De koptisch katholieke bisschop Kyrillos William Samaan van Assiut, Egypte, geeft antwoord op 10 mythen over Egypte, de moslim broederschap en de zogenaamde tweede revolutie in Egypte. Hij heeft dit artikel aan medewerkers van Kerk in Nood gegeven na een bezoek aan de Europese Unie en aan dhr. van Rompuy.
1. De Moslim Broederschap (MB) vertegenwoordigt de meerderheid van de Egyptenaren. In Europa kennen we Christendemocraten; zijn leden van de MB dan geen ‘Moslimdemocraten’?
Nee. De politieke partij van de MB kreeg bij de verkiezingen van 2011 slechts 12 van de potentiële 50 miljoen stemmen. In korte tijd verminderde haar aanhang sterk, tot slechts 5%, toen Morsi’s regering het meerpartijenstelsel verving door een parlement waarin zij de absolute meerderheid had. Op het nippertje werd voorkomen dat zij 3.500 rechters zou vervangen door mensen van wie zij wist dat ze de Sharia (Islamitische wetgeving) zouden toepassen in plaats van de bestaande meer seculiere wetten, en dat zij het werk van internationaal gefinancierde ngo’s (non-gouvernementele organisaties) voor democratie en mensenrechten, als illegaal zou bestempelen. De MB beschikt echter over een aanzienlijke afdeling van persvoorlichters in het buitenland die nog steeds verkondigen dat ze massale steun geniet, terwijl dit in Egypte feitelijk weinig of geen draagvlak heeft.
De situatie in Egypte is dus niet te vergelijken met de Christendemocratie zoals die in het Westen bestaat.
2. Er vinden nog steeds massale en vreedzame pro-Morsi demonstraties plaats die worden onderdrukt.
Dat is een illusie die wordt gevoed door een gebrek aan buitenlandse correspondenten buiten Caïro. Een paar honderd aanhangers komt met tussenpozen nog steeds bij elkaar, maar zij hebben zich gericht tot omroepmedia die in handen zijn van bekende Soennitische Sjeiks en die zelfs beelden van anti-Morsi demonstraties uitgeven voor pro-Morsi demonstraties.
De demonstraties verlopen niet vreedzaam. Extremisten hebben politiebureaus bestookt met raketgranaten (Kerdasa, Aswan, Menya), waarbij vele politieagenten zijn omgekomen. Veel leden van de MB zijn met de camera vastgelegd terwijl ze Christenen met genocide bedreigen en terwijl ze in de sit-ins met Al Qaida-vlaggen zwaaien. Er zijn ook beelden van Morsi zelf waarop hij ‘sjiieten vuil" noemt "dat slechts waard is om te worden uitgeroeid". Demonstranten hebben ook gezinnen betaald om geen gehoor te geven aan de oproepen van de politie om het gebied te verlaten op straffe van verwijdering.
3. Er vond een staatsgreep plaats en nu is er een militaire regering.
Het was geen staatsgreep, het leger gaf steun aan de wil van meer dan 33 miljoen Egyptenaren die in de straten demonstreerden onder het motto van "Voedsel, Vrijheid, Sociale Rechtvaardigheid en Menselijke Waardigheid".
De internationale woordvoerders van de MB hebben erop aangedrongen om twee gebeurtenissen van elkaar te scheiden alsof ze geen verband met elkaar houden: de verkiezingen waardoor Morsi aan de macht kwam en zijn uitzetting uit het ambt. Er wordt maar weinig opgemerkt wat er in de tussentijd gebeurde: de ontbinding van de prille democratische structuren. Zo maakte het meerpartijenstelsel plaats voor een door Islamisten gedomineerde Constituerende Vergadering en werden er unilateraal 13 leiders uit de MB aangesteld (van de 27).
De interim-regering is niet militair. Het is een burgerlijke regering en het leger is niet van plan om de macht over te nemen. In februari 2011, toen Mubarak naar het volk luisterde en aftrad, droeg hij de regering over aan een militaire raad, die vervolgens verkiezingen organiseerde, waarna er een burgerlijke regering kwam. De les die we toen hebben geleerd, wordt nu toegepast. De interim-regering belooft dat er over negen maanden een volledig nieuwe regering zal zijn, korter dan de vorige machtsoverdracht na Mubarak die 15 maanden duurde.
