschap.
Volgens artikel 13 zijn alle Iraniërs gelijk ongeacht ras of taal, maar godsdienst wordt niet genoemd. Volgens artikel 14 moeten alle "niet-islamitische gemeenschappen zich onthouden van deelname aan samenzweringen tegen de Islam en de Islamitische Republiek Iran"."
Artikel 13 van de Grondwet bepaalt dus dat christenen het recht hebben zich religieus te uiten€¦
"Tenzij ze niet deelnemen aan samenzweringen tegen de Republiek van Iran. Wat betekent dat? Valt politieke oppositie daar ook onder? Het probleem is dat Iran een theocratisch regime. Dus oppositie tegen het regime zou kunnen worden geïnterpreteerd als een actie tegen de islamitische republiek. Binnen de islamitische gemeenschap zijn er liberalen en conservatieven. Betekent kritiek op Ayatollah Khamenei kritiek op de politieke kant van het regime of de religieuze? Maar wanneer de politieke en de religieuze kant samenvallen betekent een aanval op de politiek een aanval op de religieuze kant van het theocratische regime."
Welke beperkingen ondervinden christenen verder in hun dagelijks leven?
"Het is voor christenen moeilijk een baan bij de overheid te vinden. Zelfs de directeuren van christelijke scholen zijn moslim. Daar is een jaar of drie geleden een keer een uitzondering op gemaakt, maar in de meeste gevallen zijn moslims directeur van de weinige christelijke scholen die de christenen na de verbeurdverklaring in 1979 en 1980 hebben teruggekregen.
Een ander voorbeeld is in het leger. Enkele jaren geleden ontdekten ze dat een officier, kolonel Hamid Pourmand, tot het christendom was bekeerd. Hij werd voor de rechter gesleept maar mocht onder internationale druk Iran verlaten. Al met al is het erg moeilijk voor christenen om hoge posities bij de overheid te krijgen."
Kan een moslim zich tot een ander geloof bekeren?
"Men kan in Iran geen ander geloof aannemen. Dat kan alleen als je naar het buitenland kunt gaan. Ik ken twee Iraanse families in Italië die zich bekeerd hebben. Een van de gezinnen heeft in de winter gebivakkeerd op de grens tussen Iran en Turkije. Zij hebben het heel moeilijk gehad maar hebben uiteindelijk asiel gekregen. In Iran zelf konden zij hun geloof niet uiten omdat zij dan zouden zijn geconfronteerd met de dood."
Na de islamitische revolutie van 1979 is de helft van de christelijke Iraniërs gevlucht. Sindsdien emigreren jaarlijks nog eens zo"n 10.000 gezinnen. Wat betekent dit voor de christelijke gemeenschap in Iran?
"Zowel moslims als niet-moslims staan onder grote politieke druk. Maar voor christenen is die druk twee keer zo sterk omdat het merendeel van de Iraniërs vragen heeft bij de politieke kant van het regime en er omgekeerd grote religieuze druk op niet-moslims bestaat en zij vinden dat hun vrijheid wordt ingeperkt.
Vandaar die enorme vlucht. In feite is er een reële kans dat het christendom volledig zal verdwijnen uit Iran."
