Pogingen om tot een wapenstilstand te komen, lopen op niets uit na de moord op een Nederlandse pater die bij de bemiddeling was betrokken
Homs, Syrië "Een handjevol jezuïetenpaters, nonnen en plaatselijke bewoners kwamen hier zondag voor de paasviering bijeen in een bescheiden, zwart stenen kerkje, terwijl op de achtergrond explosies donderen en het geweervuur knettert. Velen krijgen tranen in de ogen bij de herinnering aan pater Frans van der Lugt, een leidend persoon in hun kring. Hij werd twee weken geleden doodgeschoten in zijn klooster in een belegerde, door de rebellen beheerste wijk in Homs.
De Nederlandse pater jezuïet, die meer dan 50 jaar in Syrië heeft gewoond, was betrokken bij pogingen tot een wapenstilstand voor Homs te komen. Drie dagen voor zijn 76ste verjaardag werd hij doodgeschoten. Sindsdien is de strijd om Homs opnieuw fel opgelaaid. Regeringstroepen hebben de afgelopen week een nieuw offensief geopend na enkele maanden van relatieve rust. Extremisten aan beide kanten van het nu drie jaar oude conflict hebben getracht de bestandspogingen waar pater Frans bij betrokken was, te ondergraven. Zijn dood en daarmee het verdwijnen van een centrale vredesboodschapper gaf hun de vrije hand en het conflict lijkt nu weer helemaal terug in de militaire in plaats van de diplomatieke arena.
De dood van de pater is een voorbeeld van de hachelijke situatie waarin de Syrische Christenen verkeren. Met 10% van de bevolking, zien velen van hen in het seculier georiënteerde regime, geleid door een familie die net als zijzelf afkomstig is uit een minderheidsgroep, de enige garantie voor bescherming. Dit maakt hen loyalisten in de ogen van sommige oppositieleden en doelwit van rebellen. Dat laatste drijft hen nog verder in de armen van het regime voor bescherming.
Volgens pater Ziad, een naaste medewerker van de omgebrachte pater, waren zij beiden, samen met andere Christelijke en Moslim geestelijken evenals plaatselijke notabelen, nauw betrokken bij pogingen een wapenstilstand in Homs tot stand te brengen. Sinds de dood van pater Frans zijn de wapenstilstand besprekingen afgebroken. In de afgelopen week zijn het Syrische leger en geallieerde milities overgegaan tot een massaal offensief om de rebellen uit het oude stadsdeel Homs en de aangrenzende wijk Waer te verdrijven. De rebellen reageerden met zelfmoord autobommen en mortier- en raketaanvallen op de wijken die onder het gezag van het regime staan.
Volgens het in Engeland gevestigde Observatorium voor Mensenrechten in Syrië, zijn in het door het regime beheerste deel van Homs, bijna 50 mensen – meest burgers "om het leven gekomen sinds de gevechten weer zijn opgelaaid. Geen melding is gemaakt van gesneuvelden aan de kant van de rebellen. Op zondagochtend, tijdens een korte pauze in de gevechten, kregen burgers aan de kant van het regime in Homs gelegenheid naar voedsel en andere eerste levensbehoeften op zoek te gaan. Hier kwam in de middag een abrupt einde aan met luchtaanvallen op posities van de rebellen in de oude wijk.
Op zaterdag lanceerden rebellen, volgens oppositie activisten en een veiligheidbeambte, een tegenoffensief tegen een door het regime gecontroleerde buurt naast de oude wijk. Een inwoner van Homs voerde een zelfmoord aanslag uit op een controlepost. Dit ontketende een urenlang vuurgevecht waarbij allerhande wapens werden ingezet. Beide kanten beweerden dat zij de tegenstanders hevige verliezen hebben toegebracht. Het tegenoffensief werd uiteindelijk tegen gehouden. Maar activisten van de oppositie plaatsten op Internet foto’s van afgehakte hoofden van, naar hun zeggen, gevangen genomen soldaten van het regime.