4. De Tamarod werd georganiseerd door het leger en dwong burgers om de petitie te ondertekenen.
Nee. ‘Tamarod’ (vert.: opstand) is een jongerenbeweging die in mei 2013 op gang kwam. Het verloop van de gebeurtenissen laat zien dat de verzameling van de 22 miljoen gewaarmerkte handtekeningen begon lang voordat het leger Morsi vroeg om naar het volk te luisteren. De Tamarod besloot dat Morsi voor 30 juni aan de eisen moest voldoen, waaronder de eis dat om vervroegde presidentsverkiezingen uit te schrijven.
5. Egypte had slechte verkiezingen en een slechte Grondwet. Niets wijst erop dat het nu beter zal worden.
Ja en nee. Ja, de verkiezingen hadden beter gekund. Morsi kwam aan de macht met 12 miljoen stemmen in een verkiezing met een opkomst van ongeveer 43% van de 50 miljoen stemgerechtigden. Bovendien konden buiten Caïro veel mensen mogelijke fraudegevallen (vooraf ingevulde stembiljetten, mensen die meer dan eens hadden gestemd enz.) niet voorleggen aan kiescommissies. Verkiezingen kunnen alleen worden verbeterd met een geheel onafhankelijk kiessysteem en -commissie. Bovendien deed de MB een controversiële zet door eerst de presidentsverkiezingen te houden, om pas daarna de Grondwet op te stellen. Dit zorgde er feitelijk voor dat de meerderheid van de Egyptenaren, die geen lid waren van de winnende partij, niet kon deelnemen aan het opstellen van de Grondwet.
Uit deze geschiedenis zijn lessen getrokken. De nieuwe Grondwet wordt nu opgesteld voordat er verkiezingen worden gehouden, en in de Commissie, waarvoor in november een duidelijke deadline geldt, zitten 50 Egyptenaren met verschillende achtergronden, onder wie Salafisten en een voormalig leider van de MB. Deze Commissie is gewijd aan het "ontwerp van een constitutionele Natiestaat, die democratisch en modern is, en gebaseerd op een tekst die is goedgekeurd door de natie en een scheiding der machten inhoudt". Volgens Artikel 3 is "burgerschap het enige criterium voor maatschappelijke verantwoordelijkheid".1
6. Er waren golven van arrestaties van leden van de MB; nieuwsmedia worden belaagd.
De meeste leden van de MB zijn vrij om te leven en om ten volle deel te nemen aan het maatschappelijke leven. Rechterlijke mandaten zijn uitgevaardigd tegen personen die hebben opgeroepen tot haat en geweld: het plegen van moord (zoals de moorden die met de camera zijn vastgelegd waarbij in Alexandrië jongeren van een dak werden gegooid), alsook het plegen van geweld tegen Egyptenaren, waarvan niet alleen Christenen slachtoffer werden maar voor het grootste deel ook Moslims. Tegelijkertijd wordt onderzoek gedaan naar de financiering van wapens en explosieven "en veel geldstromen zijn terug te herleiden tot de MB. Om deze reden mag de MB hangende het onderzoek geen activiteiten ontplooien. De MB is georganiseerd in verschillende takken: de politieke partij, ngo, maatschappelijke dienstverleners enz. die het onderzoek bemoeilijken.
Wat de vermeende belaging van media betreft, de omroepen en sociale media die werden afgesloten (en in het buitenland als nieuwsmedia worden gezien), zijn zelden meer dan het kanaal voor boodschappen van bekende buitenlandse Sjeiks die hun eigen doelen financieren. Al Jazeera wordt gefinancierd vanuit Qatar, zoals ook het grootste deel van de MB, en in Egypte heeft Al Jazeera nooit voorgewend neutraal te zijn. De meeste van deze zenders hebben weinig van doen met wat in het Westen wordt verstaan onder vrije en verantwoordelijke media, die nodig zijn voor een democratische samenleving. (Deze feiten zijn gemakkelijk na te trekken.) Ondertussen veroorzaakt ook de taalbarrië¨re veel misverstanden in het buitenland over wat er in Egypte gaande is. Pluriformiteit van informatiebronnen is nog steeds de enige oplossing voor dit probleem.
7. De Egyptische samenleving is verdeeld, er is een proces van verzoening nodig.
Nee. Er is een kleine minderheid van Egyptenaren, ongeveer 5%, die openlijke aanhangers van de MB zouden kunnen zijn. De andere 95% willen een democratische rechtsstaat die is gebaseerd op burgerschap in plaats van religieuze denominatie, geslacht, leeftijd of andere mogelijke discriminerende factoren. De MB heeft verklaard dat er voor haar maar ë©ë©n optie bestaat, namelijk dat aan Morsi de macht wordt teruggegeven. Anders dan in Libië of Syrië is het weefsel van de Egyptische samenleving intact gebleven; de wens is nu om alle partijen op een vreedzame en inclusieve manier samen te brengen, zonder een dictatuur van de meerderheid
8. Als het volk alleen verandering had gewild, was een militaire staatsgreep niet nodig. Zo doen wij dat niet in het Westen.
