China heeft bij de aanloop tot de leiderschapsverkiezingen van 2012 een vijandige houding aangenomen tegenover het Vaticaan vanwege het probleem van de bisschoppelijke benoeming. Zullen de Heilige Stoel en Peking op tijd een overeenkomst kunnen bereiken zodat een escalatie in de onderlinge betrekkingen wordt voorkomen?
China heeft de reputatie dat het vuur met vuur bestrijdt. Nu bij de aanloop tot de leiderschapsverkiezingen van 2012 de politieke strijd in het land verhevigt, aarzelt China niet om zich te wreken op iedereen die het waagt het zijn zin niet te geven.
Sinds begin juni heeft China herhaaldelijk wraak genomen op de Heilige Stoel omdat ze een aantal kandidaten had afgewezen die de autoriteiten van Peking tot bisschop wilden maken, maar vooral omdat ze in juni en juli twee Chinese bisschoppen heeft geëxcommuniceerd. De autoriteiten van Peking hadden hun wijding doorgedrukt, zonder pauselijke goedkeuring.
Vatican Insider heeft vernomen dat Peking een zwarte lijst heeft opgesteld met 20 namen, vooral van priesters. Volgens Peking houden zij op de een of andere manier verband met de Heilige Stoel en het vergeldt de beslissingen van de Heilige Stoel door hen de toegang tot het land te weigeren.
Sinds juni heeft Peking 9 Katholieke priesters de toegang tot het vasteland geweigerd, ook al hadden zij allen geldige visa. Vier van hen zijn Italiaans, vier van Chinese afkomst, en één van hen is Frans. De meesten van hen leven in Hongkong.
Zeven priesters werden tegengehouden bij grensposten op het vasteland. Hun inreisvisa werden zonder toelichting ingetrokken. Twee priesters werden tegengehouden op het internationale vliegveld van Peking en op de eerstvolgende vlucht teruggezet naar waar ze vandaan kwamen.
Het nieuws van deze recente vergeldingsacties verspreidde zich afgelopen zomer in diplomatieke en Kerkelijke kringen. Een aantal priesters heeft ervoor gekozen anoniem te blijven of om niet openlijk te spreken over hun ervaringen zodat ze hun kansen niet verkleinen om in de toekomst nog naar China te kunnen terugkeren of om de situatie niet nog meer te verergeren. Evenmin heeft de Heilige Stoel hierover een verklaring afgegeven.
De eerste priester die het nieuws naar buiten bracht was Eerwaarde Franco Mella (62), een Italiaanse missionaris die in Hongkong woont en de laatste 20 jaar China regelmatig heeft bezocht. Hij is een bekende activist en iemand die onverschrokken verdedigt dat op het vasteland geboren kinderen van gastarbeiders het recht hebben om bij hun gezin in Hongkong te wonen. Hem werd eind juli bij Shenzen in de zuidelijke provincie Guangdong de toegang tot het vasteland geweigerd.
Eerder had hij in Hongkong deelgenomen aan een demonstratie tegen de onrechtmatige wijdingen van bisschoppen op het vasteland. In de media keurde hij de schending van zijn rechten af en hij werd aangeraden voor minstens twee jaar niet opnieuw een visa aan te vragen.
Zo werd in dezelfde periode ook de Franse priester Bruno Lepeu de toegang tot het vasteland geweigerd. Hij is Overste van de Parijse Buitenlandse Missie in Hongkong en heeft daar de laatste 17 jaar geleefd en gewerkt. In een recente publicatie van zijn instituut meldde hij dat zijn inreisvisum is ingetrokken.
Ook werd vier priesters van Chinese afkomst de toegang tot het vasteland geweigerd. Onder hen bevond zich Peter Choy Wai-Man, professor aan het Centrum voor Katholiek Onderzoek van de Chinese Universiteit in Hongkong. Hun visa werden aan de grens ingetrokken, zonder enige toelichting.
Het geval van de Italiaanse priester Gianni Criveller verschilt enigszins. Hij wordt internationaal gewaardeerd voor zijn onderzoek op het gebied van de Christelijke geschiedenis in China. Hem werd een visum verleend waarmee hij aan een groot onderzoeksprogramma van één van de prestigieuze universiteiten van Peking kon werken. Maar eind juli werd hij bij zijn terugkeer van een bezoek aan Hongkong op het internationale vliegveld van Peking tegengehouden. Daar moest hij de nacht doorbrengen en de volgende ochtend moest hij de eerste vlucht terug naar Hongkong nemen, ook weer zonder toelichting.
Sinds Confucius (557-479 v.Chr.) is respect voor ouderen een onderdeel geweest van de traditionele Chinese cultuur, maar helaas negeerde Peking ook deze nobele traditie toen het wraak nam op het Vaticaan.
Midden september weigerden de Chinese autoriteiten de 86 jaar oude Italiaanse missiepriester Angelo S. Lazzarotto toegang tot het land. Hij was van Milaan naar de Chinese hoofdstad gereisd met een grote groep pelgrims, maar werd op het internationale vliegveld van Peking tegengehouden, ook al was hem twee weken eerder een visum verleend. Hij werd verplicht om drie uur later de eerstvolgende vlucht terug naar huis te nemen. Een pijnlijke ervaring voor iemand van zijn leeftijd! Eerwaarde Lazzarotto is een eminent China-geleerde met veel vrienden op het vasteland. Sinds 1978 heeft hij China elk jaar bezocht. Dit was de eerste keer dat hem de toegang werd geweigerd.