Terwijl de strijd in Homs in alle hevigheid woedde, bracht president Bashar al-Assad op zondag een onverwacht bezoek aan de oude Christelijke stad Maaloula, ongeveer 30 mijl ten noordoosten van de hoofdstad Damascus. De stad werd in september door Islamitische rebellen ingenomen, maar een week geleden door het Syrische leger heroverd.
De staatstelevisie liet beelden van president Assad zien voor vernielde iconen in de beschadigde kloosters van de stad. Assad zei hierbij: "hoe groot de terreur ook is, onze geschiedenis en beschaving kan er nooit door worden uitgewist." De strijd om Maaloula geeft net als de moord op pater Frans aan hoe moeilijk de positie van de Christenen in Syrië is. Velen voelen sympathie voor Assad. Zijn Alawietische sekte, een zijtak van de Sjiietische Islam, voert de boventoon in het regime, terwijl de meeste Syriërs "en aanhangers van de oppositie "Soeni Moslims zijn.
De meeste Christenen zijn er des te meer van overtuigd geraakt dat alleen het regime hen kan beschermen, nu sommige rebellen onder invloed zijn gekomen van Islamitische extremisten. Deze extremisten hebben kerken en gemeenschapscentra aangevallen en geplunderd waarbij zij het in het bijzonder hadden gemunt op priesters en nonnen. Sommige Christenen trachten nog bruggen te slaan tussen de twee partijen in de burgeroorlog, zoals pater Frans deed. Maar in een omgeving waar de tegenstellingen in de strijd vaak langs godsdienstige en sektarische lijnen lopen, raken zij van beide kanten onder vuur.
Veel rebellen verklaren dat zij Christenen niet volledig vertrouwen, terwijl de aanhangers van het regime degenen die een handreiking naar de oppositie doen, naïevelingen of verraders vinden. "Er zijn Christenen die zeggen dat de aanwezigheid van pater Frans [in het oude Homs] een beslissende militaire doorbraak heeft verhinderd. Maar dat is niet juist," zegt pater Ziad. "Er waren ook mensen binnen [oud Homs] die ontstemd waren omdat pater Frans hielp bij het evacueren van burgers en was betrokken bij onderhandelingen om tot een politieke oplossing te komen," voegt hij hier aan toe. "Deze mensen willen de strijd voortzetten."
Volgens pater Ziad had hij met pater Frans gehoopt dat hun pogingen om tot een wapenstilstand in Homs te komen, nieuw leven zou blazen in de wijdere vredesbesprekingen tussen het regime en de voornaamste stromingen in de oppositie die eerder dit jaar in Genë¨ve van start gingen met steun van Rusland en de VS. Pater Frans verkeerde in een unieke positie om het Homs initiatief vooruit te helpen.
Hij bleef samen met een kleine groep Syrische Christenen in de oude wijk van Homs, ook toen legereenheden van het regime de plaats in juni 2012 omsingelden. Pater Frans deelde de ontbering en hongersnood van de belegerde bevolking en trachtte intussen banden aan te gaan en in gesprek te blijven met rebellenleiders en Moslim geestelijken zonder partij te kiezen, verklaarden mensen die hem kenden.
Samen met 23 Christenen weigerde hij in februari zijn plaats te verlaten toen de VN meer dan 1500 burgers uit het oude Homs evacueerden en in de meest dringende behoefte aan voedsel en medicijn voorzagen. Op 7 april gelastte een gewapende en gemaskerde man pater Frans op een stoel te gaan zitten en schoot hem door het hoofd. Dit gebeurde, volgens pater Ziad en oppositie activisten, binnen het klooster in de oude stad. Een Christen in het klooster was eveneens getuige van het dodelijk schot.