Een vlugge blik op het verloop van de gebeurtenissen laat al zien dat het geen staatsgreep was maar een antwoord op de stem van meer dan 33 miljoen Egyptenaren, die, ontgoochelt over de MB, opnieuw de straat opgingen met de roep om democratische verandering
Na hun krappe overwinning in mei 2012 grepen Morsi’s regime en de MB snel de macht, waarbij ze verhinderden dat Egyptenaren van andere politieke kleuren konden deelnemen aan het politieke leven. De overwegend Islamistische Constitutionele Vergadering vaardigde gauw nieuwe wetten uit die bestaande regels ter bescherming van de rechten van kinderen en vrouwen nietig verklaarden (zo werd bijv. de wettelijk minimumleeftijd om te trouwen, verlaagd tot 9 jaar), en zo werd ook geschrapt de vrijheid van meningsuiting en onderwijs (er werden zelfs komieken en leraren opgepakt die een andere mening uitten dan die van de Sharia). Zonder politieke middelen of vrije media om hun regering te kunnen aanspreken, gingen de Egyptenaren de straat op en eisten ze dat Morsi met hen zou praten over de veranderingen die zij dringend achtten. Morsi heeft nooit geantwoord, en de gevolgen daarvan zijn bekend.
Mevr. Catherine Ashton, EU’s Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheid, stelde het Europese Parlement ervan op de hoogte dat ze een ontmoeting had gehad met Morsi nog voordat de demonstraties waren begonnen, en zij gaf hem te kennen dat ze "…de afkeer jegens de MB kon voelen en ook zag dat het aantal mensen op de straten toenam…".2 Ze drong er namens de EU bij hem op aan om de dialoog aan te gaan met de bevolking, maar hij weigerde te onderhandelen.
9. Egypte heeft geen democratische traditie; deze toestand zal zich snel herhalen.
Nu mag Egypte dan wel nog geen "democratische traditie" hebben zoals wij dat in het Westen verstaan, maar de interim-regering en de burgerlijke maatschappij verschaffen zichzelf de middelen om de basis ervan te leggen. Zoals blijkt uit de wil van het volk en uit de vooruitgang van de interim-regering, streeft Egypte naar een moderne democratische samenleving die is gebaseerd op burgerschap als de enige bron van rechten en plichten. Revoluties zijn over de hele wereld hetzelfde, zij vinden namelijk plaats waar het economisch slecht gaat en mensen moe, werkloos en hongerig zijn. De Routekaart van 9 maanden moet slagen, en daarvoor kan Egypte alle hulp gebruiken, in het bijzonder om zijn burgers een sprankje hoop te bieden, zowel in materiële als in educatieve zin. Mits het Westen ons wil helpen en de interim-regering wil steunen bij haar poging om een nieuwe seculiere Grondwet te vestigen en om de Routekaart uit te voeren die de weg uitstippelt naar Parlementaire en Presidentiële verkiezingen. Voor dit proces bestaat de grootste uitdaging erin, vooral nu de winter begint, om een revolutie op gang te brengen die is gemotiveerd door de ervaring van economische tegenspoed en honger. En zo mogelijk kan Egypte ook hulp gebruiken bij maatschappelijke opvoedingsprogramma’s die worden geleid door soortgelijke organisaties, zoals het ‘1 maaltijd per dag’-programma voor schoolgaande kinderen.