Een ander incident houdt weliswaar niet direct verband met dat van de eerder genoemde negen priesters, maar het is toch veelbetekenend. Peking weigerde een inreisvisum te verlenen aan de 87 jaar oude Kardinaal Paul Shan Kuo-hsi. Hij is geboren op het vasteland maar leeft in Taiwan. Sinds 2006 vecht deze eerbiedwaardige Kardinaal heldhaftig tegen longkanker en hij hoopte voor een laatste maal vë³ë³r zijn overlijden zijn geboorteplaats in Puyang (Noord-Oost Henan) te kunnen bezoeken. Hij is daar niet meer geweest sinds 1975.
In september 2010 bezocht de Directeur van het Overheidsdepartement voor Religieuze Zaken van China, Wang Zuo"an de kardinaal in Taiwan, en nodigde hem uit om het vasteland te bezoeken. De uitnodiging werd in januari 2011 opnieuw gedaan door Liu Yuanlong, Vicevoorzitter en Secretaris-Generaal van de Chinese Katholieke Patriottische Vereniging (CCPA).
Kort daarna, vanwege zijn opmerkelijke gevecht tegen kanker, werd de kardinaal uitgenodigd om voor toehoorders van de universiteiten in Shanghai en Xiamen een rede te houden over de wijze waarop kanker kan worden bestreden. Ook was afgesproken dat hij een mis zou celebreren met zijn oud-klasgenoot, de befaamde bisschop van Shanghai, Jin Luxian. De Chinese autoriteiten wilden ook dat hij Peking zou bezoeken. Daar zou hij de leiding van de CCPA ontmoeten. Maar de Kardinaal wilde niet dat zijn bezoek zou worden ingezet voor politieke doeleinden en besloot niet naar Peking te gaan. Daarop werd hem geen inreisvisum verleend.
Deze repressieve maatregelen vormen nog maar het laatste hoofdstuk van de verhouding tussen China en de Heilige Stoel die het afgelopen jaar steeds meer gespannen wordt. Voorheen, van eind 2006 tot oktober 2010, ontwikkelden de onderlinge betrekkingen zich hoofdzakelijk in een positieve richting. Ieder gebruikte een pragmatische benadering en was het eens over bijna tien bisschoppelijke kandidaten. Veelbetekenend echter was dat beiden geen voor ieder aanvaardbare overeenstemming konden bereiken over het cruciale probleem van de bisschoppelijke benoeming.
Maar de betrekkingen begonnen te verslechteren toen Peking op 20 november de bezwaren van de Heilige Stoel afwees en de benoeming doordrukte van Eerwaarde Guo Jincai tot bisschop van Chengde, zonder pauselijke goedkeuring.
De toestand ging snel achteruit toen de Chinese autoriteiten opnieuw de bezwaren van de Heilige Stoel negeerden en op 8 en 9 december 2010 in Peking de Achtste Nationale Vergadering van Katholieke Vertegenwoordigers hield voor de verkiezing van de nieuwe leiding van de Chinese Katholieke Patriottische Vereniging en van de Bisschoppelijke Conferentie van de Katholieke Kerk in China. Deze twee organisaties worden niet erkend door de Heilige Stoel. De nieuwe leiding verklaarde duidelijk dat China door zou gaan met het kiezen en wijden van bisschoppen, met of zonder pauselijke goedkeuring.
Vanaf mei 2011 probeerde Peking de wijding van een aantal kandidaten tot bisschop door te drukken, terwijl een aantal van hen geen pauselijke goedkeuring had. Het slaagde erin om op 29 juni Eerwaarde Lei Shiyin te wijden tot Bisschop van Leshan en op 14 juli Eerwaarde Huang Bingzhang tot Bisschop van Shantou.
Daarop maakte de Heilige Stoel voor het eerst sinds 1958 toen Peking zonder pauselijk mandaat bisschoppen begon te wijden, bekend dat deze laatste twee onrechtmatig gewijde bisschoppen waren geëxcommuniceerd. Op 25 juli keurde Peking deze zware sanctie krachtig af als “uitermate onredelijk en onbeleefd†en eiste haar herroeping.
De Heilige Stoel beweerde haar spirituele gezag uit te oefenen binnen de strikt religieuze – niet politieke – sfeer door bisschoppen te benoemen en te verklaren dat de onwettig gewijde kandidaten waren geëxcommuniceerd. Maar de autoriteiten van Peking zagen het heel anders door hun politieke bril, namelijk als een buitenlandse inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van China.
Dit alles gebeurde in een tijd dat in China alle standpunten op vele fronten harder werden doordat de machtsstrijd heviger werd bij de aanloop tot het 18e Nationale Congres van de Communistische Partij van China, dat eind 2012 is gepland en de nieuwe leiding van het land zal kiezen. Zo beschouwd lijkt Peking het politieke besluit te hebben genomen om wraak te nemen op de Heilige Stoel door priesters van wie het meent dat ze nauwe banden hebben met het Vaticaan, de toegang tot het vasteland te weigeren.
In het verleden zocht China bij omstreden vragen naar een win-winoplossing. Maar in het licht van de eerder genoemde feiten beginnen velen zich af te vragen of Peking die benadering heeft opgegeven bij zijn betrekkingen met de Heilige Stoel.
Terwijl de jury met die vraag bezig is, staat een ding overduidelijk vast: veel mensen, zowel binnen als buiten China, hopen dat de brandhaarden zo snel mogelijk kunnen worden geblust en dat ten slotte de Heilige Stoel en China tot een voor ieder aanvaardbare overeenkomst kunnen komen over de hoofdvraag van de bisschoppelijke benoeming die nu al vijftig jaar het brandpunt vormt van het conflict tussen beiden.
Bron: Vatican Insider, Gerard O"Connell Vertaling: Camiel Donkers
Foto: Vatican Insider