In de voorafgaande dagen deden extremisten van beide kampen er alles aan om de wapenstilstand besprekingen te laten mislukken. Dit was niet alleen de mening van pater Ziad, maar ook van een Moslim geestelijke, Abu al-Hareth al-Khaledi, die op de hoogte is van het verloop van de besprekingen. De regeling zou aan rebellen die Homs zouden willen verlaten, een vrijgeleide hebben geboden. Maar het met al Qaida gelieerde Nusra Front en andere rebellengroepen waren vierkant tegen iedere vorm van overeenkomst, zo zeiden oppositieactivisten. Sommigen aan de kant van het regime eisten niets minder dan een overgave van de rebellen in plaats van een wapenstilstand, zo zeiden al-Khaledi, oppositie activisten en een veiligheidsbeambte die bij de besprekingen was betrokken.
Rebellen met inbegrip van het Nusra Front wijzen betrokkenheid bij de moord op pater Frans van de hand en leggen de verantwoordelijkheid daarvoor bij agenten van het regime. Het klooster ligt in een gebied dat onder controle van de rebellen staat en pater Frans werd eerder, in januari, door gewapende mannen een dag lang ontvoerd. Zei eisten dat hij een video opname maakte waarin hij het Vaticaan vroeg druk uit te oefenen op het regime om de belegering van het oude Homs op te heffen. Dit vertelden Christelijke inwoners die de oude wijk in februari verlieten.
Zij zeiden dat pater Frans tijdens de ontvoering in januari op een stoel werd gebonden en met een geweerkolf in het gezicht werd geslagen. Daarbij brak een tand. Hij was, volgens dezelfde mensen, eerder in 2013 op soortgelijke wijze mishandeld toen rebellen hem ervan beschuldigden voedsel in het klooster te hamsteren. "Hij wilde er niet over praten en probeerde zijn belagers zelfs goed te praten met de opmerking: "honger kweekt geweld", herinnerde pater Ziad zich die er aan toevoegde dat hij tot het laatst toe regelmatig telefonisch contact had met pater Frans. "Hij was echt een man van vrede. Degenen die hem dood maakten moeten dit in een vlaag van verstandsverbijstering hebben gedaan, zonder hem echt te kennen, want als zij hem hadden gekend, zouden zij hem geen kwaad hebben gedaan."
Pater Ziad, een 40-jarige man afkomstig uit Zuid Syrië, weigerde een beschuldigende vinger uit te steken naar iemand die de moord op pater Frans zou hebben begaan. Hij sprak van een individuele daad. Het regime heeft zich niet uitgesproken over de moord op pater Frans.
Aan de andere kant van het Christelijk spectrum bevinden zich mensen als bisschop Luk Khoury, een Grieks Orthodoxe geestelijke in Damascus, die Christelijke jongeren actief en openlijk heeft aangespoord zich aan te sluiten bij de paramilitaire groepen van het regime, zoals de Nationale Defensie Macht, de NDM. "Wie neutraal wil blijven, moet zich in zijn slaapkamer opsluiten," zei hij onlangs in een interview. "Dit is ons land en we moeten het allen verdedigen want wij zijn ten dode opgeschreven als we ons land verliezen." Hij sprak trots over zijn oproep aan jongeren in Seydnaya de wapens op te nemen. Seydnaya is een overwegend Christelijke stad ten noordoosten van Damascus met meerdere kerkelijke heiligdommen. Naar zijn zeggen, voorkwam zijn oproep dat deze stad hetzelfde lot onderging als het nabijgelegen Maaloula, waar president Assad zondag een bezoek bracht. Meer dan 3000 man in Seydnaya hebben zich, volgens inwoners, bij de NDM aangesloten. "Zij zullen ons allen moeten afmaken, als ze onze stad willen binnenkomen," zei een inwoner over de rebellen.
Bron: Wallstreet journal
Foto: Wallstreet journal, pater Ziad Hilal, priester rechts, concelebreert de eucharistieviering op paaszondag nabij de belegerde oude wijk in Homs.