10. Maar Moslims en Christenen zullen hun sektarische strijd blijven voortzetten.
Nee. In Egypte is geen sektarische strijd aan de gang. In sommige gemeenschappen hebben Christenen meer aanvallen te verduren gehad dan in andere omdat zij vreedzaam zijn en een relatief gemakkelijk doelwit. De spanningen zijn ontstaan na het begin van Morsi’s regime, maar het geweld van 14 augustus tegen Christenen, politieagenten, brandweerlieden, musea, scholen, ziekenhuizen enz. creëerden in feite een grotere solidariteit met Christenen uit de hoek van de gematigde Moslims. Veel Moslims in het noorden van Egypte beschermen nu de Christelijke gebouwen tegen de extremisten. De voorbeeldige relatie tussen Al Azhar "de instelling die het hoogste Soennitische gezag in de Islamitische wereld vertegenwoordigt, beroemd vanwege haar universiteit en bibliotheek "en de Koptische Kerken is aangeduid als de "twee vleugels die Egypte naar de toekomst leiden".3
Aanvullende achtergrondinformatie
De zomer is nooit een goed moment voor belangrijk nieuws, maar dat was het toen de Egyptische samenleving had besloten dat ze genoeg had van Morsi’s regime en miljoenen mensen de straat op gingen. Al gauw nadat de resultaten van de verkiezen werden bevestigd, doorzagen Egyptenaren uit allerlei lagen van de samenleving de illusie van de democratie en van hun rechten. 12 Miljoen mensen hadden voor Morsi gestemd, van de 50 miljoen stemgerechtigden, wat hem een ruime meerderheid verschafte tegenover de andere kandidaten. Egyptenaren vierden de geboorte van de eerste gekozen regering ooit.
Al na een jaar bestond er door de stelselmatige vernietiging van de normale "zij het prille "middelen van meningsuiting (zoals Parlementaire en Gerechtelijke recensies, alsook die van ngo-werkzaamheden), voor de burgers geen mogelijkheid meer om hun mening te uiten, tenzij in het openbaar. Begin juni 2013 verzamelde de jongerenbeweging Tamarod 22 miljoen gewaarmerkte handtekeningen, met de oproep aan Morsi’s regime om cruciale veranderingen in zijn bewind door te voeren. Doordat zij werden genegeerd deed Tamarod de oproep om 30 juni te demonstreren in Caïro en in andere steden, waaraan naar schatting 33 miljoen Egyptenaren gehoor gaven. Na twee dagen van massale en vreedzame demonstraties maakte het leger aan de President kenbaar om binnen een bepaalde termijn te komen met een antwoord. Morsi en zijn Partij van Vrijheid en Rechtvaardigheid weigerden dit te doen, wat tot zijn arrestatie leidde en de onmiddellijke instelling van een burgerlijke interim-regering.
Op 3 juli 2013 werd een Routekaart uitgezet die moest leiden naar de volgende verkiezingen. Binnen de volgende 9 maanden moet een nieuwe Grondwet worden opgesteld door een nieuwe Constitutionele Commissie met vertegenwoordiging van zoveel mogelijk partijen, waartoe ook de MB als zodanig (niet als politieke partij) zijn uitgenodigd. De MB wees zowel de Routekaart als de uitnodiging af, en eiste als voorwaarde de terugkeer van Morsi als President.
De nieuwe Grondwet zou de weg moeten banen voor de verkiezing van het nieuwe Parlement en vervolgens van een nieuwe President. Ondertussen ging ook een aantal aanhangers van de afgezette regering de straat op, en organiseerden ze op verschillende pleinen sit-ins.
Deze sit-ins werden enkele weken gedoogd, totdat de veiligheidstroepen lieten weten dat er spoedig een ontruiming van het gebied zou plaatsvinden, waarbij ze, zich mengend in de menigte en gebruikmakend van luidsprekers, de kans boden om te vertrekken. Velen verlieten het gebied, maar anderen verzetten zich tegen het bevel. In de ochtend van 14 augustus betraden veiligheidstroepen de pleinen, en ze werden begroet met kogels van sluipschutters vanaf nabij gelegen gebouwen, wat een gewelddadige botsing ontketende waarbij naar schatting 638 mensen omkwamen, onder wie 43 politieagenten.
Maar op datzelfde moment werd in een aantal steden van Egypte, ver uit het zicht van de diplomatieke en buitenlandse media, een gecoë¶rdineerde en gewapende aanval ingezet op culturele, Christelijke en regerings-gebouwen. Musea werden geplunderd; politiebureaus en brandweerkazernes werden in lichterlaaie gezet, alsook kerken, ziekenhuizen en scholen. Groepen van Moslims vormden ter bescherming samen menselijke kettingen rondom hun huizen en kerken, waarmee zij in feite de gematigde Islamitische meerderheid en de Christelijke gemeenschap met elkaar verenigden in hun verlangen naar een stabiele samenleving, waardoor de offers die voor de democratische verandering zijn gebracht, niet voor niets hoeven te zijn.
Referenties:
1 Interview met Mahmoud Azab (raadsheer Al Azhar Universiteit), La Croix, 16 sept. 2013.
2 "EU’s Ashton…", Ahram Online, 12 sept. 2013.
3 Idem noot 1.
